ΚύρουἈναβάσεωςΞενοφῶν

ΚύρουἈναβάσεωςΑ

1ΔαρείουκαὶΠαρυσάτιδοςγίγνονταιπαῖδεςδύοπρεσβύτεροςμὲνἈρταξέρξηςνεώτεροςδὲΚῦροςἐπεὶδὲἠσθένειΔαρεῖοςκαὶὑπώπτευετελευτὴντοῦβίουἐβούλετοτὼπαῖδεἀμφοτέρωπαρεῖναι2ὁμὲνοὖνπρεσβύτεροςπαρὼνἐτύγχανεΚῦρονδὲμεταπέμπεταιἀπὸτῆςἀρχῆςἧςαὐτὸνσατράπηνἐποίησεκαὶστρατηγὸνδὲαὐτὸνἀπέδειξεπάντωνὅσοιἐςΚαστωλοῦπεδίονἁθροίζονταιἀναβαίνειοὖνὁΚῦροςλαβὼνΤισσαφέρνηνὡςφίλονκαὶτῶνἙλλήνωνἔχωνὁπλίταςἀνέβητριακοσίουςἄρχονταδὲαὐτῶνΞενίανΠαρράσιον3ἐπεὶδὲἐτελεύτησεΔαρεῖοςκαὶκατέστηεἰςτὴνβασιλείανἈρταξέρξηςΤισσαφέρνηςδιαβάλλειτὸνΚῦρονπρὸςτὸνἀδελφὸνὡςἐπιβουλεύοιαὐτῷὁδὲπείθεταικαὶσυλλαμβάνειΚῦρονὡςἀποκτενῶνἡδὲμήτηρἐξαιτησαμένηαὐτὸνἀποπέμπειπάλινἐπὶτὴνἀρχήν4ὁδ’ὡςἀπῆλθεκινδυνεύσαςκαὶἀτιμασθείςβουλεύεταιὅπωςμήποτεἔτιἔσταιἐπὶτῷἀδελφῷἀλλάἢνδύνηταιβασιλεύσειἀντ’ἐκείνουΠαρύσατιςμὲνδὴἡμήτηρὑπῆρχετῷΚύρῳφιλοῦσααὐτὸνμᾶλλονἢτὸνβασιλεύονταἈρταξέρξην5ὅστιςδ’ἀφικνεῖτοτῶνπαρὰβασιλέωςπρὸςαὐτὸνπάνταςοὕτωδιατιθεὶςἀπεπέμπετοὥστεαὐτῷμᾶλλονφίλουςεἶναιἢβασιλεῖκαὶτῶνπαρ’ἑαυτῷδὲβαρβάρωνἐπεμελεῖτοὡςπολεμεῖντεἱκανοὶεἴησανκαὶεὐνοϊκῶςἔχοιεναὐτῷ6τὴνδὲἙλληνικὴνδύναμινἥθροιζενὡςμάλισταἐδύνατοἐπικρυπτόμενοςὅπωςὅτιἀπαρασκευότατονλάβοιβασιλέαὧδεοὖνἐποιεῖτοτὴνσυλλογήνὁπόσαςεἶχεφυλακὰςἐνταῖςπόλεσιπαρήγγειλετοῖςφρουράρχοιςἑκάστοιςλαμβάνεινἄνδραςΠελοποννησίουςὅτιπλείστουςκαὶβελτίστουςὡςἐπιβουλεύοντοςΤισσαφέρνουςταῖςπόλεσικαὶγὰρἦσαναἱἸωνικαὶπόλειςΤισσαφέρνουςτὸἀρχαῖονἐκβασιλέωςδεδομέναιτότεδὲἀφειστήκεσανπρὸςΚῦρονπᾶσαιπλὴνΜιλήτου7ἐνΜιλήτῳδὲΤισσαφέρνηςπροαισθόμενοςτὰαὐτὰταῦταβουλευομένουςἀποστῆναιπρὸςΚῦροντοὺςμὲναὐτῶνἀπέκτεινετοὺςδ’ἐξέβαλενὁδὲΚῦροςὑπολαβὼντοὺςφεύγονταςσυλλέξαςστράτευμαἐπολιόρκειΜίλητονκαὶκατὰγῆνκαὶκατὰθάλαττανκαὶἐπειρᾶτοκατάγειντοὺςἐκπεπτωκόταςκαὶαὕτηαὖἄλληπρόφασιςἦναὐτῷτοῦἁθροίζεινστράτευμα8πρὸςδὲβασιλέαπέμπωνἠξίουἀδελφὸςὢναὐτοῦδοθῆναιοἷταύταςτὰςπόλειςμᾶλλονἢΤισσαφέρνηνἄρχειναὐτῶνκαὶἡμήτηρσυνέπραττεναὐτῷταῦταὥστεβασιλεὺςτὴνμὲνπρὸςἑαυτὸνἐπιβουλὴνοὐκᾐσθάνετοΤισσαφέρνειδ’ἐνόμιζεπολεμοῦντααὐτὸνἀμφὶτὰστρατεύματαδαπανᾶνὥστεοὐδὲνἤχθετοαὐτῶνπολεμούντωνκαὶγὰρὁΚῦροςἀπέπεμπετοὺςγιγνομένουςδασμοὺςβασιλεῖἐκτῶνπόλεωνὧνΤισσαφέρνουςἐτύγχανενἔχων9ἄλλοδὲστράτευμααὐτῷσυνελέγετοἐνΧερρονήσῳτῇκατ’ἀντιπέραςἈβύδουτόνδετὸντρόπονΚλέαρχοςΛακεδαιμόνιοςφυγὰςἦντούτῳσυγγενόμενοςὁΚῦροςἠγάσθητεαὐτὸνκαὶδίδωσιναὐτῷμυρίουςδαρεικούςὁδὲλαβὼντὸχρυσίονστράτευμασυνέλεξενἀπὸτούτωντῶνχρημάτωνκαὶἐπολέμειἐκΧερρονήσουὁρμώμενοςτοῖςΘρᾳξὶτοῖςὑπὲρἙλλήσποντονοἰκοῦσικαὶὠφέλειτοὺςἝλληναςὥστεκαὶχρήματασυνεβάλλοντοαὐτῷεἰςτὴντροφὴντῶνστρατιωτῶναἱἙλλησποντιακαὶπόλειςἑκοῦσαιτοῦτοδ’αὖοὕτωτρεφόμενονἐλάνθανεναὐτῷτὸστράτευμα10ἈρίστιπποςδὲὁΘετταλὸςξένοςὢνἐτύγχανεναὐτῷκαὶπιεζόμενοςὑπὸτῶνοἴκοιἀντιστασιωτῶνἔρχεταιπρὸςτὸνΚῦρονκαὶαἰτεῖαὐτὸνεἰςδισχιλίουςξένουςκαὶτριῶνμηνῶνμισθόνὡςοὕτωςπεριγενόμενοςἂντῶνἀντιστασιωτῶνὁδὲΚῦροςδίδωσιναὐτῷεἰςτετρακισχιλίουςκαὶἓξμηνῶνμισθόνκαὶδεῖταιαὐτοῦμὴπρόσθενκαταλῦσαιπρὸςτοὺςἀντιστασιώταςπρὶνἂναὐτῷσυμβουλεύσηταιοὕτωδὲαὖτὸἐνΘετταλίᾳἐλάνθανεναὐτῷτρεφόμενονστράτευμα11ΠρόξενονδὲτὸνΒοιώτιονξένονὄνταἐκέλευσελαβόνταἄνδραςὅτιπλείστουςπαραγενέσθαιὡςἐςΠισίδαςβουλόμενοςστρατεύεσθαιὡςπράγματαπαρεχόντωντῶνΠισιδῶντῇἑαυτοῦχώρᾳΣοφαίνετονδὲτὸνΣτυμφάλιονκαὶΣωκράτηντὸνἈχαιόνξένουςὄνταςκαὶτούτουςἐκέλευσενἄνδραςλαβόνταςἐλθεῖνὅτιπλείστουςὡςπολεμήσωνΤισσαφέρνεισὺντοῖςφυγάσιτοῖςΜιλησίωνκαὶἐποίουνοὕτωςοὗτοι

2ἐπεὶδ’ἐδόκειἤδηπορεύεσθαιαὐτῷἄνωτὴνμὲνπρόφασινἐποιεῖτοὡςΠισίδαςβουλόμενοςἐκβαλεῖνπαντάπασινἐκτῆςχώραςκαὶἁθροίζειὡςἐπὶτούτουςτότεβαρβαρικὸνκαὶτὸἙλληνικόνἐνταῦθακαὶπαραγγέλλειτῷτεΚλεάρχῳλαβόντιἥκεινὅσονἦναὐτῷστράτευμακαὶτῷἈριστίππῳσυναλλαγέντιπρὸςτοὺςοἴκοιἀποπέμψαιπρὸςἑαυτὸνὃεἶχεστράτευμακαὶΞενίᾳτῷἈρκάδιὃςαὐτῷπροειστήκειτοῦἐνταῖςπόλεσιξενικοῦἥκεινπαραγγέλλειλαβόντατοὺςἄλλουςπλὴνὁπόσοιἱκανοὶἦσαντὰςἀκροπόλειςφυλάττειν2ἐκάλεσεδὲκαὶτοὺςΜίλητονπολιορκοῦνταςκαὶτοὺςφυγάδαςἐκέλευσεσὺναὐτῷστρατεύεσθαιὑποσχόμενοςαὐτοῖςεἰκαλῶςκαταπράξειενἐφ’ἃἐστρατεύετομὴπρόσθενπαύσεσθαιπρὶναὐτοὺςκαταγάγοιοἴκαδεοἱδὲἡδέωςἐπείθοντοἐπίστευονγὰραὐτῷκαὶλαβόντεςτὰὅπλαπαρῆσανεἰςΣάρδεις3ΞενίαςμὲνδὴτοὺςἐκτῶνπόλεωνλαβὼνπαρεγένετοεἰςΣάρδειςὁπλίταςεἰςτετρακισχιλίουςΠρόξενοςδὲπαρῆνἔχωνὁπλίταςμὲνεἰςπεντακοσίουςκαὶχιλίουςγυμνῆταςδὲπεντακοσίουςΣοφαίνετοςδὲὁΣτυμφάλιοςὁπλίταςἔχωνχιλίουςΣωκράτηςδὲὁἈχαιὸςὁπλίταςἔχωνὡςπεντακοσίουςΠασίωνδὲὁΜεγαρεὺςτριακοσίουςμὲνὁπλίταςτριακοσίουςδὲπελταστὰςἔχωνπαρεγένετοἦνδὲκαὶοὗτοςκαὶὁΣωκράτηςτῶνἀμφὶΜίλητονστρατευομένων4οὗτοιμὲνεἰςΣάρδειςαὐτῷἀφίκοντοΤισσαφέρνηςδὲκατανοήσαςταῦτακαὶμείζοναἡγησάμενοςεἶναιἢὡςἐπὶΠισίδαςτὴνπαρασκευήνπορεύεταιὡςβασιλέαᾗἐδύνατοτάχισταἱππέαςἔχωνὡςπεντακοσίους5καὶβασιλεὺςμὲνδὴἐπεὶἤκουσεΤισσαφέρνουςτὸνΚύρουστόλονἀντιπαρεσκευάζετο

ΚῦροςδὲἔχωνοὓςεἴρηκαὡρμᾶτοἀπὸΣάρδεωνκαὶἐξελαύνειδιὰτῆςΛυδίαςσταθμοὺςτρεῖςπαρασάγγαςεἴκοσικαὶδύοἐπὶτὸνΜαίανδρονποταμόντούτουτὸεὖροςδύοπλέθραγέφυραδὲἐπῆνἐζευγμένηπλοίοις6τοῦτονδιαβὰςἐξελαύνειδιὰΦρυγίαςσταθμὸνἕναπαρασάγγαςὀκτὼεἰςΚολοσσάςπόλινοἰκουμένηνκαὶεὐδαίμονακαὶμεγάληνἐνταῦθαἔμεινενἡμέραςἑπτάκαὶἧκεΜένωνὁΘετταλὸςὁπλίταςἔχωνχιλίουςκαὶπελταστὰςπεντακοσίουςΔόλοπαςκαὶΑἰνιᾶναςκαὶὈλυνθίους7ἐντεῦθενἐξελαύνεισταθμοὺςτρεῖςπαρασάγγαςεἴκοσινεἰςΚελαινάςτῆςΦρυγίαςπόλινοἰκουμένηνμεγάληνκαὶεὐδαίμοναἐνταῦθαΚύρῳβασίλειαἦνκαὶπαράδεισοςμέγαςἀγρίωνθηρίωνπλήρηςἃἐκεῖνοςἐθήρευενἀπὸἵππουὁπότεγυμνάσαιβούλοιτοἑαυτόντεκαὶτοὺςἵππουςδιὰμέσουδὲτοῦπαραδείσουῥεῖὁΜαίανδροςποταμόςαἱδὲπηγαὶαὐτοῦεἰσινἐκτῶνβασιλείωνῥεῖδὲκαὶδιὰτῆςΚελαινῶνπόλεως8ἔστιδὲκαὶμεγάλουβασιλέωςβασίλειαἐνΚελαιναῖςἐρυμνὰἐπὶταῖςπηγαῖςτοῦΜαρσύουποταμοῦὑπὸτῇἀκροπόλειῥεῖδὲκαὶοὗτοςδιὰτῆςπόλεωςκαὶἐμβάλλειεἰςτὸνΜαίανδροντοῦδὲΜαρσύουτὸεὖρόςἐστινεἴκοσικαὶπέντεποδῶνἐνταῦθαλέγεταιἈπόλλωνἐκδεῖραιΜαρσύαννικήσαςἐρίζοντάοἱπερὶσοφίαςκαὶτὸδέρμακρεμάσαιἐντῷἄντρῳὅθεναἱπηγαίδιὰδὲτοῦτοὁποταμὸςκαλεῖταιΜαρσύας9ἐνταῦθαΞέρξηςὅτεἐκτῆςἙλλάδοςἡττηθεὶςτῇμάχῃἀπεχώρειλέγεταιοἰκοδομῆσαιταῦτάτετὰβασίλειακαὶτὴνΚελαινῶνἀκρόπολινἐνταῦθαἔμεινεΚῦροςἡμέραςτριάκοντακαὶἧκεΚλέαρχοςὁΛακεδαιμόνιοςφυγὰςἔχωνὁπλίταςχιλίουςκαὶπελταστὰςΘρᾷκαςὀκτακοσίουςκαὶτοξόταςΚρῆταςδιακοσίουςἅμαδὲκαὶΣῶσιςπαρῆνὁΣυρακόσιοςἔχωνὁπλίταςτριακοσίουςκαὶΣοφαίνετοςἈρκάδαςἔχωνὁπλίταςχιλίουςκαὶἐνταῦθαΚῦροςἐξέτασινκαὶἀριθμὸντῶνἙλλήνωνἐποίησενἐντῷπαραδείσῳκαὶἐγένοντοοἱσύμπαντεςὁπλῖταιμὲνμύριοιχίλιοιπελτασταὶδὲἀμφὶτοὺςδισχιλίους10ἐντεῦθενἐξελαύνεισταθμοὺςδύοπαρασάγγαςδέκαεἰςΠέλταςπόλινοἰκουμένηνἐνταῦθ’ἔμεινενἡμέραςτρεῖςἐναἷςΞενίαςὁἈρκὰςτὰΛύκαιαἔθυσεκαὶἀγῶναἔθηκετὰδὲἆθλαἦσανστλεγγίδεςχρυσαῖἐθεώρειδὲτὸνἀγῶνακαὶΚῦρος11ἐντεῦθενἐξελαύνεισταθμοὺςδύοπαρασάγγαςδώδεκαἐςΚεράμωνἀγοράνπόλινοἰκουμένηνἐσχάτηνπρὸςτῇΜυσίᾳχώρᾳἐντεῦθενἐξελαύνεισταθμοὺςτρεῖςπαρασάγγαςτριάκονταεἰςΚαύ̈στρουπεδίονπόλινοἰκουμένηνἐνταῦθ’ἔμεινενἡμέραςπέντεκαὶτοῖςστρατιώταιςὠφείλετομισθὸςπλέονἢτριῶνμηνῶνκαὶπολλάκιςἰόντεςἐπὶτὰςθύραςἀπῄτουνὁδὲἐλπίδαςλέγωνδιῆγεκαὶδῆλοςἦνἀνιώμενοςοὐγὰρἦνπρὸςτοῦΚύρουτρόπουἔχονταμὴἀποδιδόναι12ἐνταῦθαἀφικνεῖταιἘπύαξαἡΣυεννέσιοςγυνὴτοῦΚιλίκωνβασιλέωςπαρὰΚῦρονκαὶἐλέγετοΚύρῳδοῦναιχρήματαπολλάτῇδ’οὖνστρατιᾷτότεἀπέδωκεΚῦροςμισθὸντεττάρωνμηνῶνεἶχεδὲἡΚίλισσαφυλακὴν[καὶφύλακας]περὶαὑτὴνΚίλικαςκαὶἈσπενδίουςἐλέγετοδὲκαὶσυγγενέσθαιΚῦροντῇΚιλίσσῃ13ἐντεῦθενδὲἐλαύνεισταθμοὺςδύοπαρασάγγαςδέκαεἰςΘύμβριονπόλινοἰκουμένηνἐνταῦθαἦνπαρὰτὴνὁδὸνκρήνηἡΜίδουκαλουμένητοῦΦρυγῶνβασιλέωςἐφ’ᾗλέγεταιΜίδαςτὸνΣάτυρονθηρεῦσαιοἴνῳκεράσαςαὐτήν14ἐντεῦθενἐξελαύνεισταθμοὺςδύοπαρασάγγαςδέκαεἰςΤυριάειονπόλινοἰκουμένηνἐνταῦθαἔμεινενἡμέραςτρεῖςκαὶλέγεταιδεηθῆναιἡΚίλισσαΚύρουἐπιδεῖξαιτὸστράτευμααὐτῇβουλόμενοςοὖνἐπιδεῖξαιἐξέτασινποιεῖταιἐντῷπεδίῳτῶνἙλλήνωνκαὶτῶνβαρβάρων15ἐκέλευσεδὲτοὺςἝλληναςὡςνόμοςαὐτοῖςεἰςμάχηνοὕτωταχθῆναικαὶστῆναισυντάξαιδ’ἕκαστοντοὺςἑαυτοῦἐτάχθησανοὖνἐπὶτεττάρωνεἶχεδὲτὸμὲνδεξιὸνΜένωνκαὶοἱσὺναὐτῷτὸδὲεὐώνυμονΚλέαρχοςκαὶοἱἐκείνουτὸδὲμέσονοἱἄλλοιστρατηγοί16ἐθεώρειοὖνὁΚῦροςπρῶτονμὲντοὺςβαρβάρουςοἱδὲπαρήλαυνοντεταγμένοικατὰἴλαςκαὶκατὰτάξειςεἶταδὲτοὺςἝλληναςπαρελαύνωνἐφ’ἅρματοςκαὶἡΚίλισσαἐφ’ἁρμαμάξηςεἶχονδὲπάντεςκράνηχαλκᾶκαὶχιτῶναςφοινικοῦςκαὶκνημῖδαςκαὶτὰςἀσπίδαςἐκκεκαλυμμένας17ἐπειδὴδὲπάνταςπαρήλασεστήσαςτὸἅρμαπρὸτῆςφάλαγγοςμέσηςπέμψαςΠίγρητατὸνἑρμηνέαπαρὰτοὺςστρατηγοὺςτῶνἙλλήνωνἐκέλευσεπροβαλέσθαιτὰὅπλακαὶἐπιχωρῆσαιὅληντὴνφάλαγγαοἱδὲταῦταπροεῖποντοῖςστρατιώταιςκαὶἐπεὶἐσάλπιγξεπροβαλόμενοιτὰὅπλαἐπῇσανἐκδὲτούτουθᾶττονπροϊόντωνσὺνκραυγῇἀπὸτοῦαὐτομάτουδρόμοςἐγένετοτοῖςστρατιώταιςἐπὶτὰςσκηνάς18τῶνδὲβαρβάρωνφόβοςπολύςκαὶἥτεΚίλισσαἔφυγενἐπὶτῆςἁρμαμάξηςκαὶοἱἐκτῆςἀγορᾶςκαταλιπόντεςτὰὤνιαἔφυγονοἱδὲἝλληνεςσὺνγέλωτιἐπὶτὰςσκηνὰςἦλθονἡδὲΚίλισσαἰδοῦσατὴνλαμπρότητακαὶτὴντάξιντοῦστρατεύματοςἐθαύμασεΚῦροςδὲἥσθητὸνἐκτῶνἙλλήνωνεἰςτοὺςβαρβάρουςφόβονἰδών19ἐντεῦθενἐξελαύνεισταθμοὺςτρεῖςπαρασάγγαςεἴκοσινεἰςἸκόνιοντῆςΦρυγίαςπόλινἐσχάτηνἐνταῦθαἔμεινετρεῖςἡμέραςἐντεῦθενἐξελαύνειδιὰτῆςΛυκαονίαςσταθμοὺςπέντεπαρασάγγαςτριάκονταταύτηντὴνχώρανἐπέτρεψεδιαρπάσαιτοῖςἝλλησινὡςπολεμίανοὖσαν20ἐντεῦθενΚῦροςτὴνΚίλισσανεἰςτὴνΚιλικίανἀποπέμπειτὴνταχίστηνὁδόνκαὶσυνέπεμψεναὐτῇστρατιώταςοὓςΜένωνεἶχεκαὶαὐτόνΚῦροςδὲμετὰτῶνἄλλωνἐξελαύνειδιὰΚαππαδοκίαςσταθμοὺςτέτταραςπαρασάγγαςεἴκοσικαὶπέντεπρὸςΔάνανπόλινοἰκουμένηνμεγάληνκαὶεὐδαίμοναἐνταῦθαἔμεινανἡμέραςτρεῖςἐνᾧΚῦροςἀπέκτεινενἄνδραΠέρσηνΜεγαφέρνηνφοινικιστὴνβασίλειονκαὶἕτερόντινατῶνὑπάρχωνδυνάστηναἰτιασάμενοςἐπιβουλεύειναὐτῷ21ἐντεῦθενἐπειρῶντοεἰσβάλλεινεἰςτὴνΚιλικίανἡδὲεἰσβολὴἦνὁδὸςἁμαξιτὸςὀρθίαἰσχυρῶςκαὶἀμήχανοςεἰσελθεῖνστρατεύματιεἴτιςἐκώλυενἐλέγετοδὲκαὶΣυέννεσιςεἶναιἐπὶτῶνἄκρωνφυλάττωντὴνεἰσβολήνδιὸἔμεινενἡμέρανἐντῷπεδίῳτῇδ’ὑστεραίᾳἧκενἄγγελοςλέγωνὅτιλελοιπὼςεἴηΣυέννεσιςτὰἄκραἐπεὶᾔσθετοὅτιτὸΜένωνοςστράτευμαἤδηἐνΚιλικίᾳἦνεἴσωτῶνὀρέωνκαὶὅτιτριήρειςἤκουεπεριπλεούσαςἀπ’ἸωνίαςεἰςΚιλικίανΤαμὼνἔχοντατὰςΛακεδαιμονίωνκαὶαὐτοῦΚύρου22Κῦροςδ’οὖνἀνέβηἐπὶτὰὄρηοὐδενὸςκωλύοντοςκαὶεἶδετὰςσκηνὰςοὗοἱΚίλικεςἐφύλαττονἐντεῦθενδὲκατέβαινενεἰςπεδίονμέγακαὶκαλόνἐπίρρυτονκαὶδένδρωνπαντοδαπῶνσύμπλεωνκαὶἀμπέλωνπολὺδὲκαὶσήσαμονκαὶμελίνηνκαὶκέγχρονκαὶπυροὺςκαὶκριθὰςφέρειὄροςδ’αὐτὸπεριεῖχενὀχυρὸνκαὶὑψηλὸνπάντῃἐκθαλάττηςεἰςθάλατταν23καταβὰςδὲδιὰτούτουτοῦπεδίουἤλασεσταθμοὺςτέτταραςπαρασάγγαςπέντεκαὶεἴκοσινεἰςΤαρσούςτῆςΚιλικίαςπόλινμεγάληνκαὶεὐδαίμοναοὗἦντὰΣυεννέσιοςβασίλειατοῦΚιλίκωνβασιλέωςδιὰμέσουδὲτῆςπόλεωςῥεῖποταμὸςΚύδνοςὄνομαεὖροςδύοπλέθρων24ταύτηντὴνπόλινἐξέλιπονοἱἐνοικοῦντεςμετὰΣυεννέσιοςεἰςχωρίονὀχυρὸνἐπὶτὰὄρηπλὴνοἱτὰκαπηλεῖαἔχοντεςἔμεινανδὲκαὶοἱπαρὰτὴνθάλαττανοἰκοῦντεςἐνΣόλοιςκαὶἐνἸσσοῖς25ἘπύαξαδὲἡΣυεννέσιοςγυνὴπροτέραΚύρουπέντεἡμέραιςεἰςΤαρσοὺςἀφίκετοἐνδὲτῇὑπερβολῇτῶνὀρέωντῇεἰςτὸπεδίονδύολόχοιτοῦΜένωνοςστρατεύματοςἀπώλοντοοἱμὲνἔφασανἁρπάζοντάςτικατακοπῆναιὑπὸτῶνΚιλίκωνοἱδὲὑπολειφθένταςκαὶοὐδυναμένουςεὑρεῖντὸἄλλοστράτευμαοὐδὲτὰςὁδοὺςεἶταπλανωμένουςἀπολέσθαιἦσανδ’οὖνοὗτοιἑκατὸνὁπλῖται26οἱδ’ἄλλοιἐπεὶἧκοντήντεπόλιντοὺςΤαρσοὺςδιήρπασανδιὰτὸνὄλεθροντῶνσυστρατιωτῶνὀργιζόμενοικαὶτὰβασίλειατὰἐναὐτῇΚῦροςδ’ἐπεὶεἰσήλασενεἰςτὴνπόλινμετεπέμπετοτὸνΣυέννεσινπρὸςἑαυτόνὁδ’οὔτεπρότερονοὐδενίπωκρείττονιἑαυτοῦεἰςχεῖραςἐλθεῖνἔφηοὔτετότεΚύρῳἰέναιἤθελεπρὶνἡγυνὴαὐτὸνἔπεισεκαὶπίστειςἔλαβε27μετὰδὲταῦταἐπεὶσυνεγένοντοἀλλήλοιςΣυέννεσιςμὲνἔδωκεΚύρῳχρήματαπολλὰεἰςτὴνστρατιάνΚῦροςδὲἐκείνῳδῶραἃνομίζεταιπαρὰβασιλεῖτίμιαἵππονχρυσοχάλινονκαὶστρεπτὸνχρυσοῦνκαὶψέλιακαὶἀκινάκηνχρυσοῦνκαὶστολὴνΠερσικήνκαὶτὴνχώρανμηκέτιδιαρπάζεσθαιτὰδὲἡρπασμέναἀνδράποδαἤνπουἐντυγχάνωσινἀπολαμβάνειν

3ἐνταῦθαἔμεινενὁΚῦροςκαὶἡστρατιὰἡμέραςεἴκοσινοἱγὰρστρατιῶταιοὐκἔφασανἰέναιτοῦπρόσωὑπώπτευονγὰρἤδηἐπὶβασιλέαἰέναιμισθωθῆναιδὲοὐκἐπὶτούτῳἔφασανπρῶτοςδὲΚλέαρχοςτοὺςαὑτοῦστρατιώταςἐβιάζετοἰέναιοἱδ’αὐτόντεἔβαλλονκαὶτὰὑποζύγιατὰἐκείνουἐπεὶἄρξαιντοπροϊέναι2Κλέαρχοςδὲτότεμὲνμικρὸνἐξέφυγεμὴκαταπετρωθῆναιὕστερονδ’ἐπεὶἔγνωὅτιοὐδυνήσεταιβιάσασθαισυνήγαγενἐκκλησίαντῶναὑτοῦστρατιωτῶνκαὶπρῶτονμὲνἐδάκρυεπολὺνχρόνονἑστώςοἱδὲὁρῶντεςἐθαύμαζονκαὶἐσιώπωνεἶταδὲἔλεξετοιάδε3ἄνδρεςστρατιῶταιμὴθαυμάζετεὅτιχαλεπῶςφέρωτοῖςπαροῦσιπράγμασινἐμοὶγὰρξένοςΚῦροςἐγένετοκαίμεφεύγονταἐκτῆςπατρίδοςτάτεἄλλαἐτίμησεκαὶμυρίουςἔδωκεδαρεικούςοὓςἐγὼλαβὼνοὐκεἰςτὸἴδιονκατεθέμηνἐμοὶοὐδὲκαθηδυπάθησαἀλλ’εἰςὑμᾶςἐδαπάνων4καὶπρῶτονμὲνπρὸςτοὺςΘρᾷκαςἐπολέμησακαὶὑπὲρτῆςἙλλάδοςἐτιμωρούμηνμεθ’ὑμῶνἐκτῆςΧερρονήσουαὐτοὺςἐξελαύνωνβουλομένουςἀφαιρεῖσθαιτοὺςἐνοικοῦνταςἝλληναςτὴνγῆνἐπειδὴδὲΚῦροςἐκάλειλαβὼνὑμᾶςἐπορευόμηνἵναεἴτιδέοιτοὠφελοίηναὐτὸνἀνθ’ὧνεὖἔπαθονὑπ’ἐκείνου5ἐπεὶδὲὑμεῖςοὐβούλεσθεσυμπορεύεσθαιἀνάγκηδήμοιἢὑμᾶςπροδόντατῇΚύρουφιλίᾳχρῆσθαιἢπρὸςἐκεῖνονψευσάμενονμεθ’ὑμῶνεἶναιεἰμὲνδὴδίκαιαποιήσωοὐκοἶδααἱρήσομαιδ’οὖνὑμᾶςκαὶσὺνὑμῖνὅτιἂνδέῃπείσομαικαὶοὔποτεἐρεῖοὐδεὶςὡςἐγὼἝλληναςἀγαγὼνεἰςτοὺςβαρβάρουςπροδοὺςτοὺςἝλληναςτὴντῶνβαρβάρωνφιλίανεἱλόμην6ἀλλ’ἐπεὶὑμεῖςἐμοὶοὐθέλετεπείθεσθαιἐγὼσὺνὑμῖνἕψομαικαὶὅτιἂνδέῃπείσομαινομίζωγὰρὑμᾶςἐμοὶεἶναικαὶπατρίδακαὶφίλουςκαὶσυμμάχουςκαὶσὺνὑμῖνμὲνἂνοἶμαιεἶναιτίμιοςὅπουἂνὦὑμῶνδὲἔρημοςὢνοὐκἂνἱκανὸςοἶμαιεἶναιοὔτ’ἂνφίλονὠφελῆσαιοὔτ’ἂνἐχθρὸνἀλέξασθαιὡςἐμοῦοὖνἰόντοςὅπῃἂνκαὶὑμεῖςοὕτωτὴνγνώμηνἔχετε7ταῦταεἶπενοἱδὲστρατιῶταιοἵτεαὐτοῦἐκείνουκαὶοἱἄλλοιταῦταἀκούσαντεςὅτιοὐφαίηπαρὰβασιλέαπορεύεσθαιἐπῄνεσανπαρὰδὲΞενίουκαὶΠασίωνοςπλείουςἢδισχίλιοιλαβόντεςτὰὅπλακαὶτὰσκευοφόραἐστρατοπεδεύσαντοπαρὰΚλεάρχῳ8ΚῦροςδὲτούτοιςἀπορῶντεκαὶλυπούμενοςμετεπέμπετοτὸνΚλέαρχονὁδὲἰέναιμὲνοὐκἤθελελάθρᾳδὲτῶνστρατιωτῶνπέμπωναὐτῷἄγγελονἔλεγεθαρρεῖνὡςκαταστησομένωντούτωνεἰςτὸδέονμεταπέμπεσθαιδ’ἐκέλευεναὐτόναὐτὸςδ’οὐκἔφηἰέναι9μετὰδὲταῦτασυναγαγὼντούςθ’ἑαυτοῦστρατιώταςκαὶτοὺςπροσελθόνταςαὐτῷκαὶτῶνἄλλωντὸνβουλόμενονἔλεξετοιάδεἄνδρεςστρατιῶταιτὰμὲνδὴΚύρουδῆλονὅτιοὕτωςἔχειπρὸςἡμᾶςὥσπερτὰἡμέτεραπρὸςἐκεῖνονοὔτεγὰρἡμεῖςἐκείνουἔτιστρατιῶταιἐπείγεοὐσυνεπόμεθααὐτῷοὔτεἐκεῖνοςἔτιἡμῖνμισθοδότης10ὅτιμέντοιἀδικεῖσθαινομίζειὑφ’ἡμῶνοἶδαὥστεκαὶμεταπεμπομένουαὐτοῦοὐκἐθέλωἐλθεῖντὸμὲνμέγιστοναἰσχυνόμενοςὅτισύνοιδαἐμαυτῷπάνταἐψευσμένοςαὐτόνἔπειτακαὶδεδιὼςμὴλαβώνμεδίκηνἐπιθῇὧννομίζειὑπ’ἐμοῦἠδικῆσθαι11ἐμοὶοὖνδοκεῖοὐχὥραεἶναιἡμῖνκαθεύδεινοὐδ’ἀμελεῖνἡμῶναὐτῶνἀλλὰβουλεύεσθαιὅτιχρὴποιεῖνἐκτούτωνκαὶἕωςγεμένομεναὐτοῦσκεπτέονμοιδοκεῖεἶναιὅπωςἀσφαλέσταταμενοῦμενεἴτεἤδηδοκεῖἀπιέναιὅπωςἀσφαλέσταταἄπιμενκαὶὅπωςτὰἐπιτήδειαἕξομενἄνευγὰρτούτωνοὔτεστρατηγοῦοὔτεἰδιώτουὄφελοςοὐδέν12ὁδ’ἀνὴρπολλοῦμὲνἄξιοςᾧἂνφίλοςᾖχαλεπώτατοςδ’ἐχθρὸςᾧἂνπολέμιοςᾖἔχειδὲδύναμινκαὶπεζὴνκαὶἱππικὴνκαὶναυτικὴνἣνπάντεςὁμοίωςὁρῶμέντεκαὶἐπιστάμεθακαὶγὰροὐδὲπόρρωδοκοῦμένμοιαὐτοῦκαθῆσθαιὥστεὥραλέγεινὅτιτιςγιγνώσκειἄριστονεἶναιταῦταεἰπὼνἐπαύσατο13ἐκδὲτούτουἀνίσταντοοἱμὲνἐκτοῦαὐτομάτουλέξοντεςἃἐγίγνωσκονοἱδὲκαὶὑπ’ἐκείνουἐγκέλευστοιἐπιδεικνύντεςοἵαεἴηἡἀπορίαἄνευτῆςΚύρουγνώμηςκαὶμένεινκαὶἀπιέναι14εἷςδὲδὴεἶπεπροσποιούμενοςσπεύδεινὡςτάχισταπορεύεσθαιεἰςτὴνἙλλάδαστρατηγοὺςμὲνἑλέσθαιἄλλουςὡςτάχισταεἰμὴβούλεταιΚλέαρχοςἀπάγειντὰδ’ἐπιτήδει’ἀγοράζεσθαιἡδ’ἀγορὰἦνἐντῷβαρβαρικῷστρατεύματικαὶσυσκευάζεσθαιἐλθόνταςδὲΚῦροναἰτεῖνπλοῖαὡςἀποπλέοιενἐὰνδὲμὴδιδῷταῦταἡγεμόνααἰτεῖνΚῦρονὅστιςδιὰφιλίαςτῆςχώραςἀπάξειἐὰνδὲμηδὲἡγεμόναδιδῷσυντάττεσθαιτὴνταχίστηνπέμψαιδὲκαὶπροκαταληψομένουςτὰἄκραὅπωςμὴφθάσωσιμήτεΚῦροςμήτεοἱΚίλικεςκαταλαβόντεςὧνπολλοὺςκαὶπολλὰχρήματαἔχομενἀνηρπακότεςοὗτοςμὲντοιαῦταεἶπεμετὰδὲτοῦτονΚλέαρχοςεἶπετοσοῦτον15ὡςμὲνστρατηγήσονταἐμὲταύτηντὴνστρατηγίανμηδεὶςὑμῶνλεγέτωπολλὰγὰρἐνορῶδι’ἃἐμοὶτοῦτοοὐποιητέονὡςδὲτῷἀνδρὶὃνἂνἕλησθεπείσομαιᾗδυνατὸνμάλισταἵναεἰδῆτεὅτικαὶἄρχεσθαιἐπίσταμαιὥςτιςκαὶἄλλοςμάλισταἀνθρώπων16μετὰτοῦτονἄλλοςἀνέστηἐπιδεικνὺςμὲντὴνεὐήθειαντοῦτὰπλοῖααἰτεῖνκελεύοντοςὥσπερπάλιντὸνστόλονΚύρουποιουμένουἐπιδεικνὺςδὲὡςεὔηθεςεἴηἡγεμόνααἰτεῖνπαρὰτούτουᾧλυμαινόμεθατὴνπρᾶξινεἰδὲκαὶτῷἡγεμόνιπιστεύσομενὃνἂνΚῦροςδιδῷτίκωλύεικαὶτὰἄκραἡμῖνκελεύεινΚῦρονπροκαταλαβεῖν17ἐγὼγὰρὀκνοίηνμὲνἂνεἰςτὰπλοῖαἐμβαίνεινἃἡμῖνδοίημὴἡμᾶςταῖςτριήρεσικαταδύσῃφοβοίμηνδ’ἂντῷἡγεμόνιὃνδοίηἕπεσθαιμὴἡμᾶςἀγάγῃὅθενοὐκἔσταιἐξελθεῖνβουλοίμηνδ’ἂνἄκοντοςἀπιὼνΚύρουλαθεῖναὐτὸνἀπελθώνὃοὐδυνατόνἐστιν18ἀλλ’ἐγώφημιταῦταμὲνφλυαρίαςεἶναιδοκεῖδέμοιἄνδραςἐλθόνταςπρὸςΚῦρονοἵτινεςἐπιτήδειοισὺνΚλεάρχῳἐρωτᾶνἐκεῖνοντίβούλεταιἡμῖνχρῆσθαικαὶἐὰνμὲνἡπρᾶξιςᾖπαραπλησίαοἵᾳπερκαὶπρόσθενἐχρῆτοτοῖςξένοιςἕπεσθαικαὶἡμᾶςκαὶμὴκακίουςεἶναιτῶνπρόσθεντούτῳσυναναβάντων19ἐὰνδὲμείζωνἡπρᾶξιςτῆςπρόσθενφαίνηταικαὶἐπιπονωτέρακαὶἐπικινδυνοτέραἀξιοῦνἢπείσανταἡμᾶςἄγεινἢπεισθένταπρὸςφιλίανἀφιέναιοὕτωγὰρκαὶἑπόμενοιἂνφίλοιαὐτῷκαὶπρόθυμοιἑποίμεθακαὶἀπιόντεςἀσφαλῶςἂνἀπίοιμενὅτιδ’ἂνπρὸςταῦταλέγῃἀπαγγεῖλαιδεῦροἡμᾶςδ’ἀκούσανταςπρὸςταῦταβουλεύεσθαι20ἔδοξεταῦτακαὶἄνδραςἑλόμενοισὺνΚλεάρχῳπέμπουσινοἳἠρώτωνΚῦροντὰδόξαντατῇστρατιᾷὁδ’ἀπεκρίνατοὅτιἀκούειἈβροκόμανἐχθρὸνἄνδραἐπὶτῷΕὐφράτῃποταμῷεἶναιἀπέχονταδώδεκασταθμούςπρὸςτοῦτονοὖνἔφηβούλεσθαιἐλθεῖνκἂνμὲνᾖἐκεῖτὴνδίκηνἔφηχρῄζεινἐπιθεῖναιαὐτῷἦνδὲφύγῃἡμεῖςἐκεῖπρὸςταῦταβουλευσόμεθα21ἀκούσαντεςδὲταῦταοἱαἱρετοὶἀγγέλλουσιτοῖςστρατιώταιςτοῖςδὲὑποψίαμὲνἦνὅτιἄγειπρὸςβασιλέαὅμωςδὲἐδόκειἕπεσθαιπροσαιτοῦσιδὲμισθόνὁδὲΚῦροςὑπισχνεῖταιἡμιόλιονπᾶσιδώσεινοὗπρότερονἔφερονἀντὶδαρεικοῦτρίαἡμιδαρεικὰτοῦμηνὸςτῷστρατιώτῃὅτιδὲἐπὶβασιλέαἄγοιοὐδὲἐνταῦθαἤκουσενοὐδεὶςἐντῷγεφανερῷ

4ἐντεῦθενἐξελαύνεισταθμοὺςδύοπαρασάγγαςδέκαἐπὶτὸνΨάρονποταμόνοὗἦντὸεὖροςτρίαπλέθραἐντεῦθενἐξελαύνεισταθμὸνἕναπαρασάγγαςπέντεἐπὶτὸνΠύραμονποταμόνοὗἦντὸεὖροςστάδιονἐντεῦθενἐξελαύνεισταθμοὺςδύοπαρασάγγαςπεντεκαίδεκαεἰςἸσσούςτῆςΚιλικίαςἐσχάτηνπόλινἐπὶτῇθαλάττῃοἰκουμένηνμεγάληνκαὶεὐδαίμονα2ἐνταῦθαἔμεινανἡμέραςτρεῖςκαὶΚύρῳπαρῆσαναἱἐκΠελοποννήσουνῆεςτριάκοντακαὶπέντεκαὶἐπ’αὐταῖςναύαρχοςΠυθαγόραςΛακεδαιμόνιοςἡγεῖτοδ’αὐταῖςΤαμὼςΑἰγύπτιοςἐξἘφέσουἔχωνναῦςἑτέραςΚύρουπέντεκαὶεἴκοσιναἷςἐπολιόρκειΜίλητονὅτεΤισσαφέρνειφίληἦνκαὶσυνεπολέμειΚύρῳπρὸςαὐτόν3παρῆνδὲκαὶΧειρίσοφοςΛακεδαιμόνιοςἐπὶτῶννεῶνμετάπεμπτοςὑπὸΚύρουἑπτακοσίουςἔχωνὁπλίταςὧνἐστρατήγειπαρὰΚύρῳαἱδὲνῆεςὥρμουνπαρὰτὴνΚύρουσκηνήνἐνταῦθακαὶοἱπαρὰἈβροκόμαμισθοφόροιἝλληνεςἀποστάντεςἦλθονπαρὰΚῦροντετρακόσιοιὁπλῖταικαὶσυνεστρατεύοντοἐπὶβασιλέα4ἐντεῦθενἐξελαύνεισταθμὸνἕναπαρασάγγαςπέντεἐπὶπύλαςτῆςΚιλικίαςκαὶτῆςΣυρίαςἦσανδὲταῦταδύοτείχηκαὶτὸμὲνἔσωθεν<τὸ>πρὸτῆςΚιλικίαςΣυέννεσιςεἶχεκαὶΚιλίκωνφυλακήτὸδὲἔξωτὸπρὸτῆςΣυρίαςβασιλέωςἐλέγετοφυλακὴφυλάττεινδιὰμέσουδὲῥεῖτούτωνποταμὸςΚάρσοςὄνομαεὖροςπλέθρουἅπανδὲτὸμέσοντῶντειχῶνἦσανστάδιοιτρεῖςκαὶπαρελθεῖνοὐκἦνβίᾳἦνγὰρἡπάροδοςστενὴκαὶτὰτείχηεἰςτὴνθάλαττανκαθήκονταὕπερθενδ’ἦσανπέτραιἠλίβατοιἐπὶδὲτοῖςτείχεσινἀμφοτέροιςἐφειστήκεσανπύλαι5ταύτηςἕνεκατῆςπαρόδουΚῦροςτὰςναῦςμετεπέμψατοὅπωςὁπλίταςἀποβιβάσειενεἴσωκαὶἔξωτῶνπυλῶνκαὶβιασόμενοςτοὺςπολεμίουςεἰφυλάττοιενἐπὶταῖςΣυρίαιςπύλαιςὅπερᾤετοποιήσεινὁΚῦροςτὸνἈβροκόμανἔχονταπολὺστράτευμαἈβροκόμαςδὲοὐτοῦτ’ἐποίησενἀλλ’ἐπεὶἤκουσεΚῦρονἐνΚιλικίᾳὄνταἀναστρέψαςἐκΦοινίκηςπαρὰβασιλέαἀπήλαυνενἔχωνὡςἐλέγετοτριάκονταμυριάδαςστρατιᾶς6ἐντεῦθενἐξελαύνειδιὰΣυρίαςσταθμὸνἕναπαρασάγγαςπέντεεἰςΜυρίανδονπόλινοἰκουμένηνὑπὸΦοινίκωνἐπὶτῇθαλάττῃἐμπόριονδ’ἦντὸχωρίονκαὶὥρμουναὐτόθιὁλκάδεςπολλαίἐνταῦθ’ἔμεινενἡμέραςἑπτά7καὶΞενίαςὁἈρκὰς[στρατηγὸς]καὶΠασίωνὁΜεγαρεὺςἐμβάντεςεἰςπλοῖονκαὶτὰπλείστουἄξιαἐνθέμενοιἀπέπλευσανὡςμὲντοῖςπλείστοιςἐδόκουνφιλοτιμηθέντεςὅτιτοὺςστρατιώταςαὐτῶντοὺςπαρὰΚλέαρχονἀπελθόνταςὡςἀπιόνταςεἰςτὴνἙλλάδαπάλινκαὶοὐπρὸςβασιλέαεἴαΚῦροςτὸνΚλέαρχονἔχεινἐπεὶδ’ἦσανἀφανεῖςδιῆλθελόγοςὅτιδιώκειαὐτοὺςΚῦροςτριήρεσικαὶοἱμὲνηὔχοντοὡςδειλοὺςὄνταςαὐτοὺςληφθῆναιοἱδ’ᾤκτιρονεἰἁλώσοιντο8ΚῦροςδὲσυγκαλέσαςτοὺςστρατηγοὺςεἶπενἀπολελοίπασινἡμᾶςΞενίαςκαὶΠασίωνἀλλ’εὖγεμέντοιἐπιστάσθωνὅτιοὔτεἀποδεδράκασινοἶδαγὰρὅπῃοἴχονταιοὔτεἀποπεφεύγασινἔχωγὰρτριήρειςὥστεἑλεῖντὸἐκείνωνπλοῖονἀλλὰμὰτοὺςθεοὺςοὐκἔγωγεαὐτοὺςδιώξωοὐδ’ἐρεῖοὐδεὶςὡςἐγὼἕωςμὲνἂνπαρῇτιςχρῶμαιἐπειδὰνδὲἀπιέναιβούληταισυλλαβὼνκαὶαὐτοὺςκακῶςποιῶκαὶτὰχρήματαἀποσυλῶἀλλὰἴτωσανεἰδότεςὅτικακίουςεἰσὶπερὶἡμᾶςἢἡμεῖςπερὶἐκείνουςκαίτοιἔχωγεαὐτῶνκαὶτέκνακαὶγυναῖκαςἐνΤράλλεσιφρουρούμεναἀλλ’οὐδὲτούτωνστερήσονταιἀλλ’ἀπολήψονταιτῆςπρόσθενἕνεκαπερὶἐμὲἀρετῆς9καὶὁμὲνταῦταεἶπενοἱδὲἝλληνεςεἴτιςκαὶἀθυμότεροςἦνπρὸςτὴνἀνάβασινἀκούοντεςτὴνΚύρουἀρετὴνἥδιονκαὶπροθυμότερονσυνεπορεύοντο

μετὰταῦταΚῦροςἐξελαύνεισταθμοὺςτέτταραςπαρασάγγαςεἴκοσινἐπὶτὸνΧάλονποταμόνὄντατὸεὖροςπλέθρουπλήρηδ’ἰχθύωνμεγάλωνκαὶπραέωνοὓςοἱΣύροιθεοὺςἐνόμιζονκαὶἀδικεῖνοὐκεἴωνοὐδὲτὰςπεριστεράςαἱδὲκῶμαιἐναἷςἐσκήνουνΠαρυσάτιδοςἦσανεἰςζώνηνδεδομέναι10ἐντεῦθενἐξελαύνεισταθμοὺςπέντεπαρασάγγαςτριάκονταἐπὶτὰςπηγὰςτοῦΔάρδατοςποταμοῦοὗτὸεὖροςπλέθρουἐνταῦθαἦσαντὰΒελέσυοςβασίλειατοῦΣυρίαςἄρξαντοςκαὶπαράδεισοςπάνυμέγαςκαὶκαλόςἔχωνπάνταὅσαὧραιφύουσιΚῦροςδ’αὐτὸνἐξέκοψεκαὶτὰβασίλειακατέκαυσεν11ἐντεῦθενἐξελαύνεισταθμοὺςτρεῖςπαρασάγγαςπεντεκαίδεκαἐπὶτὸνΕὐφράτηνποταμόνὄντατὸεὖροςτεττάρωνσταδίωνκαὶπόλιςαὐτόθιᾠκεῖτομεγάληκαὶεὐδαίμωνΘάψακοςὄνομαἐνταῦθαἔμεινενἡμέραςπέντεκαὶΚῦροςμεταπεμψάμενοςτοὺςστρατηγοὺςτῶνἙλλήνωνἔλεγενὅτιἡὁδὸςἔσοιτοπρὸςβασιλέαμέγανεἰςΒαβυλῶνακαὶκελεύειαὐτοὺςλέγεινταῦτατοῖςστρατιώταιςκαὶἀναπείθεινἕπεσθαι12οἱδὲποιήσαντεςἐκκλησίανἀπήγγελλονταῦταοἱδὲστρατιῶταιἐχαλέπαινοντοῖςστρατηγοῖςκαὶἔφασαναὐτοὺςπάλαιταῦτ’εἰδόταςκρύπτεινκαὶοὐκἔφασανἰέναιἐὰνμήτιςαὐτοῖςχρήματαδιδῷὥσπερτοῖςπροτέροιςμετὰΚύρουἀναβᾶσιπαρὰτὸνπατέρατοῦΚύρουκαὶταῦταοὐκἐπὶμάχηνἰόντωνἀλλὰκαλοῦντοςτοῦπατρὸςΚῦρον13ταῦταοἱστρατηγοὶΚύρῳἀπήγγελλονὁδ’ὑπέσχετοἀνδρὶἑκάστῳδώσεινπέντεἀργυρίουμνᾶςἐπὰνεἰςΒαβυλῶναἥκωσικαὶτὸνμισθὸνἐντελῆμέχριἂνκαταστήσῃτοὺςἝλληναςεἰςἸωνίανπάλιντὸμὲνδὴπολὺτοῦἙλληνικοῦοὕτωςἐπείσθηΜένωνδὲπρὶνδῆλονεἶναιτίποιήσουσινοἱἄλλοιστρατιῶταιπότερονἕψονταιΚύρῳἢοὔσυνέλεξετὸαὑτοῦστράτευμαχωρὶςτῶνἄλλωνκαὶἔλεξετάδε14ἄνδρεςἐάνμοιπεισθῆτεοὔτεκινδυνεύσαντεςοὔτεπονήσαντεςτῶνἄλλωνπλέονπροτιμήσεσθεστρατιωτῶνὑπὸΚύρουτίοὖνκελεύωποιῆσαινῦνδεῖταιΚῦροςἕπεσθαιτοὺςἝλληναςἐπὶβασιλέαἐγὼοὖνφημιὑμᾶςχρῆναιδιαβῆναιτὸνΕὐφράτηνποταμὸνπρὶνδῆλονεἶναιὅτιοἱἄλλοιἝλληνεςἀποκρινοῦνταιΚύρῳ15ἢνμὲνγὰρψηφίσωνταιἕπεσθαιὑμεῖςδόξετεαἴτιοιεἶναιἄρξαντεςτοῦδιαβαίνεινκαὶὡςπροθυμοτάτοιςοὖσινὑμῖνχάρινεἴσεταιΚῦροςκαὶἀποδώσειἐπίσταταιδ’εἴτιςκαὶἄλλοςἢνδὲἀποψηφίσωνταιοἱἄλλοιἄπιμενμὲνἅπαντεςτοὔμπαλινὑμῖνδὲὡςμόνοιςπειθομένοιςπιστοτάτοιςχρήσεταικαὶεἰςφρούριακαὶεἰςλοχαγίαςκαὶἄλλουοὗτινοςἂνδέησθεοἶδαὅτιὡςφίλοιτεύξεσθεΚύρου16ἀκούσαντεςταῦταἐπείθοντοκαὶδιέβησανπρὶντοὺςἄλλουςἀποκρίνασθαιΚῦροςδ’ἐπεὶᾔσθετοδιαβεβηκόταςἥσθητεκαὶτῷστρατεύματιπέμψαςΓλοῦνεἶπενἐγὼμένὦἄνδρεςἤδηὑμᾶςἐπαινῶὅπωςδὲκαὶὑμεῖςἐμὲἐπαινέσετεἐμοὶμελήσειἢμηκέτιμεΚῦροννομίζετε17οἱμὲνδὴστρατιῶταιἐνἐλπίσιμεγάλαιςὄντεςηὔχοντοαὐτὸνεὐτυχῆσαιΜένωνιδὲκαὶδῶραἐλέγετοπέμψαιμεγαλοπρεπῶςταῦταδὲποιήσαςδιέβαινεσυνείπετοδὲκαὶτὸἄλλοστράτευμααὐτῷἅπανκαὶτῶνδιαβαινόντωντὸνποταμὸνοὐδεὶςἐβρέχθηἀνωτέρωτῶνμαστῶνὑπὸτοῦποταμοῦ18οἱδὲΘαψακηνοὶἔλεγονὅτιοὐπώποθ’οὗτοςὁποταμὸςδιαβατὸςγένοιτοπεζῇεἰμὴτότεἀλλὰπλοίοιςἃτότεἈβροκόμαςπροϊὼνκατέκαυσενἵναμὴΚῦροςδιαβῇἐδόκειδὴθεῖονεἶναικαὶσαφῶςὑποχωρῆσαιτὸνποταμὸνΚύρῳὡςβασιλεύσοντι19ἐντεῦθενἐξελαύνειδιὰτῆςΣυρίαςσταθμοὺςἐννέαπαρασάγγαςπεντήκοντακαὶἀφικνοῦνταιπρὸςτὸνἈράξηνποταμόνἐνταῦθαἦσανκῶμαιπολλαὶμεσταὶσίτουκαὶοἴνουἐνταῦθαἔμεινανἡμέραςτρεῖςκαὶἐπεσιτίσαντο5ἐντεῦθενἐξελαύνειδιὰτῆςἈραβίαςτὸνΕὐφράτηνποταμὸνἐνδεξιᾷἔχωνσταθμοὺςἐρήμουςπέντεπαρασάγγαςτριάκοντακαὶπέντεἐντούτῳδὲτῷτόπῳἦνμὲνἡγῆπεδίονἅπανὁμαλὲςὥσπερθάλατταἀψινθίουδὲπλῆρεςεἰδέτικαὶἄλλοἐνῆνὕληςἢκαλάμουἅπανταἦσανεὐώδηὥσπερἀρώματα2δένδρονδ’οὐδὲνἐνῆνθηρίαδὲπαντοῖαπλεῖστοιὄνοιἄγριοιπολλαὶδὲστρουθοὶαἱμεγάλαιἐνῆσανδὲκαὶὠτίδεςκαὶδορκάδεςταῦταδὲτὰθηρίαοἱἱππεῖςἐνίοτεἐδίωκονκαὶοἱμὲνὄνοιἐπείτιςδιώκοιπροδραμόντεςἕστασανπολὺγὰρτῶνἵππωνἔτρεχονθᾶττονκαὶπάλινἐπεὶπλησιάζοιενοἱἵπποιταὐτὸνἐποίουνκαὶοὐκἦνλαβεῖνεἰμὴδιαστάντεςοἱἱππεῖςθηρῷενδιαδεχόμενοιτὰδὲκρέατῶνἁλισκομένωνἦνπαραπλήσιατοῖςἐλαφείοιςἁπαλώτεραδέ3στρουθὸνδὲοὐδεὶςἔλαβενοἱδὲδιώξαντεςτῶνἱππέωνταχὺἐπαύοντοπολὺγὰρἀπέσπαφεύγουσατοῖςμὲνποσὶδρόμῳταῖςδὲπτέρυξιναἴρουσαὥσπερἱστίῳχρωμένητὰςδὲὠτίδαςἄντιςταχὺἀνιστῇἔστιλαμβάνεινπέτονταιγὰρβραχὺὥσπερπέρδικεςκαὶταχὺἀπαγορεύουσι4τὰδὲκρέααὐτῶνἥδισταἦνπορευόμενοιδὲδιὰταύτηςτῆςχώραςἀφικνοῦνταιἐπὶτὸνΜάσκανποταμόντὸεὖροςπλεθριαῖονἐνταῦθαἦνπόλιςἐρήμημεγάληὄνομαδ’αὐτῇΚορσωτήπεριερρεῖτοδ’αὕτηὑπὸτοῦΜάσκακύκλῳ5ἐνταῦθ’ἔμεινανἡμέραςτρεῖςκαὶἐπεσιτίσαντοἐντεῦθενἐξελαύνεισταθμοὺςἐρήμουςτρισκαίδεκαπαρασάγγαςἐνενήκοντατὸνΕὐφράτηνποταμὸνἐνδεξιᾷἔχωνκαὶἀφικνεῖταιἐπὶΠύλαςἐντούτοιςτοῖςσταθμοῖςπολλὰτῶνὑποζυγίωνἀπώλετοὑπὸλιμοῦοὐγὰρἦνχόρτοςοὐδὲἄλλοοὐδὲνδένδρονἀλλὰψιλὴἦνἅπασαἡχώραοἱδὲἐνοικοῦντεςὄνουςἀλέταςπαρὰτὸνποταμὸνὀρύττοντεςκαὶποιοῦντεςεἰςΒαβυλῶναἦγονκαὶἐπώλουνκαὶἀνταγοράζοντεςσῖτονἔζων6τὸδὲστράτευμαὁσῖτοςἐπέλιπεκαὶπρίασθαιοὐκἦνεἰμὴἐντῇΛυδίᾳἀγορᾷἐντῷΚύρουβαρβαρικῷτὴνκαπίθηνἀλεύρωνἢἀλφίτωντεττάρωνσίγλωνὁδὲσίγλοςδύναταιἑπτὰὀβολοὺςκαὶἡμιωβέλιονἈττικούςἡδὲκαπίθηδύοχοίνικαςἈττικὰςἐχώρεικρέαοὖνἐσθίοντεςοἱστρατιῶταιδιεγίγνοντο7ἦνδὲτούτωντῶνσταθμῶνοὓςπάνυμακροὺςἤλαυνενὁπότεἢπρὸςὕδωρβούλοιτοδιατελέσαιἢπρὸςχιλόνκαὶδήποτεστενοχωρίαςκαὶπηλοῦφανέντοςταῖςἁμάξαιςδυσπορεύτουἐπέστηὁΚῦροςσὺντοῖςπερὶαὐτὸνἀρίστοιςκαὶεὐδαιμονεστάτοιςκαὶἔταξεΓλοῦνκαὶΠίγρηταλαβόνταςτοῦβαρβαρικοῦστρατοῦσυνεκβιβάζειντὰςἁμάξας8ἐπεὶδ’ἐδόκουναὐτῷσχολαίωςποιεῖνὥσπερὀργῇἐκέλευσετοὺςπερὶαὐτὸνΠέρσαςτοὺςκρατίστουςσυνεπισπεῦσαιτὰςἁμάξαςἔνθαδὴμέροςτιτῆςεὐταξίαςἦνθεάσασθαιῥίψαντεςγὰρτοὺςπορφυροῦςκάνδυςὅπουἔτυχενἕκαστοςἑστηκώςἵεντοὥσπερἂνδράμοιτιςἐπὶνίκῃκαὶμάλακατὰπρανοῦςγηλόφουἔχοντεςτούτουςτετοὺςπολυτελεῖςχιτῶναςκαὶτὰςποικίλαςἀναξυρίδαςἔνιοιδὲκαὶστρεπτοὺςπερὶτοῖςτραχήλοιςκαὶψέλιαπερὶταῖςχερσίνεὐθὺςδὲσὺντούτοιςεἰσπηδήσαντεςεἰςτὸνπηλὸνθᾶττονἢὥςτιςἂνᾤετομετεώρουςἐξεκόμισαντὰςἁμάξας9τὸδὲσύμπανδῆλοςἦνΚῦροςὡςσπεύδωνπᾶσαντὴνὁδὸνκαὶοὐδιατρίβωνὅπουμὴἐπισιτισμοῦἕνεκαἤτινοςἄλλουἀναγκαίουἐκαθέζετονομίζωνὅσῳθᾶττονἔλθοιτοσούτῳἀπαρασκευαστοτέρῳβασιλεῖμαχεῖσθαιὅσῳδὲσχολαίτεροντοσούτῳπλέονσυναγείρεσθαιβασιλεῖστράτευμακαὶσυνιδεῖνδ’ἦντῷπροσέχοντιτὸννοῦντῇβασιλέωςἀρχῇπλήθειμὲνχώραςκαὶἀνθρώπωνἰσχυρὰοὖσατοῖςδὲμήκεσιτῶνὁδῶνκαὶτῷδιεσπάσθαιτὰςδυνάμειςἀσθενήςεἴτιςδιὰταχέωντὸνπόλεμονποιοῖτο10πέρανδὲτοῦΕὐφράτουποταμοῦκατὰτοὺςἐρήμουςσταθμοὺςἦνπόλιςεὐδαίμωνκαὶμεγάληὄνομαδὲΧαρμάνδηἐκταύτηςοἱστρατιῶταιἠγόραζοντὰἐπιτήδειασχεδίαιςδιαβαίνοντεςὧδεδιφθέραςἃςεἶχονστεγάσματαἐπίμπλασανχόρτουκούφουεἶτασυνῆγονκαὶσυνέσπωνὡςμὴἅπτεσθαιτῆςκάρφηςτὸὕδωρἐπὶτούτωνδιέβαινονκαὶἐλάμβανοντὰἐπιτήδειαοἶνόντεἐκτῆςβαλάνουπεποιημένοντῆςἀπὸτοῦφοίνικοςκαὶσῖτονμελίνηςτοῦτογὰρἦνἐντῇχώρᾳπλεῖστον11ἀμφιλεξάντωνδέτιἐνταῦθατῶντετοῦΜένωνοςστρατιωτῶνκαὶτῶντοῦΚλεάρχουὁΚλέαρχοςκρίναςἀδικεῖντὸντοῦΜένωνοςπληγὰςἐνέβαλενὁδὲἐλθὼνπρὸςτὸἑαυτοῦστράτευμαἔλεγενἀκούσαντεςδὲοἱστρατιῶταιἐχαλέπαινονκαὶὠργίζοντοἰσχυρῶςτῷΚλεάρχῳ12τῇδὲαὐτῇἡμέρᾳΚλέαρχοςἐλθὼνἐπὶτὴνδιάβασιντοῦποταμοῦκαὶἐκεῖκατασκεψάμενοςτὴνἀγορὰνἀφιππεύειἐπὶτὴνἑαυτοῦσκηνὴνδιὰτοῦΜένωνοςστρατεύματοςσὺνὀλίγοιςτοῖςπερὶαὐτόνΚῦροςδὲοὔπωἧκενἀλλ’ἔτιπροσήλαυνετῶνδὲΜένωνοςστρατιωτῶνξύλασχίζωντιςὡςεἶδεΚλέαρχονδιελαύνονταἵησιτῇἀξίνῃκαὶοὗτοςμὲναὐτοῦἥμαρτενἄλλοςδὲλίθῳκαὶἄλλοςεἶταπολλοίκραυγῆςγενομένης13ὁδὲκαταφεύγειεἰςτὸἑαυτοῦστράτευμακαὶεὐθὺςπαραγγέλλειεἰςτὰὅπλακαὶτοὺςμὲνὁπλίταςαὐτοῦἐκέλευσεμεῖναιτὰςἀσπίδαςπρὸςτὰγόναταθένταςαὐτὸςδὲλαβὼντοὺςΘρᾷκαςκαὶτοὺςἱππέαςοἳἦσαναὐτῷἐντῷστρατεύματιπλείουςἢτετταράκοντατούτωνδὲοἱπλεῖστοιΘρᾷκεςἤλαυνενἐπὶτοὺςΜένωνοςὥστ’ἐκείνουςἐκπεπλῆχθαικαὶαὐτὸνΜένωνακαὶτρέχεινἐπὶτὰὅπλαοἱδὲκαὶἕστασανἀποροῦντεςτῷπράγματι14ὁδὲΠρόξενοςἔτυχεγὰρὕστεροςπροσιὼνκαὶτάξιςαὐτῷἑπομένητῶνὁπλιτῶνεὐθὺςοὖνεἰςτὸμέσονἀμφοτέρωνἄγωνἔθετοτὰὅπλακαὶἐδεῖτοτοῦΚλεάρχουμὴποιεῖνταῦταὁδ’ἐχαλέπαινενὅτιαὐτοῦὀλίγουδεήσαντοςκαταλευσθῆναιπράωςλέγοιτὸαὑτοῦπάθοςἐκέλευσέτεαὐτὸνἐκτοῦμέσουἐξίστασθαι15ἐντούτῳδ’ἐπῄεικαὶΚῦροςκαὶἐπύθετοτὸπρᾶγμαεὐθὺςδ’ἔλαβετὰπαλτὰεἰςτὰςχεῖραςκαὶσὺντοῖςπαροῦσιτῶνπιστῶνἧκενἐλαύνωνεἰςτὸμέσονκαὶλέγειτάδε16ΚλέαρχεκαὶΠρόξενεκαὶοἱἄλλοιοἱπαρόντεςἝλληνεςοὐκἴστεὅτιποιεῖτεεἰγάρτιναἀλλήλοιςμάχηνσυνάψετενομίζετεἐντῇδετῇἡμέρᾳἐμέτεκατακεκόψεσθαικαὶὑμᾶςοὐπολὺἐμοῦὕστερονκακῶςγὰρτῶνἡμετέρωνἐχόντωνπάντεςοὗτοιοὓςὁρᾶτεβάρβαροιπολεμιώτεροιἡμῖνἔσονταιτῶνπαρὰβασιλεῖὄντων17ἀκούσαςταῦταὁΚλέαρχοςἐνἑαυτῷἐγένετοκαὶπαυσάμενοιἀμφότεροικατὰχώρανἔθεντοτὰὅπλα

6ἐντεῦθενπροϊόντωνἐφαίνετοἴχνιαἵππωνκαὶκόπροςεἰκάζετοδ’εἶναιὁστίβοςὡςδισχιλίωνἵππωνοὗτοιπροϊόντεςἔκαιονκαὶχιλὸνκαὶεἴτιἄλλοχρήσιμονἦνὈρόνταςδέΠέρσηςἀνήργένειτεπροσήκωνβασιλεῖκαὶτὰπολέμιαλεγόμενοςἐντοῖςἀρίστοιςΠερσῶνἐπιβουλεύειΚύρῳκαὶπρόσθενπολεμήσαςκαταλλαγεὶςδέ2οὗτοςΚύρῳεἶπενεἰαὐτῷδοίηἱππέαςχιλίουςὅτιτοὺςπροκατακαίονταςἱππέαςἢκατακαίνοιἂνἐνεδρεύσαςἢζῶνταςπολλοὺςαὐτῶνἂνἕλοικαὶκωλύσειετοῦκαίεινἐπιόνταςκαὶποιήσειενὥστεμήποτεδύνασθαιαὐτοὺςἰδόνταςτὸΚύρουστράτευμαβασιλεῖδιαγγεῖλαιτῷδὲΚύρῳἀκούσαντιταῦταἐδόκειὠφέλιμαεἶναικαὶἐκέλευεναὐτὸνλαμβάνεινμέροςπαρ’ἑκάστουτῶνἡγεμόνων3ὁδ’ὈρόνταςνομίσαςἑτοίμουςεἶναιαὑτῷτοὺςἱππέαςγράφειἐπιστολὴνπαρὰβασιλέαὅτιἥξοιἔχωνἱππέαςὡςἂνδύνηταιπλείστουςἀλλὰφράσαιτοῖςαὑτοῦἱππεῦσινἐκέλευενὡςφίλιοναὐτὸνὑποδέχεσθαιἐνῆνδὲἐντῇἐπιστολῇκαὶτῆςπρόσθενφιλίαςὑπομνήματακαὶπίστεωςταύτηντὴνἐπιστολὴνδίδωσιπιστῷἀνδρίὡςᾤετοὁδὲλαβὼνΚύρῳδίδωσιν4ἀναγνοὺςδὲαὐτὴνὁΚῦροςσυλλαμβάνειὈρόντανκαὶσυγκαλεῖεἰςτὴνἑαυτοῦσκηνὴνΠέρσαςτοὺςἀρίστουςτῶνπερὶαὐτὸνἑπτάκαὶτοὺςτῶνἙλλήνωνστρατηγοὺςἐκέλευσενὁπλίταςἀγαγεῖντούτουςδὲθέσθαιτὰὅπλαπερὶτὴναὑτοῦσκηνήνοἱδὲταῦταἐποίησανἀγαγόντεςὡςτρισχιλίουςὁπλίτας5ΚλέαρχονδὲκαὶεἴσωπαρεκάλεσεσύμβουλονὅςγεκαὶαὐτῷκαὶτοῖςἄλλοιςἐδόκειπροτιμηθῆναιμάλιστατῶνἙλλήνωνἐπεὶδ’ἐξῆλθενἀπήγγειλετοῖςφίλοιςτὴνκρίσιντοῦὈρόνταὡςἐγένετοοὐγὰρἀπόρρητονἦν6ἔφηδὲΚῦρονἄρχειντοῦλόγουὧδεπαρεκάλεσαὑμᾶςἄνδρεςφίλοιὅπωςσὺνὑμῖνβουλευόμενοςὅτιδίκαιόνἐστικαὶπρὸςθεῶνκαὶπρὸςἀνθρώπωντοῦτοπράξωπερὶὈρόντατουτουίτοῦτονγὰρπρῶτονμὲνὁἐμὸςπατὴρἔδωκενὑπήκοονεἶναιἐμοίἐπεὶδὲταχθείςὡςἔφηαὐτόςὑπὸτοῦἐμοῦἀδελφοῦοὗτοςἐπολέμησενἐμοὶἔχωντὴνἐνΣάρδεσινἀκρόπολινκαὶἐγὼαὐτὸνπροσπολεμῶνἐποίησαὥστεδόξαιτούτῳτοῦπρὸςἐμὲπολέμουπαύσασθαικαὶδεξιὰνἔλαβονκαὶἔδωκαμετὰταῦταἔφηὈρόνταἔστινὅτισεἠδίκησα7ἀπεκρίνατοὅτιοὔπάλινδὲὁΚῦροςἠρώταοὐκοῦνὕστερονὡςαὐτὸςσὺὁμολογεῖςοὐδὲνὑπ’ἐμοῦἀδικούμενοςἀποστὰςεἰςΜυσοὺςκακῶςἐποίειςτὴνἐμὴνχώρανὅτιἐδύνωἔφηὈρόνταςοὐκοῦνἔφηὁΚῦροςὁπότ’αὖἔγνωςτὴνσαυτοῦδύναμινἐλθὼνἐπὶτὸντῆςἈρτέμιδοςβωμὸνμεταμέλειντέσοιἔφησθακαὶπείσαςἐμὲπιστὰπάλινἔδωκάςμοικαὶἔλαβεςπαρ’ἐμοῦκαὶταῦθ’ὡμολόγειὈρόντας8τίοὖνἔφηὁΚῦροςἀδικηθεὶςὑπ’ἐμοῦνῦντὸτρίτονἐπιβουλεύωνμοιφανερὸςγέγοναςεἰπόντοςδὲτοῦὈρόνταὅτιοὐδὲνἀδικηθείςἠρώτησενὁΚῦροςαὐτόνὁμολογεῖςοὖνπερὶἐμὲἄδικοςγεγενῆσθαιἦγὰρἀνάγκηἔφηὈρόνταςἐκτούτουπάλινἠρώτησενὁΚῦροςἔτιοὖνἂνγένοιοτῷἐμῷἀδελφῷπολέμιοςἐμοὶδὲφίλοςκαὶπιστόςὁδὲἀπεκρίνατοὅτιοὐδ’εἰγενοίμηνὦΚῦρεσοίγ’ἄνποτεἔτιδόξαιμι9πρὸςταῦταΚῦροςεἶπετοῖςπαροῦσινὁμὲνἀνὴρτοιαῦταμὲνπεποίηκετοιαῦταδὲλέγειὑμῶνδὲσὺπρῶτοςὦΚλέαρχεἀπόφηναιγνώμηνὅτισοιδοκεῖΚλέαρχοςδὲεἶπετάδεσυμβουλεύωἐγὼτὸνἄνδρατοῦτονἐκποδὼνποιεῖσθαιὡςτάχισταὡςμηκέτιδέῃτοῦτονφυλάττεσθαιἀλλὰσχολὴᾖἡμῖντὸκατὰτοῦτονεἶναιτοὺςἐθελοντὰςτούτουςεὖποιεῖν10ταύτῃδὲτῇγνώμῃἔφηκαὶτοὺςἄλλουςπροσθέσθαιμετὰταῦταἔφηκελεύοντοςΚύρουἔλαβοντῆςζώνηςτὸνὈρόντανἐπὶθανάτῳἅπαντεςἀναστάντεςκαὶοἱσυγγενεῖςεἶταδ’ἐξῆγοναὐτὸνοἷςπροσετάχθηἐπεὶδὲεἶδοναὐτὸνοἵπερπρόσθενπροσεκύνουνκαὶτότεπροσεκύνησανκαίπερεἰδότεςὅτιἐπὶθάνατονἄγοιτο11ἐπεὶδὲεἰςτὴνἈρταπάτουσκηνὴνεἰσήχθητοῦπιστοτάτουτῶνΚύρουσκηπτούχωνμετὰταῦταοὔτεζῶνταὈρόντανοὔτετεθνηκόταοὐδεὶςεἶδεπώποτεοὐδὲὅπωςἀπέθανενοὐδεὶςεἰδὼςἔλεγενεἴκαζονδὲἄλλοιἄλλωςτάφοςδὲοὐδεὶςπώποτεαὐτοῦἐφάνη

7ἐντεῦθενἐξελαύνειδιὰτῆςΒαβυλωνίαςσταθμοὺςτρεῖςπαρασάγγαςδώδεκαἐνδὲτῷτρίτῳσταθμῷΚῦροςἐξέτασινποιεῖταιτῶνἙλλήνωνκαὶτῶνβαρβάρωνἐντῷπεδίῳπερὶμέσαςνύκταςἐδόκειγὰρεἰςτὴνἐπιοῦσανἕωἥξεινβασιλέασὺντῷστρατεύματιμαχούμενονκαὶἐκέλευεΚλέαρχονμὲντοῦδεξιοῦκέρωςἡγεῖσθαιΜένωναδὲτὸνΘετταλὸντοῦεὐωνύμουαὐτὸςδὲτοὺςἑαυτοῦδιέταξε2μετὰδὲτὴνἐξέτασινἅματῇἐπιούσῃἡμέρᾳἥκοντεςαὐτόμολοιπαρὰμεγάλουβασιλέωςἀπήγγελλονΚύρῳπερὶτῆςβασιλέωςστρατιᾶςΚῦροςδὲσυγκαλέσαςτοὺςστρατηγοὺςκαὶλοχαγοὺςτῶνἙλλήνωνσυνεβουλεύετότεπῶςἂντὴνμάχηνποιοῖτοκαὶαὐτὸςπαρῄνειθαρρύνωντοιάδε3ὦἄνδρεςἝλληνεςοὐκἀνθρώπωνἀπορῶνβαρβάρωνσυμμάχουςὑμᾶςἄγωἀλλὰνομίζωνἀμείνοναςκαὶκρείττουςπολλῶνβαρβάρωνὑμᾶςεἶναιδιὰτοῦτοπροσέλαβονὅπωςοὖνἔσεσθεἄνδρεςἄξιοιτῆςἐλευθερίαςἧςκέκτησθεκαὶἧςὑμᾶςἐγὼεὐδαιμονίζωεὖγὰρἴστεὅτιτὴνἐλευθερίανἑλοίμηνἂνἀντὶὧνἔχωπάντωνκαὶἄλλωνπολλαπλασίων4ὅπωςδὲκαὶεἰδῆτεεἰςοἷονἔρχεσθεἀγῶναὑμᾶςεἰδὼςδιδάξωτὸμὲνγὰρπλῆθοςπολὺκαὶκραυγῇπολλῇἐπίασινἂνδὲταῦταἀνάσχησθετὰἄλλακαὶαἰσχύνεσθαίμοιδοκῶοἵουςἡμῖνγνώσεσθετοὺςἐντῇχώρᾳὄνταςἀνθρώπουςὑμῶνδὲἀνδρῶνὄντωνκαὶεὖτῶνἐμῶνγενομένωνἐγὼὑμῶντὸνμὲνοἴκαδεβουλόμενονἀπιέναιτοῖςοἴκοιζηλωτὸνποιήσωἀπελθεῖνπολλοὺςδὲοἶμαιποιήσειντὰπαρ’ἐμοὶἑλέσθαιἀντὶτῶνοἴκοι5ἐνταῦθαΓαυλίτηςπαρώνφυγὰςΣάμιοςπιστὸςδὲΚύρῳεἶπενκαὶμήνὦΚῦρελέγουσίτινεςὅτιπολλὰὑπισχνῇνῦνδιὰτὸἐντοιούτῳεἶναιτοῦκινδύνουπροσιόντοςἂνδὲεὖγένηταίτιοὐμεμνήσεσθαίσέφασινἔνιοιδὲοὐδ’εἰμεμνῇότεκαὶβούλοιοδύνασθαιἂνἀποδοῦναιὅσαὑπισχνῇ6ἀκούσαςταῦταἔλεξενὁΚῦροςἀλλ’ἔστιμὲνἡμῖνὦἄνδρεςἀρχὴπατρῴαπρὸςμὲνμεσημβρίανμέχριοὗδιὰκαῦμαοὐδύνανταιοἰκεῖνἄνθρωποιπρὸςδὲἄρκτονμέχριοὗδιὰχειμῶνατὰδ’ἐνμέσῳτούτωνπάντασατραπεύουσινοἱτοῦἐμοῦἀδελφοῦφίλοι7ἢνδ’ἡμεῖςνικήσωμενἡμᾶςδεῖτοὺςἡμετέρουςφίλουςτούτωνἐγκρατεῖςποιῆσαιὥστεοὐτοῦτοδέδοικαμὴοὐκἔχωὅτιδῶἑκάστῳτῶνφίλωνἂνεὖγένηταιἀλλὰμὴοὐκἔχωἱκανοὺςοἷςδῶὑμῶνδὲτῶνἙλλήνωνκαὶστέφανονἑκάστῳχρυσοῦνδώσω8οἱδὲταῦταἀκούσαντεςαὐτοίτεἦσανπολὺπροθυμότεροικαὶτοῖςἄλλοιςἐξήγγελλονεἰσῇσανδὲπαρ’αὐτὸνοἵτεστρατηγοὶκαὶτῶνἄλλωνἙλλήνωντινὲςἀξιοῦντεςεἰδέναιτίσφίσινἔσταιἐὰνκρατήσωσινὁδὲἐμπιμπλὰςἁπάντωντὴνγνώμηνἀπέπεμπε9παρεκελεύοντοδὲαὐτῷπάντεςὅσοιπερδιελέγοντομὴμάχεσθαιἀλλ’ὄπισθενἑαυτῶντάττεσθαιἐνδὲτῷκαιρῷτούτῳΚλέαρχοςὧδέπωςἤρετοτὸνΚῦρονοἴειγάρσοιμαχεῖσθαιὦΚῦρετὸνἀδελφόννὴΔί’ἔφηὁΚῦροςεἴπεργεΔαρείουκαὶΠαρυσάτιδόςἐστιπαῖςἐμὸςδὲἀδελφόςοὐκἀμαχεὶταῦτ’ἐγὼλήψομαι10ἐνταῦθαδὴἐντῇἐξοπλισίᾳἀριθμὸςἐγένετοτῶνμὲνἙλλήνωνἀσπὶςμυρίακαὶτετρακοσίαπελτασταὶδὲδισχίλιοικαὶπεντακόσιοιτῶνδὲμετὰΚύρουβαρβάρωνδέκαμυριάδεςκαὶἅρματαδρεπανηφόραἀμφὶτὰεἴκοσι11τῶνδὲπολεμίωνἐλέγοντοεἶναιἑκατὸνκαὶεἴκοσιμυριάδεςκαὶἅρματαδρεπανηφόραδιακόσιαἄλλοιδὲἦσανἑξακισχίλιοιἱππεῖςὧνἈρταγέρσηςἦρχενοὗτοιδ’αὖπρὸαὐτοῦβασιλέωςτεταγμένοιἦσαν12τοῦδὲβασιλέωςστρατεύματοςἦσανἄρχοντεςκαὶστρατηγοὶκαὶἡγεμόνεςτέτταρεςτριάκονταμυριάδωνἕκαστοςἈβροκόμαςΤισσαφέρνηςΓωβρύαςἈρβάκηςτούτωνδὲπαρεγένοντοἐντῇμάχῃἐνενήκονταμυριάδεςκαὶἅρματαδρεπανηφόραἑκατὸνκαὶπεντήκονταἈβροκόμαςδὲὑστέρησετῆςμάχηςἡμέραιςπέντεἐκΦοινίκηςἐλαύνων13ταῦταδὲἤγγελλονπρὸςΚῦρονοἱαὐτομολήσαντες[ἐκτῶνπολεμίων]παρὰμεγάλουβασιλέωςπρὸτῆςμάχηςκαὶμετὰτὴνμάχηνοἳὕστερονἐλήφθησαντῶνπολεμίωνταὐτὰἤγγελλον14ἐντεῦθενδὲΚῦροςἐξελαύνεισταθμὸνἕναπαρασάγγαςτρεῖςσυντεταγμένῳτῷστρατεύματιπαντὶκαὶτῷἙλληνικῷκαὶτῷβαρβαρικῷᾤετογὰρταύτῃτῇἡμέρᾳμαχεῖσθαιβασιλέακατὰγὰρμέσοντὸνσταθμὸντοῦτοντάφροςἦνὀρυκτὴβαθεῖατὸμὲνεὖροςὀργυιαὶπέντετὸδὲβάθοςὀργυιαὶτρεῖς15παρετέτατοδὲἡτάφροςἄνωδιὰτοῦπεδίουἐπὶδώδεκαπαρασάγγαςμέχριτοῦΜηδίαςτείχους[ἔνθααἱδιώρυχεςἀπὸτοῦΤίγρητοςποταμοῦῥέουσαιεἰσὶδὲτέτταρεςτὸμὲνεὖροςπλεθριαῖαιβαθεῖαιδὲἰσχυρῶςκαὶπλοῖαπλεῖἐναὐταῖςσιταγωγάεἰσβάλλουσιδὲεἰςτὸνΕὐφράτηνδιαλείπουσιδ’ἑκάστηπαρασάγγηνγέφυραιδ’ἔπεισιν]ἦνδὲπαρὰτὸνΕὐφράτηνπάροδοςστενὴμεταξὺτοῦποταμοῦκαὶτῆςτάφρουὡςεἴκοσιποδῶντὸεὖρος16ταύτηνδὲτὴντάφρονβασιλεὺςποιεῖμέγαςἀντὶἐρύματοςἐπειδὴπυνθάνεταιΚῦρονπροσελαύνονταταύτηνδὴτὴνπάροδονΚῦρόςτεκαὶἡστρατιὰπαρῆλθεκαὶἐγένοντοεἴσωτῆςτάφρου17ταύτῃμὲνοὖντῇἡμέρᾳοὐκἐμαχέσατοβασιλεύςἀλλ’ὑποχωρούντωνφανερὰἦσανκαὶἵππωνκαὶἀνθρώπωνἴχνηπολλά18ἐνταῦθαΚῦροςΣιλανὸνκαλέσαςτὸνἈμπρακιώτηνμάντινἔδωκεναὐτῷδαρεικοὺςτρισχιλίουςὅτιτῇἑνδεκάτῃἀπ’ἐκείνηςἡμέρᾳπρότερονθυόμενοςεἶπεναὐτῷὅτιβασιλεὺςοὐμαχεῖταιδέκαἡμερῶνΚῦροςδ’εἶπενοὐκἄραἔτιμαχεῖταιεἰἐνταύταιςοὐμαχεῖταιταῖςἡμέραιςἐὰνδ’ἀληθεύσῃςὑπισχνοῦμαίσοιδέκατάλαντατοῦτοτὸχρυσίοντότεἀπέδωκενἐπεὶπαρῆλθοναἱδέκαἡμέραι19ἐπεὶδ’ἐπὶτῇτάφρῳοὐκἐκώλυεβασιλεὺςτὸΚύρουστράτευμαδιαβαίνεινἔδοξεκαὶΚύρῳκαὶτοῖςἄλλοιςἀπεγνωκέναιτοῦμάχεσθαιὥστετῇὑστεραίᾳΚῦροςἐπορεύετοἠμελημένωςμᾶλλον20τῇδὲτρίτῃἐπίτετοῦἅρματοςκαθήμενοςτὴνπορείανἐποιεῖτοκαὶὀλίγουςἐντάξειἔχωνπρὸαὑτοῦτὸδὲπολὺαὐτῷἀνατεταραγμένονἐπορεύετοκαὶτῶνὅπλωντοῖςστρατιώταιςπολλὰἐπὶἁμαξῶνἤγοντοκαὶὑποζυγίων

8καὶἤδητεἦνἀμφὶἀγορὰνπλήθουσανκαὶπλησίονἦνὁσταθμὸςἔνθαἔμελλεκαταλύεινἡνίκαΠατηγύαςἀνὴρΠέρσηςτῶνἀμφὶΚῦρονχρηστόςπροφαίνεταιἐλαύνωνἀνὰκράτοςἱδροῦντιτῷἵππῳκαὶεὐθὺςπᾶσινοἷςἐνετύγχανενἐβόακαὶβαρβαρικῶςκαὶἑλληνικῶςὅτιβασιλεὺςσὺνστρατεύματιπολλῷπροσέρχεταιὡςεἰςμάχηνπαρεσκευασμένος2ἔνθαδὴπολὺςτάραχοςἐγένετοαὐτίκαγὰρἐδόκουνοἱἝλληνεςκαὶπάντεςδὲἀτάκτοιςσφίσινἐπιπεσεῖσθαι3Κῦρόςτεκαταπηδήσαςἀπὸτοῦἅρματοςτὸνθώρακαἐνεδύετοκαὶἀναβὰςἐπὶτὸνἵπποντὰπαλτὰεἰςτὰςχεῖραςἔλαβετοῖςτεἄλλοιςπᾶσιπαρήγγελλενἐξοπλίζεσθαικαὶκαθίστασθαιεἰςτὴνἑαυτοῦτάξινἕκαστον4ἔνθαδὴσὺνπολλῇσπουδῇκαθίσταντοΚλέαρχοςμὲντὰδεξιὰτοῦκέρατοςἔχωνπρὸςτῷΕὐφράτῃποταμῷΠρόξενοςδὲἐχόμενοςοἱδ’ἄλλοιμετὰτοῦτονΜένωνδὲ†καὶτὸστράτευμα†τὸεὐώνυμονκέραςἔσχετοῦἙλληνικοῦ5τοῦδὲβαρβαρικοῦἱππεῖςμὲνΠαφλαγόνεςεἰςχιλίουςπαρὰΚλέαρχονἔστησανἐντῷδεξιῷκαὶτὸἙλληνικὸνπελταστικόνἐνδὲτῷεὐωνύμῳἈριαῖόςτεὁΚύρουὕπαρχοςκαὶτὸἄλλοβαρβαρικόν6Κῦροςδὲκαὶἱππεῖςτούτουὅσονἑξακόσιοι<κατὰ τὸ μέσον>ὡπλισμένοιθώραξιμὲναὐτοὶκαὶπαραμηριδίοιςκαὶκράνεσιπάντεςπλὴνΚύρουΚῦροςδὲψιλὴνἔχωντὴνκεφαλὴνεἰςτὴνμάχηνκαθίστατο[λέγεταιδὲκαὶτοὺςἄλλουςΠέρσαςψιλαῖςταῖςκεφαλαῖςἐντῷπολέμῳδιακινδυνεύειν]7οἱδ’ἵπποιπάντες[οἱμετὰΚύρου]εἶχονκαὶπρομετωπίδιακαὶπροστερνίδιαεἶχονδὲκαὶμαχαίραςοἱἱππεῖςἙλληνικάς8καὶἤδητεἦνμέσονἡμέραςκαὶοὔπωκαταφανεῖςἦσανοἱπολέμιοιἡνίκαδὲδείληἐγίγνετοἐφάνηκονιορτὸςὥσπερνεφέληλευκήχρόνῳδὲσυχνῷὕστερονὥσπερμελανίατιςἐντῷπεδίῳἐπὶπολύὅτεδὲἐγγύτερονἐγίγνοντοτάχαδὴκαὶχαλκόςτιςἤστραπτεκαὶλόγχαικαὶαἱτάξειςκαταφανεῖςἐγίγνοντο9καὶἦσανἱππεῖςμὲνλευκοθώρακεςἐπὶτοῦεὐωνύμουτῶνπολεμίωνΤισσαφέρνηςἐλέγετοτούτωνἄρχεινἐχόμενοιδὲγερροφόροιἐχόμενοιδὲὁπλῖταισὺνποδήρεσιξυλίναιςἀσπίσινΑἰγύπτιοιδ’οὗτοιἐλέγοντοεἶναιἄλλοιδ’ἱππεῖςἄλλοιτοξόταιπάντεςδ’οὗτοικατὰἔθνηἐνπλαισίῳπλήρειἀνθρώπωνἕκαστοντὸἔθνοςἐπορεύετο10πρὸδὲαὐτῶνἅρματαδιαλείποντασυχνὸνἀπ’ἀλλήλωντὰδὴδρεπανηφόρακαλούμεναεἶχονδὲτὰδρέπαναἐκτῶνἀξόνωνεἰςπλάγιονἀποτεταμένακαὶὑπὸτοῖςδίφροιςεἰςγῆνβλέπονταὡςδιακόπτεινὅτῳἐντυγχάνοιενἡδὲγνώμηἦνὡςεἰςτὰςτάξειςτῶνἙλλήνωνἐλῶντακαὶδιακόψοντα11ὃμέντοιΚῦροςεἶπενὅτεκαλέσαςπαρεκελεύετοτοῖςἝλλησιτὴνκραυγὴντῶνβαρβάρωνἀνέχεσθαιἐψεύσθητοῦτοοὐγὰρκραυγῇἀλλὰσιγῇὡςἁνυστὸνκαὶἡσυχῇἐνἴσῳκαὶβραδέωςπροσῇσαν12καὶἐντούτῳΚῦροςπαρελαύνωναὐτὸςσὺνΠίγρητιτῷἑρμηνεῖκαὶἄλλοιςτρισὶνἢτέτταρσιτῷΚλεάρχῳἐβόαἄγειντὸστράτευμακατὰμέσοντὸτῶνπολεμίωνὅτιἐκεῖβασιλεὺςεἴηκἂντοῦτ’ἔφηνικῶμενπάνθ’ἡμῖνπεποίηται13ὁρῶνδὲὁΚλέαρχοςτὸμέσονστῖφοςκαὶἀκούωνΚύρουἔξωὄντατοῦἙλληνικοῦεὐωνύμουβασιλέατοσοῦτονγὰρπλήθειπεριῆνβασιλεὺςὥστεμέσοντῶνἑαυτοῦἔχωντοῦΚύρουεὐωνύμουἔξωἦνἀλλ’ὅμωςὁΚλέαρχοςοὐκἤθελενἀποσπάσαιἀπὸτοῦποταμοῦτὸδεξιὸνκέραςφοβούμενοςμὴκυκλωθείηἑκατέρωθεντῷδὲΚύρῳἀπεκρίνατοὅτιαὐτῷμέλειὅπωςκαλῶςἔχοι14καὶἐντούτῳτῷκαιρῷτὸμὲνβαρβαρικὸνστράτευμαὁμαλῶςπροῄειτὸδὲἙλληνικὸνἔτιἐντῷαὐτῷμένονσυνετάττετοἐκτῶνἔτιπροσιόντωνκαὶὁΚῦροςπαρελαύνωνοὐπάνυπρὸςαὐτῷστρατεύματικατεθεᾶτοἑκατέρωσεἀποβλέπωνεἴςτετοὺςπολεμίουςκαὶτοὺςφίλους15ἰδὼνδὲαὐτὸνἀπὸτοῦἙλληνικοῦΞενοφῶνἈθηναῖοςπελάσαςὡςσυναντῆσαιἤρετοεἴτιπαραγγέλλοιὁδ’ἐπιστήσαςεἶπεκαὶλέγεινἐκέλευεπᾶσινὅτικαὶτὰἱερὰκαλὰκαὶτὰσφάγιακαλά16ταῦταδὲλέγωνθορύβουἤκουσεδιὰτῶντάξεωνἰόντοςκαὶἤρετοτίςὁθόρυβοςεἴηὁδὲ[Κλέαρχος]εἶπενὅτισύνθημαπαρέρχεταιδεύτερονἤδηκαὶὃςἐθαύμασετίςπαραγγέλλεικαὶἤρετοὅτιεἴητὸσύνθημαὁδ’ἀπεκρίνατοΖεὺςσωτὴρκαὶνίκη17ὁδὲΚῦροςἀκούσαςἀλλὰδέχομαίτεἔφηκαὶτοῦτοἔστωταῦταδ’εἰπὼνεἰςτὴναὑτοῦχώρανἀπήλαυνεκαὶοὐκέτιτρίαἢτέτταραστάδιαδιειχέτηντὼφάλαγγεἀπ’ἀλλήλωνἡνίκαἐπαιάνιζόντεοἱἝλληνεςκαὶἤρχοντοἀντίοιἰέναιτοῖςπολεμίοις18ὡςδὲπορευομένωνἐξεκύμαινέτιτῆςφάλαγγοςτὸὑπολειπόμενονἤρξατοδρόμῳθεῖνκαὶἅμαἐφθέγξαντοπάντεςοἷοντῷἘνυαλίῳἐλελίζουσικαὶπάντεςδὲἔθεονλέγουσιδέτινεςὡςκαὶταῖςἀσπίσιπρὸςτὰδόραταἐδούπησανφόβονποιοῦντεςτοῖςἵπποις19πρὶνδὲτόξευμαἐξικνεῖσθαιἐκκλίνουσινοἱβάρβαροικαὶφεύγουσικαὶἐνταῦθαδὴἐδίωκονμὲνκατὰκράτοςοἱἝλληνεςἐβόωνδὲἀλλήλοιςμὴθεῖνδρόμῳἀλλ’ἐντάξειἕπεσθαι20τὰδ’ἅρματαἐφέροντοτὰμὲνδι’αὐτῶντῶνπολεμίωντὰδὲκαὶδιὰτῶνἙλλήνωνκενὰἡνιόχωνοἱδ’ἐπεὶπροί̈δοιενδιίσταντοἔστιδ’ὅστιςκαὶκατελήφθηὥσπερἐνἱπποδρόμῳἐκπλαγείςκαὶοὐδὲνμέντοιοὐδὲτοῦτονπαθεῖνἔφασανοὐδ’ἄλλοςδὲτῶνἙλλήνωνἐνταύτῃτῇμάχῃἔπαθενοὐδεὶςοὐδένπλὴνἐπὶτῷεὐωνύμῳτοξευθῆναίτιςἐλέγετο21Κῦροςδ’ὁρῶντοὺςἝλληναςνικῶνταςτὸκαθ’αὑτοὺςκαὶδιώκονταςἡδόμενοςκαὶπροσκυνούμενοςἤδηὡςβασιλεὺςὑπὸτῶνἀμφ’αὐτόνοὐδ’ὣςἐξήχθηδιώκεινἀλλὰσυνεσπειραμένηνἔχωντὴντῶνσὺνἑαυτῷἑξακοσίωνἱππέωντάξινἐπεμελεῖτοὅτιποιήσειβασιλεύςκαὶγὰρᾔδειαὐτὸνὅτιμέσονἔχοιτοῦΠερσικοῦστρατεύματος22καὶπάντεςδ’οἱτῶνβαρβάρωνἄρχοντεςμέσονἔχοντεςτὸαὑτῶνἡγοῦνταινομίζοντεςοὕτωκαὶἐνἀσφαλεστάτῳεἶναιἢνᾖἡἰσχὺςαὐτῶνἑκατέρωθενκαὶεἴτιπαραγγεῖλαιχρῄζοιενἡμίσειἂνχρόνῳαἰσθάνεσθαιτὸστράτευμα23καὶβασιλεὺςδὴτότεμέσονἔχωντῆςαὑτοῦστρατιᾶςὅμωςἔξωἐγένετοτοῦΚύρουεὐωνύμουκέρατοςἐπεὶδ’οὐδεὶςαὐτῷἐμάχετοἐκτοῦἀντίουοὐδὲτοῖςαὐτοῦτεταγμένοιςἔμπροσθενἐπέκαμπτενὡςεἰςκύκλωσιν24ἔνθαδὴΚῦροςδείσαςμὴὄπισθενγενόμενοςκατακόψῃτὸἙλληνικὸνἐλαύνειἀντίοςκαὶἐμβαλὼνσὺντοῖςἑξακοσίοιςνικᾷτοὺςπρὸβασιλέωςτεταγμένουςκαὶεἰςφυγὴνἔτρεψετοὺςἑξακισχιλίουςκαὶἀποκτεῖναιλέγεταιαὐτὸςτῇἑαυτοῦχειρὶἈρταγέρσηντὸνἄρχοντααὐτῶν25ὡςδ’ἡτροπὴἐγένετοδιασπείρονταικαὶοἱΚύρουἑξακόσιοιεἰςτὸδιώκεινὁρμήσαντεςπλὴνπάνυὀλίγοιἀμφ’αὐτὸνκατελείφθησανσχεδὸνοἱὁμοτράπεζοικαλούμενοι26σὺντούτοιςδὲὢνκαθορᾷβασιλέακαὶτὸἀμφ’ἐκεῖνονστῖφοςκαὶεὐθὺςοὐκἠνέσχετοἀλλ’εἰπὼντὸνἄνδραὁρῶἵετοἐπ’αὐτὸνκαὶπαίεικατὰτὸστέρνονκαὶτιτρώσκειδιὰτοῦθώρακοςὥςφησιΚτησίαςὁἰατρόςκαὶἰᾶσθαιαὐτὸςτὸτραῦμάφησι27παίονταδ’αὐτὸνἀκοντίζειτιςπαλτῷὑπὸτὸνὀφθαλμὸνβιαίωςκαὶἐνταῦθαμαχόμενοικαὶβασιλεὺςκαὶΚῦροςκαὶοἱἀμφ’αὐτοὺςὑπὲρἑκατέρουὁπόσοιμὲντῶνἀμφὶβασιλέαἀπέθνῃσκονΚτησίαςλέγειπαρ’ἐκείνῳγὰρἦνΚῦροςδὲαὐτόςτεἀπέθανεκαὶὀκτὼοἱἄριστοιτῶνπερὶαὐτὸνἔκειντοἐπ’αὐτῷ28Ἀρταπάτηςδ’ὁπιστότατοςαὐτῷτῶνσκηπτούχωνθεράπωνλέγεταιἐπειδὴπεπτωκόταεἶδεΚῦρονκαταπηδήσαςἀπὸτοῦἵππουπεριπεσεῖναὐτῷ29καὶοἱμένφασιβασιλέακελεῦσαίτιναἐπισφάξαιαὐτὸνΚύρῳοἱδ’ἑαυτὸνἐπισφάξασθαισπασάμενοντὸνἀκινάκηνεἶχεγὰρχρυσοῦνκαὶστρεπτὸνδ’ἐφόρεικαὶψέλιακαὶτἆλλαὥσπεροἱἄριστοιΠερσῶνἐτετίμητογὰρὑπὸΚύρουδι’εὔνοιάντεκαὶπιστότητα

9ΚῦροςμὲνοὖνοὕτωςἐτελεύτησενἀνὴρὢνΠερσῶντῶνμετὰΚῦροντὸνἀρχαῖονγενομένωνβασιλικώτατόςτεκαὶἄρχεινἀξιώτατοςὡςπαρὰπάντωνὁμολογεῖταιτῶνΚύρουδοκούντωνἐνπείρᾳγενέσθαι2πρῶτονμὲνγὰρἔτιπαῖςὤνὅτ’ἐπαιδεύετοκαὶσὺντῷἀδελφῷκαὶσὺντοῖςἄλλοιςπαισίπάντωνπάντακράτιστοςἐνομίζετο3πάντεςγὰροἱτῶνἀρίστωνΠερσῶνπαῖδεςἐπὶταῖςβασιλέωςθύραιςπαιδεύονταιἔνθαπολλὴνμὲνσωφροσύνηνκαταμάθοιἄντιςαἰσχρὸνδ’οὐδὲνοὔτ’ἀκοῦσαιοὔτ’ἰδεῖνἔστι4θεῶνταιδ’οἱπαῖδεςκαὶτιμωμένουςὑπὸβασιλέωςκαὶἀκούουσικαὶἄλλουςἀτιμαζομένουςὥστεεὐθὺςπαῖδεςὄντεςμανθάνουσινἄρχειντεκαὶἄρχεσθαι5ἔνθαΚῦροςαἰδημονέστατοςμὲνπρῶτοντῶνἡλικιωτῶνἐδόκειεἶναιτοῖςτεπρεσβυτέροιςκαὶτῶνἑαυτοῦὑποδεεστέρωνμᾶλλονπείθεσθαιἔπειταδὲφιλιππότατοςκαὶτοῖςἵπποιςἄρισταχρῆσθαιἔκρινονδ’αὐτὸνκαὶτῶνεἰςτὸνπόλεμονἔργωντοξικῆςτεκαὶἀκοντίσεωςφιλομαθέστατονεἶναικαὶμελετηρότατον6ἐπεὶδὲτῇἡλικίᾳἔπρεπεκαὶφιλοθηρότατοςἦνκαὶπρὸςτὰθηρίαμέντοιφιλοκινδυνότατοςκαὶἄρκτονποτὲἐπιφερομένηνοὐκἔτρεσενἀλλὰσυμπεσὼνκατεσπάσθηἀπὸτοῦἵππουκαὶτὰμὲνἔπαθενὧνκαὶτὰςὠτειλὰςεἶχεντέλοςδὲκατέκανεκαὶτὸνπρῶτονμέντοιβοηθήσανταπολλοῖςμακαριστὸνἐποίησεν7ἐπεὶδὲκατεπέμφθηὑπὸτοῦπατρὸςσατράπηςΛυδίαςτεκαὶΦρυγίαςτῆςμεγάληςκαὶΚαππαδοκίαςστρατηγὸςδὲκαὶπάντωνἀπεδείχθηοἷςκαθήκειεἰςΚαστωλοῦπεδίονἁθροίζεσθαιπρῶτονμὲνἐπέδειξεναὑτόνὅτιπερὶπλείστουποιοῖτοεἴτῳσπείσαιτοκαὶεἴτῳσυνθοῖτοκαὶεἴτῳὑπόσχοιτότιμηδὲνψεύδεσθαι8καὶγὰροὖνἐπίστευονμὲναὐτῷαἱπόλειςἐπιτρεπόμεναιἐπίστευονδ’οἱἄνδρεςκαὶεἴτιςπολέμιοςἐγένετοσπεισαμένουΚύρουἐπίστευεμηδὲνἂνπαρὰτὰςσπονδὰςπαθεῖν9τοιγαροῦνἐπεὶΤισσαφέρνειἐπολέμησεπᾶσαιαἱπόλειςἑκοῦσαιΚῦρονεἵλοντοἀντὶΤισσαφέρνουςπλὴνΜιλησίωνοὗτοιδὲὅτιοὐκἤθελετοὺςφεύγονταςπροέσθαιἐφοβοῦντοαὐτόν10καὶγὰρἔργῳἐπεδείκνυτοκαὶἔλεγενὅτιοὐκἄνποτεπροοῖτοἐπεὶἅπαξφίλοςαὐτοῖςἐγένετοοὐδ’εἰἔτιμὲνμείουςγένοιντοἔτιδὲκάκιονπράξειαν11φανερὸςδ’ἦνκαὶεἴτίςτιἀγαθὸνἢκακὸνποιήσειεναὐτόννικᾶνπειρώμενοςκαὶεὐχὴνδέτινεςαὐτοῦἐξέφερονὡςεὔχοιτοτοσοῦτονχρόνονζῆνἔστενικῴηκαὶτοὺςεὖκαὶκακῶςποιοῦνταςἀλεξόμενος12καὶγὰροὖνπλεῖστοιδὴαὐτῷἑνίγεἀνδρὶτῶνἐφ’ἡμῶνἐπεθύμησανκαὶχρήματακαὶπόλειςκαὶτὰἑαυτῶνσώματαπροέσθαι13οὐμὲνδὴοὐδὲτοῦτ’ἄντιςεἴποιὡςτοὺςκακούργουςκαὶἀδίκουςεἴακαταγελᾶνἀλλὰἀφειδέσταταπάντωνἐτιμωρεῖτοπολλάκιςδ’ἦνἰδεῖνπαρὰτὰςστειβομέναςὁδοὺςκαὶποδῶνκαὶχειρῶνκαὶὀφθαλμῶνστερομένουςἀνθρώπουςὥστ’ἐντῇΚύρουἀρχῇἐγένετοκαὶἝλληνικαὶβαρβάρῳμηδὲνἀδικοῦντιἀδεῶςπορεύεσθαιὅπῃτιςἤθελενἔχοντιὅτιπροχωροίη14τούςγεμέντοιἀγαθοὺςεἰςπόλεμονὡμολόγητοδιαφερόντωςτιμᾶνκαὶπρῶτονμὲνἦναὐτῷπόλεμοςπρὸςΠισίδαςκαὶΜυσούςστρατευόμενοςοὖνκαὶαὐτὸςεἰςταύταςτὰςχώραςοὓςἑώραἐθέλονταςκινδυνεύειντούτουςκαὶἄρχονταςἐποίειἧςκατεστρέφετοχώραςἔπειταδὲκαὶἄλλοιςδώροιςἐτίμα15ὥστεφαίνεσθαιτοὺςμὲνἀγαθοὺςεὐδαιμονεστάτουςτοὺςδὲκακοὺςδούλουςτούτων†ἀξιοῦσθαι†εἶναιτοιγαροῦνπολλὴἦνἀφθονίααὐτῷτῶνἐθελόντωνκινδυνεύεινὅπουτιςοἴοιτοΚῦροναἰσθήσεσθαι16εἴςγεμὴνδικαιοσύνηνεἴτιςφανερὸςγένοιτοἐπιδείκνυσθαιβουλόμενοςπερὶπαντὸςἐποιεῖτοτούτους†πλουσιωτέρους†ποιεῖντῶνἐκτοῦἀδίκουφιλοκερδούντων17καὶγὰροὖνἄλλατεπολλὰδικαίωςαὐτῷδιεχειρίζετοκαὶστρατεύματιἀληθινῷἐχρήσατοκαὶγὰρστρατηγοὶκαὶλοχαγοίοἳχρημάτωνἕνεκαπρὸςἐκεῖνονἔπλευσανἔγνωσανκερδαλεώτερονεἶναιΚύρῳ†καλῶςπειθαρχεῖν†ἢτὸκατὰμῆνακέρδος18ἀλλὰμὴνεἴτίςγέτιαὐτῷπροστάξαντικαλῶςὑπηρετήσειενοὐδενὶπώποτεἀχάριστονεἴασετὴνπροθυμίαντοιγαροῦνδὴκράτιστοιὑπηρέταιπαντὸςἔργουΚύρῳἐλέχθησανγενέσθαι19εἰδέτιναὁρῴηδεινὸνὄνταοἰκονόμονἐκτοῦδικαίουκαὶκατασκευάζοντάτεἧςἄρχοιχώραςκαὶπροσόδουςποιοῦνταοὐδέναἂνπώποτεἀφείλετοἀλλ’ἀεὶπλείωπροσεδίδουὥστεκαὶἡδέωςἐπόνουνκαὶθαρραλέωςἐκτῶντοκαὶ†ὃἐπέπατοαὖ†τιςἥκισταΚῦρονἔκρυπτενοὐγὰρφθονῶντοῖςφανερῶςπλουτοῦσινἐφαίνετοἀλλὰπειρώμενοςχρῆσθαιτοῖςτῶνἀποκρυπτομένωνχρήμασι20φίλουςγεμήνὅσουςποιήσαιτοκαὶεὔνουςγνοίηὄνταςκαὶἱκανοὺςκρίνειεσυνεργοὺςεἶναιὅτιτυγχάνειβουλόμενοςκατεργάζεσθαιὁμολογεῖταιπρὸςπάντωνκράτιστοςδὴγενέσθαιθεραπεύειν21καὶγὰραὐτὸτοῦτοοὗπεραὐτὸςἕνεκαφίλωνᾤετοδεῖσθαιὡςσυνεργοὺςἔχοικαὶαὐτὸςἐπειρᾶτοσυνεργὸςτοῖςφίλοιςκράτιστοςεἶναιτούτουὅτουαἰσθάνοιτοἕκαστονἐπιθυμοῦντα22δῶραδὲπλεῖσταμὲνοἶμαιεἷςγεἀνὴρἐλάμβανεδιὰπολλάταῦταδὲπάντωνδὴμάλιστατοῖςφίλοιςδιεδίδουπρὸςτοὺςτρόπουςἑκάστουσκοπῶνκαὶὅτουμάλισταὁρῴηἕκαστονδεόμενον23καὶὅσατῷσώματιαὐτοῦπέμποιτιςἢὡςεἰςπόλεμονἢὡςεἰςκαλλωπισμόνκαὶπερὶτούτωνλέγειναὐτὸνἔφασανὅτιτὸμὲνἑαυτοῦσῶμαοὐκἂνδύναιτοτούτοιςπᾶσικοσμηθῆναιφίλουςδὲκαλῶςκεκοσμημένουςμέγιστονκόσμονἀνδρὶνομίζοι24καὶτὸμὲντὰμεγάλανικᾶντοὺςφίλουςεὖποιοῦνταοὐδὲνθαυμαστόνἐπειδήγεκαὶδυνατώτεροςἦντὸδὲτῇἐπιμελείᾳπεριεῖναιτῶνφίλωνκαὶτῷπροθυμεῖσθαιχαρίζεσθαιταῦταἔμοιγεμᾶλλονδοκεῖἀγαστὰεἶναι25Κῦροςγὰρἔπεμπεβίκουςοἴνουἡμιδεεῖςπολλάκιςὁπότεπάνυἡδὺνλάβοιλέγωνὅτιοὔπωδὴπολλοῦχρόνουτούτουἡδίονιοἴνῳἐπιτύχοιτοῦτονοὖνσοὶἔπεμψεκαὶδεῖταίσουτήμεροντοῦτονἐκπιεῖνσὺνοἷςμάλισταφιλεῖς26πολλάκιςδὲχῆναςἡμιβρώτουςἔπεμπεκαὶἄρτωνἡμίσεακαὶἄλλατοιαῦταἐπιλέγεινκελεύωντὸνφέροντατούτοιςἥσθηΚῦροςβούλεταιοὖνκαὶσὲτούτωνγεύσασθαι27ὅπουδὲχιλὸςσπάνιοςπάνυεἴηαὐτὸςδὲδύναιτοπαρασκευάσασθαιδιὰτὸπολλοὺςἔχεινὑπηρέταςκαὶδιὰτὴνἐπιμέλειανδιαπέμπωνἐκέλευετοὺςφίλουςτοῖςτὰἑαυτῶνσώματαἄγουσινἵπποιςἐμβάλλειντοῦτοντὸνχιλόνὡςμὴπεινῶντεςτοὺςἑαυτοῦφίλουςἄγωσιν28εἰδὲδήποτεπορεύοιτοκαὶπλεῖστοιμέλλοιενὄψεσθαιπροσκαλῶντοὺςφίλουςἐσπουδαιολογεῖτοὡςδηλοίηοὓςτιμᾷὥστεἐγὼμένγεἐξὧνἀκούωοὐδένακρίνωὑπὸπλειόνωνπεφιλῆσθαιοὔτεἙλλήνωνοὔτεβαρβάρων29τεκμήριονδὲτούτουκαὶτόδεπαρὰμὲνΚύρουδούλουὄντοςοὐδεὶςἀπῄειπρὸςβασιλέαπλὴνὈρόνταςἐπεχείρησεκαὶοὗτοςδὴὃνᾤετοπιστόνοἱεἶναιταχὺαὐτὸνηὗρεΚύρῳφίλτερονἢἑαυτῷπαρὰδὲβασιλέυςπολλοὶπρὸςΚῦρονἀπῆλθονἐπειδὴπολέμιοιἀλλήλοιςἐγένοντοκαὶοὗτοιμέντοιοἱμάλισταὑπ’αὐτοῦἀγαπώμενοινομίζοντεςπαρὰΚύρῳὄντεςἀγαθοὶἀξιωτέραςἂντιμῆςτυγχάνεινἢπαρὰβασιλεῖ30μέγαδὲτεκμήριονκαὶτὸἐντῇτελευτῇτοῦβίουαὐτῷγενόμενονὅτικαὶαὐτὸςἦνἀγαθὸςκαὶκρίνεινὀρθῶςἐδύνατοτοὺςπιστοὺςκαὶεὔνουςκαὶβεβαίους31ἀποθνῄσκοντοςγὰραὐτοῦπάντεςοἱπερὶαὐτὸνφίλοικαὶσυντράπεζοιἀπέθανονμαχόμενοιὑπὲρΚύρουπλὴνἈριαίουοὗτοςδὲτεταγμένοςἐτύγχανενἐπὶτῷεὐωνύμῳτοῦἱππικοῦἄρχωνὡςδ’ᾔσθετοΚῦρονπεπτωκόταἔφυγενἔχωνκαὶτὸστράτευμαπᾶνοὗἡγεῖτο

10ἐνταῦθαδὴΚύρουἀποτέμνεταιἡκεφαλὴκαὶἡχεὶρἡδεξιάβασιλεὺςδὲ[καὶοἱσὺναὐτῷ]διώκωνεἰσπίπτειεἰςτὸΚύρειονστρατόπεδονκαὶοἱμὲνμετὰἈριαίουοὐκέτιἵστανταιἀλλὰφεύγουσιδιὰτοῦαὑτῶνστρατοπέδουεἰςτὸνσταθμὸνἔνθενὡρμῶντοτέτταρεςδ’ἐλέγοντοπαρασάγγαιεἶναιτῆςὁδοῦ2βασιλεὺςδὲκαὶοἱσὺναὐτῷτάτεἄλλαπολλὰδιαρπάζουσικαὶτὴνΦωκαί̈δατὴνΚύρουπαλλακίδατὴνσοφὴνκαὶκαλὴνλεγομένηνεἶναιλαμβάνει3ἡδὲΜιλησίαἡνεωτέραληφθεῖσαὑπὸτῶνἀμφὶβασιλέαἐκφεύγειγυμνὴπρὸςτῶνἙλλήνωνοἳἔτυχονἐντοῖςσκευοφόροιςὅπλαἔχοντεςκαὶἀντιταχθέντεςπολλοὺςμὲντῶνἁρπαζόντωνἀπέκτεινανοἱδὲκαὶαὐτῶνἀπέθανονοὐμὴνἔφυγόνγεἀλλὰκαὶταύτηνἔσωσανκαὶτἆλλαὁπόσαἐντὸςαὐτῶνκαὶχρήματακαὶἄνθρωποιἐγένοντοπάνταἔσωσαν4ἐνταῦθαδιέσχονἀλλήλωνβασιλεύςτεκαὶοἱἝλληνεςὡςτριάκονταστάδιαοἱμὲνδιώκοντεςτοὺςκαθ’αὑτοὺςὡςπάνταςνικῶντεςοἱδ’ἁρπάζοντεςὡςἤδηπάντεςνικῶντες5ἐπεὶδ’ᾔσθοντοοἱμὲνἝλληνεςὅτιβασιλεὺςσὺντῷστρατεύματιἐντοῖςσκευοφόροιςεἴηβασιλεὺςδ’αὖἤκουσεΤισσαφέρνουςὅτιοἱἝλληνεςνικῷεντὸκαθ’αὑτοὺςκαὶεἰςτὸπρόσθενοἴχονταιδιώκοντεςἔνθαδὴβασιλεὺςμὲνἁθροίζειτετοὺςἑαυτοῦκαὶσυντάττεταιὁδὲΚλέαρχοςἐβουλεύετοΠρόξενονκαλέσαςπλησιαίτατοςγὰρἦνεἰπέμποιέντινας†ἢπάντεςἴοιενἐπὶτὸστρατόπεδονἀρήξοντες†6ἐντούτῳκαὶβασιλεὺςδῆλοςἦνπροσιὼνπάλινὡςἐδόκειὄπισθενκαὶοἱμὲνἝλληνεςστραφέντεςπαρεσκευάζοντοὡςταύτῃπροσιόντοςκαὶδεξόμενοιὁδὲβασιλεὺςταύτῃμὲνοὐκἦγενᾗδὲπαρῆλθενἔξωτοῦεὐωνύμουκέρατοςταύτῃκαὶἀπῆγενἀναλαβὼνκαὶτοὺςἐντῇμάχῃπρὸςτοὺςἝλληναςαὐτομολήσανταςκαὶΤισσαφέρνηνκαὶτοὺςσὺναὐτῷ7ὁγὰρΤισσαφέρνηςἐντῇπρώτῃσυνόδῳοὐκἔφυγενἀλλὰδιήλασεπαρὰτὸνποταμὸνκατὰτοὺςἝλληναςπελταστάςδιελαύνωνδὲκατέκανεμὲνοὐδέναδιαστάντεςδ’οἱἝλληνεςἔπαιονκαὶἠκόντιζοναὐτούςἘπισθένηςδὲἈμφιπολίτηςἦρχετῶνπελταστῶνκαὶἐλέγετοφρόνιμοςγενέσθαι8ὁδ’οὖνΤισσαφέρνηςὡςμεῖονἔχωνἀπηλλάγηπάλινμὲνοὐκἀναστρέφειεἰςδὲτὸστρατόπεδονἀφικόμενοςτὸτῶνἙλλήνωνἐκεῖσυντυγχάνειβασιλεῖκαὶὁμοῦδὴπάλινσυνταξάμενοιἐπορεύοντο9ἐπεὶδ’ἦσανκατὰτὸεὐώνυμοντῶνἙλλήνωνκέραςἔδεισανοἱἝλληνεςμὴπροσάγοιενπρὸςτὸκέραςκαὶπεριπτύξαντεςἀμφοτέρωθεναὐτοὺςκατακόψειανκαὶἐδόκειαὐτοῖςἀναπτύσσειντὸκέραςκαὶποιήσασθαιὄπισθεντὸνποταμόν10ἐνᾧδὲταῦταἐβουλεύοντοκαὶδὴβασιλεὺςπαραμειψάμενοςεἰςτὸαὐτὸσχῆμακατέστησενἀντίαντὴνφάλαγγαὥσπερτὸπρῶτονμαχούμενοςσυνῄειὡςδὲεἶδονοἱἝλληνεςἐγγύςτεὄνταςκαὶπαρατεταγμένουςαὖθιςπαιανίσαντεςἐπῇσανπολὺἔτιπροθυμότερονἢτὸπρόσθεν11οἱδ’αὖβάρβαροιοὐκἐδέχοντοἀλλὰἐκπλέονοςἢτὸπρόσθενἔφευγον12οἱδ’ἐπεδίωκονμέχρικώμηςτινόςἐνταῦθαδ’ἔστησανοἱἝλληνεςὑπὲργὰρτῆςκώμηςγήλοφοςἦνἐφ’οὗἀνεστράφησανοἱἀμφὶβασιλέαπεζοὶμὲνοὐκέτιτῶνδὲἱππέωνὁλόφοςἐνεπλήσθηὥστετὸποιούμενονμὴγιγνώσκεινκαὶτὸβασίλειονσημεῖονὁρᾶνἔφασαναἰετόντιναχρυσοῦνἐπὶπέλτῃ†ἐπὶξύλου†ἀνατεταμένον13ἐπεὶδὲκαὶἐνταῦθ’ἐχώρουνοἱἝλληνεςλείπουσιδὴκαὶτὸνλόφονοἱἱππεῖςοὐμὴνἔτιἁθρόοιἀλλ’ἄλλοιἄλλοθενἐψιλοῦτοδ’ὁλόφοςτῶνἱππέωντέλοςδὲκαὶπάντεςἀπεχώρησαν14ὁοὖνΚλέαρχοςοὐκἀνεβίβαζενἐπὶτὸνλόφονἀλλ’ὑπ’αὐτὸνστήσαςτὸστράτευμαπέμπειΛύκιοντὸνΣυρακόσιονκαὶἄλλονἐπὶτὸνλόφονκαὶκελεύεικατιδόνταςτὰὑπὲρτοῦλόφουτίἐστινἀπαγγεῖλαι15καὶὁΛύκιοςἤλασέτεκαὶἰδὼνἀπαγγέλλειὅτιφεύγουσινἀνὰκράτος16σχεδὸνδ’ὅτεταῦταἦνκαὶἥλιοςἐδύετοἐνταῦθαδ’ἔστησανοἱἝλληνεςκαὶθέμενοιτὰὅπλαἀνεπαύοντοκαὶἅμαμὲνἐθαύμαζονὅτιοὐδαμοῦΚῦροςφαίνοιτοοὐδ’ἄλλοςἀπ’αὐτοῦοὐδεὶςπαρῄειοὐγὰρᾔδεσαναὐτὸντεθνηκόταἀλλ’εἴκαζονἢδιώκονταοἴχεσθαιἢκαταληψόμενόντιπροεληλακέναι17καὶαὐτοὶἐβουλεύοντοεἰαὐτοῦμείναντεςτὰσκευοφόραἐνταῦθαἄγοιντοἢἀπίοιενἐπὶτὸστρατόπεδονἔδοξεναὐτοῖςἀπιέναικαὶἀφικνοῦνταιἀμφὶδορπηστὸνἐπὶτὰςσκηνάς18ταύτηςμὲντῆςἡμέραςτοῦτοτὸτέλοςἐγένετοκαταλαμβάνουσιδὲτῶντεἄλλωνχρημάτωντὰπλεῖσταδιηρπασμένακαὶεἴτισιτίονἢποτὸνἦνκαὶτὰςἁμάξαςμεστὰςἀλεύρωνκαὶοἴνουἃςπαρεσκευάσατοΚῦροςἵναεἴποτεσφόδρατὸστράτευμαλάβοιἔνδειαδιαδιδοίητοῖςἝλλησινἦσανδ’αὗταιτετρακόσιαιὡςἐλέγοντοἅμαξαικαὶταύταςτότεοἱσὺνβασιλεῖδιήρπασαν19ὥστεἄδειπνοιἦσανοἱπλεῖστοιτῶνἙλλήνωνἦσανδὲκαὶἀνάριστοιπρὶνγὰρδὴκαταλῦσαιτὸστράτευμαπρὸςἄριστονβασιλεὺςἐφάνηταύτηνμὲνοὖντὴννύκταοὕτωδιεγένοντο

ΚύρουἈναβάσεωςΒ

1[ὡςμὲνοὖνἡθροίσθηΚύρῳτὸἙλληνικὸνὅτεἐπὶτὸνἀδελφὸνἈρταξέρξηνἐστρατεύετοκαὶὅσαἐντῇἀνόδῳἐπράχθηκαὶὡςἡμάχηἐγένετοκαὶὡςΚῦροςἐτελεύτησεκαὶὡςἐπὶτὸστρατόπεδονἐλθόντεςοἱἝλληνεςἐκοιμήθησανοἰόμενοιτὰπάντανικᾶνκαὶΚῦρονζῆνἐντῷπρόσθενλόγῳδεδήλωται]

2ἅμαδὲτῇἡμέρᾳσυνελθόντεςοἱστρατηγοὶἐθαύμαζονὅτιΚῦροςοὔτεἄλλονπέμπεισημανοῦνταὅτιχρὴποιεῖνοὔτεαὐτὸςφαίνοιτοἔδοξενοὖναὐτοῖςσυσκευασαμένοιςἃεἶχονκαὶἐξοπλισαμένοιςπροϊέναιεἰςτὸπρόσθενἕωςΚύρῳσυμμείξειαν3ἤδηδὲἐνὁρμῇὄντωνἅμαἡλίῳἀνέχοντιἦλθεΠροκλῆςὁΤευθρανίαςἄρχωνγεγονὼςἀπὸΔαμαράτουτοῦΛάκωνοςκαὶΓλοῦςὁΤαμώοὗτοιἔλεγονὅτιΚῦροςμὲντέθνηκενἈριαῖοςδὲπεφευγὼςἐντῷσταθμῷεἴημετὰτῶνἄλλωνβαρβάρωνὅθεντῇπροτεραίᾳὡρμῶντοκαὶλέγειὅτιταύτηνμὲντὴνἡμέρανπεριμένοιεναὐτούςεἰμέλλοιενἥκειντῇδὲἄλλῃἀπιέναιφαίηἐπὶἸωνίαςὅθενπερἦλθε4ταῦταἀκούσαντεςοἱστρατηγοὶκαὶοἱἄλλοιἝλληνεςπυνθανόμενοιβαρέωςἔφερονΚλέαρχοςδὲτάδεεἶπενἀλλ’ὤφελεμὲνΚῦροςζῆνἐπεὶδὲτετελεύτηκενἀπαγγέλλετεἈριαίῳὅτιἡμεῖςνικῶμέντεβασιλέακαίὡςὁρᾶτεοὐδεὶςἔτιἡμῖνμάχεταικαίεἰμὴὑμεῖςἤλθετεἐπορευόμεθαἂνἐπὶβασιλέαἐπαγγελλόμεθαδὲἈριαίῳἐὰνἐνθάδεἔλθῃεἰςτὸνθρόνοντὸνβασίλειονκαθιεῖναὐτόντῶνγὰρμάχηννικώντωνκαὶτὸἄρχεινἐστί5ταῦταεἰπὼνἀποστέλλειτοὺςἀγγέλουςκαὶσὺναὐτοῖςΧειρίσοφοντὸνΛάκωνακαὶΜένωνατὸνΘετταλόνκαὶγὰραὐτὸςΜένωνἐβούλετοἦνγὰρφίλοςκαὶξένοςἈριαίου6οἱμὲνᾤχοντοΚλέαρχοςδὲπεριέμενετὸδὲστράτευμαἐπορίζετοσῖτονὅπωςἐδύνατοἐκτῶνὑποζυγίωνκόπτοντεςτοὺςβοῦςκαὶὄνουςξύλοιςδὲἐχρῶντομικρὸνπροϊόντεςἀπὸτῆςφάλαγγοςοὗἡμάχηἐγένετοτοῖςτεοἰστοῖςπολλοῖςοὖσινοὓςἠνάγκαζονοἱἝλληνεςἐκβάλλειντοὺςαὐτομολοῦνταςπαρὰβασιλέωςκαὶτοῖςγέρροιςκαὶταῖςἀσπίσιταῖςξυλίναιςταῖςΑἰγυπτίαιςπολλαὶδὲκαὶπέλταικαὶἅμαξαιἦσανφέρεσθαιἔρημοιοἷςπᾶσιχρώμενοικρέαἕψοντεςἤσθιονἐκείνηντὴνἡμέραν7καὶἤδητεἦνπερὶπλήθουσανἀγορὰνκαὶἔρχονταιπαρὰβασιλέωςκαὶΤισσαφέρνουςκήρυκεςοἱμὲνἄλλοιβάρβαροιἦνδ’αὐτῶνΦαλῖνοςεἷςἝλληνὃςἐτύγχανεπαρὰΤισσαφέρνειὢνκαὶἐντίμωςἔχωνκαὶγὰρπροσεποιεῖτοἐπιστήμωνεἶναιτῶνἀμφὶτάξειςτεκαὶὁπλομαχίαν8οὗτοιδὲπροσελθόντεςκαὶκαλέσαντεςτοὺςτῶνἙλλήνωνἄρχονταςλέγουσινὅτιβασιλεὺςκελεύειτοὺςἝλληναςἐπεὶνικῶντυγχάνεικαὶΚῦρονἀπέκτονεπαραδόνταςτὰὅπλαἰόνταςἐπὶβασιλέωςθύραςεὑρίσκεσθαιἄντιδύνωνταιἀγαθόν9ταῦταμὲνεἶπονοἱβασιλέωςκήρυκεςοἱδὲἝλληνεςβαρέωςμὲνἤκουσανὅμωςδὲΚλέαρχοςτοσοῦτονεἶπενὅτιοὐτῶννικώντωνεἴητὰὅπλαπαραδιδόναιἀλλ’ἔφηὑμεῖςμένὦἄνδρεςστρατηγοίτούτοιςἀποκρίνασθεὅτικάλλιστόντεκαὶἄριστονἔχετεἐγὼδὲαὐτίκαἥξωἐκάλεσεγάρτιςαὐτὸντῶνὑπηρετῶνὅπωςἴδοιτὰἱερὰἐξῃρημέναἔτυχεγὰρθυόμενος10ἔνθαδὴἀπεκρίνατοΚλεάνωρὁἈρκάςπρεσβύτατοςὤνὅτιπρόσθενἂνἀποθάνοιενἢτὰὅπλαπαραδοίησανΠρόξενοςδὲὁΘηβαῖοςἀλλ’ἐγώἔφηὦΦαλῖνεθαυμάζωπότεραὡςκρατῶνβασιλεὺςαἰτεῖτὰὅπλαἢὡςδιὰφιλίανδῶραεἰμὲνγὰρὡςκρατῶντίδεῖαὐτὸναἰτεῖνκαὶοὐλαβεῖνἐλθόνταεἰδὲπείσαςβούλεταιλαβεῖνλεγέτωτίἔσταιτοῖςστρατιώταιςἐὰναὐτῷταῦταχαρίσωνται11πρὸςταῦταΦαλῖνοςεἶπεβασιλεὺςνικᾶνἡγεῖταιἐπεὶΚῦρονἀπέκτεινετίςγὰραὐτῷἔστινὅστιςτῆςἀρχῆςἀντιποιεῖταινομίζειδὲκαὶὑμᾶςἑαυτοῦεἶναιἔχωνἐνμέσῃτῇἑαυτοῦχώρᾳκαὶποταμῶνἐντὸςἀδιαβάτωνκαὶπλῆθοςἀνθρώπωνἐφ’ὑμᾶςδυνάμενοςἀγαγεῖνὅσονοὐδ’εἰπαρέχοιὑμῖνδύναισθεἂνἀποκτεῖναι12μετὰτοῦτονΘεόπομποςἈθηναῖοςεἶπενὦΦαλῖνενῦνὡςσὺὁρᾷςἡμῖνοὐδὲνἔστινἀγαθὸνἄλλοεἰμὴὅπλακαὶἀρετήὅπλαμὲνοὖνἔχοντεςοἰόμεθαἂνκαὶτῇἀρετῇχρῆσθαιπαραδόντεςδ’ἂνταῦτακαὶτῶνσωμάτωνστερηθῆναιμὴοὖνοἴουτὰμόναἀγαθὰἡμῖνὄνταὑμῖνπαραδώσεινἀλλὰσὺντούτοιςκαὶπερὶτῶνὑμετέρωνἀγαθῶνμαχούμεθα13ἀκούσαςδὲταῦταὁΦαλῖνοςἐγέλασεκαὶεἶπενἀλλὰφιλοσόφῳμὲνἔοικαςὦνεανίσκεκαὶλέγειςοὐκἀχάρισταἴσθιμέντοιἀνόητοςὤνεἰοἴειτὴνὑμετέρανἀρετὴνπεριγενέσθαιἂντῆςβασιλέωςδυνάμεως14ἄλλουςδέτιναςἔφασανλέγεινὑπομαλακιζομένουςὡςκαὶΚύρῳπιστοὶἐγένοντοκαὶβασιλεῖἂνπολλοῦἄξιοιγένοιντοεἰβούλοιτοφίλοςγενέσθαικαὶεἴτεἄλλοτιθέλοιχρῆσθαιεἴτ’ἐπ’Αἴγυπτονστρατεύεινσυγκαταστρέψαιντ’ἂναὐτῷ15ἐντούτῳΚλέαρχοςἧκεκαὶἠρώτησενεἰἤδηἀποκεκριμένοιεἶενΦαλῖνοςδὲὑπολαβὼνεἶπενοὗτοιμένὦΚλέαρχεἄλλοςἄλλαλέγει16σὺδ’ἡμῖνεἰπὲτίλέγειςὁδ’εἶπενἐγώσεὦΦαλῖνεἄσμενοςἑόρακαοἶμαιδὲκαὶοἱἄλλοιπάντεςσύτεγὰρἝλληνεἶκαὶἡμεῖςτοσοῦτοιὄντεςὅσουςσὺὁρᾷςἐντοιούτοιςδὲὄντεςπράγμασισυμβουλευόμεθάσοιτίχρὴποιεῖνπερὶὧνλέγεις17σὺοὖνπρὸςθεῶνσυμβούλευσονἡμῖνὅτισοιδοκεῖκάλλιστονκαὶἄριστονεἶναικαὶὅσοιτιμὴνοἴσειεἰςτὸνἔπειταχρόνον[ἀνα]λεγόμενονὅτιΦαλῖνόςποτεπεμφθεὶςπαρὰβασιλέωςκελεύσωντοὺςἝλληναςτὰὅπλαπαραδοῦναισυμβουλευομένοιςσυνεβούλευσεναὐτοῖςτάδεοἶσθαδὲὅτιἀνάγκηλέγεσθαιἐντῇἙλλάδιἃἂνσυμβουλεύσῃς18ὁδὲΚλέαρχοςταῦταὑπήγετοβουλόμενοςκαὶαὐτὸντὸνπαρὰβασιλέωςπρεσβεύοντασυμβουλεῦσαιμὴπαραδοῦναιτὰὅπλαὅπωςεὐέλπιδεςμᾶλλονεἶενοἱἝλληνεςΦαλῖνοςδὲὑποστρέψαςπαρὰτὴνδόξαναὐτοῦεἶπεν19ἐγώεἰμὲντῶνμυρίωνἐλπίδωνμίατιςὑμῖνἐστισωθῆναιπολεμοῦνταςβασιλεῖσυμβουλεύωμὴπαραδιδόναιτὰὅπλαεἰδέτοιμηδεμίασωτηρίαςἐστὶνἐλπὶςἄκοντοςβασιλέωςσυμβουλεύωσῴζεσθαιὑμῖνὅπῃδυνατόν20Κλέαρχοςδὲπρὸςταῦταεἶπενἀλλὰταῦταμὲνδὴσὺλέγειςπαρ’ἡμῶνδὲἀπάγγελλετάδεὅτιἡμεῖςοἰόμεθαεἰμὲνδέοιβασιλεῖφίλουςεἶναιπλείονοςἂνἄξιοιεἶναιφίλοιἔχοντεςτὰὅπλαἢπαραδόντεςἄλλῳεἰδὲδέοιπολεμεῖνἄμεινονἂνπολεμεῖνἔχοντεςτὰὅπλαἢἄλλῳπαραδόντες21ὁδὲΦαλῖνοςεἶπεταῦταμὲνδὴἀπαγγελοῦμενἀλλὰκαὶτάδεὑμῖνεἰπεῖνἐκέλευσεβασιλεύςὅτιμένουσιμὲνὑμῖναὐτοῦσπονδαὶεἴησανπροϊοῦσιδὲκαὶἀπιοῦσιπόλεμοςεἴπατεοὖνκαὶπερὶτούτουπότεραμενεῖτεκαὶσπονδαίεἰσινἢὡςπολέμουὄντοςπαρ’ὑμῶνἀπαγγελῶ22Κλέαρχοςδ’ἔλεξενἀπάγγελλετοίνυνκαὶπερὶτούτουὅτικαὶἡμῖνταὐτὰδοκεῖἅπερκαὶβασιλεῖτίοὖνταῦτάἐστινἔφηὁΦαλῖνοςἀπεκρίνατοΚλέαρχοςἢνμὲνμένωμενσπονδαίἀπιοῦσιδὲκαὶπροϊοῦσιπόλεμος23ὁδὲπάλινἠρώτησεσπονδὰςἢπόλεμονἀπαγγελῶΚλέαρχοςδὲταὐτὰπάλινἀπεκρίνατοσπονδαὶμὲνμένουσινἀπιοῦσιδὲκαὶπροϊοῦσιπόλεμοςὅτιδὲποιήσοιοὐδιεσήμηνε

2ΦαλῖνοςμὲνδὴᾤχετοκαὶοἱσὺναὐτῷοἱδὲπαρὰἈριαίουἧκονΠροκλῆςκαὶΧειρίσοφοςΜένωνδὲαὐτοῦἔμενεπαρὰἈριαίῳοὗτοιδὲἔλεγονὅτιπολλοὺςφαίηἈριαῖοςεἶναιΠέρσαςἑαυτοῦβελτίουςοὓςοὐκἂνἀνασχέσθαιαὐτοῦβασιλεύοντοςἀλλ’εἰβούλεσθεσυναπιέναιἥκεινἤδηκελεύειτῆςνυκτόςεἰδὲμήαὔριονπρῲἀπιέναιφησίν2ὁδὲΚλέαρχοςεἶπενἀλλ’οὕτωχρὴποιεῖνἐὰνμὲνἥκωμενὥσπερλέγετεεἰδὲμήπράττετεὁποῖονἄντιὑμῖνοἴησθεμάλιστασυμφέρεινὅτιδὲποιήσοιοὐδὲτούτοιςεἶπε3μετὰταῦταἤδηἡλίουδύνοντοςσυγκαλέσαςστρατηγοὺςκαὶλοχαγοὺςἔλεξετοιάδεἐμοίὦἄνδρεςθυομένῳἰέναιἐπὶβασιλέαοὐκἐγίγνετοτὰἱεράκαὶεἰκότωςἄραοὐκἐγίγνετοὡςγὰρἐγὼνῦνπυνθάνομαιἐνμέσῳἡμῶνκαὶβασιλέωςὁΤίγρηςποταμόςἐστιναυσίποροςὃνοὐκἂνδυναίμεθαἄνευπλοίωνδιαβῆναιπλοῖαδὲἡμεῖςοὐκἔχομενοὐμὲνδὴαὐτοῦγεμένεινοἷόντετὰγὰρἐπιτήδειαοὐκἔστινἔχεινἰέναιδὲπαρὰτοὺςΚύρουφίλουςπάνυκαλὰἡμῖντὰἱερὰἦν4ὧδεοὖνχρὴποιεῖνἀπιόνταςδειπνεῖνὅτιτιςἔχειἐπειδὰνδὲσημήνῃτῷκέρατιὡςἀναπαύεσθαισυσκευάζεσθεἐπειδὰνδὲτὸδεύτερονἀνατίθεσθεἐπὶτὰὑποζύγιαἐπὶδὲτῷτρίτῳἕπεσθετῷἡγουμένῳτὰμὲνὑποζύγιαἔχοντεςπρὸςτοῦποταμοῦτὰδὲὅπλαἔξω5ταῦτ’ἀκούσαντεςοἱστρατηγοὶκαὶλοχαγοὶἀπῆλθονκαὶἐποίουνοὕτωκαὶτὸλοιπὸνὁμὲνἦρχενοἱδὲἐπείθοντοοὐχἑλόμενοιἀλλὰὁρῶντεςὅτιμόνοςἐφρόνειοἷαδεῖτὸνἄρχονταοἱδ’ἄλλοιἄπειροιἦσαν6[ἀριθμὸςτῆςὁδοῦἣνἦλθονἐξἘφέσουτῆςἸωνίαςμέχριτῆςμάχηςσταθμοὶτρεῖςκαὶἐνενήκονταπαρασάγγαιπέντεκαὶτριάκοντακαὶπεντακόσιοιστάδιοιπεντήκοντακαὶἑξακισχίλιοικαὶμύριοιἀπὸδὲτῆςμάχηςἐλέγοντοεἶναιεἰςΒαβυλῶναστάδιοιἑξήκοντακαὶτριακόσιοι]7ἐντεῦθενἐπεὶσκότοςἐγένετοΜιλτοκύθηςμὲνὁΘρᾷξἔχωντούςτεἱππέαςτοὺςμεθ’ἑαυτοῦεἰςτετταράκοντακαὶτῶνπεζῶνΘρᾳκῶνὡςτριακοσίουςηὐτομόλησεπρὸςβασιλέα8Κλέαρχοςδὲτοῖςἄλλοιςἡγεῖτοκατὰτὰπαρηγγελμέναοἱδ’εἵποντοκαὶἀφικνοῦνταιεἰςτὸνπρῶτονσταθμὸνπαρ’ἈριαῖονκαὶτὴνἐκείνουστρατιὰνἀμφὶμέσαςνύκταςκαὶἐντάξειθέμενοιτὰὅπλασυνῆλθονοἱστρατηγοὶκαὶλοχαγοὶτῶνἙλλήνωνπαρ’ἈριαῖονκαὶὤμοσανοἵτεἝλληνεςκαὶὁἈριαῖοςκαὶτῶνσὺναὐτῷοἱκράτιστοιμήτεπροδώσεινἀλλήλουςσύμμαχοίτεἔσεσθαιοἱδὲβάρβαροιπροσώμοσανκαὶἡγήσεσθαιἀδόλως9ταῦταδ’ὤμοσανσφάξαντεςταῦρονκαὶκάπρονκαὶκριὸνεἰςἀσπίδαοἱμὲνἝλληνεςβάπτοντεςξίφοςοἱδὲβάρβαροιλόγχην10ἐπεὶδὲτὰπιστὰἐγένετοεἶπενὁΚλέαρχοςἄγεδήὦἈριαῖεἐπείπερὁαὐτὸςὑμῖνστόλοςἐστὶκαὶἡμῖνεἰπὲτίναγνώμηνἔχειςπερὶτῆςπορείαςπότερονἄπιμενἥνπερἤλθομενἢἄλληντινὰἐννενοηκέναιδοκεῖςὁδὸνκρείττω11ὁδ’εἶπενἣνμὲνἤλθομενἀπιόντεςπαντελῶςἂνὑπὸλιμοῦἀπολοίμεθαὑπάρχειγὰρνῦνἡμῖνοὐδὲντῶνἐπιτηδείωνἑπτακαίδεκαγὰρσταθμῶντῶνἐγγυτάτωοὐδὲδεῦροἰόντεςἐκτῆςχώραςοὐδὲνεἴχομενλαμβάνεινἔνθαδέτιἦνἡμεῖςδιαπορευόμενοικατεδαπανήσαμεννῦνδ’ἐπινοοῦμενπορεύεσθαιμακροτέρανμέντῶνδ’ἐπιτηδείωνοὐκἀπορήσομεν12πορευτέονδ’ἡμῖντοὺςπρώτουςσταθμοὺςὡςἂνδυνώμεθαμακροτάτουςἵναὡςπλεῖστονἀποσπάσωμεντοῦβασιλικοῦστρατεύματοςἢνγὰρἅπαξδύοἢτριῶνἡμερῶνὁδὸνἀπόσχωμενοὐκέτιμὴδύνηταιβασιλεὺςἡμᾶςκαταλαβεῖνὀλίγῳμὲνγὰρστρατεύματιοὐτολμήσειἐφέπεσθαιπολὺνδ’ἔχωνδ’ἔχωνστόλονοὐδυνήσεταιταχέωςπορεύεσθαιἴσωςδὲκαὶτῶνἐπιτηδείωνσπανιεῖταύτηνἔφητὴνγνώμηνἔχωἔγωγε

13ἦνδὲαὕτηἡστρατηγίαοὐδὲνἄλλοδυναμένηἢἀποδρᾶναιἢἀποφυγεῖνἡδὲτύχηἐστρατήγησεκάλλιονἐπεὶγὰρἡμέραἐγένετοἐπορεύοντοἐνδεξιᾷἔχοντεςτὸνἥλιονλογιζόμενοιἥξεινἅμαἡλίῳδύνοντιεἰςκώμαςτῆςΒαβυλωνίαςχώραςκαὶτοῦτομὲνοὐκἐψεύσθησαν14ἔτιδὲἀμφὶδείληνἔδοξανπολεμίουςὁρᾶνἱππέαςκαὶτῶντεἙλλήνωνοἳμὴἔτυχονἐνταῖςτάξεσινὄντεςεἰςτὰςτάξειςἔθεονκαὶἈριαῖοςἐτύγχανεγὰρἐφ’ἁμάξηςπορευόμενοςδιότιἐτέτρωτοκαταβὰςἐθωρακίζετοκαὶοἱσὺναὐτῷ15ἐνᾧδὲὡπλίζοντοἧκονλέγοντεςοἱπροπεμφθέντεςσκοποὶὅτιοὐχἱππεῖςεἰσινἀλλ’ὑποζύγιανέμοιντοκαὶεὐθὺςἔγνωσανπάντεςὅτιἐγγύςπουἐστρατοπεδεύετοβασιλεύςκαὶγὰρκαπνὸςἐφαίνετοἐνκώμαιςοὐπρόσω16Κλέαρχοςδὲἐπὶμὲντοὺςπολεμίουςοὐκἦγενᾔδειγὰρκαὶἀπειρηκόταςτοὺςστρατιώταςκαὶἀσίτουςὄνταςἤδηδὲκαὶὀψὲἦνοὐμέντοιοὐδὲἀπέκλινεφυλαττόμενοςμὴδοκοίηφεύγεινἀλλ’εὐθύωρονἄγωνἅματῷἡλίῳδυομένῳεἰςτὰςἐγγυτάτωκώμαςτοὺςπρώτουςἄγωνκατεσκήνωσενἐξὧνδιήρπαστοὑπὸτοῦβασιλικοῦστρατεύματοςκαὶαὐτὰτὰἀπὸτῶνοἰκιῶνξύλα17οἱμὲνοὖνπρῶτοιὅμωςτρόπῳτινὶἐστρατοπεδεύσαντοοἱδὲὕστεροισκοταῖοιπροσιόντεςὡςἐτύγχανονἕκαστοιηὐλίζοντοκαὶκραυγὴνπολλὴνἐποίουνκαλοῦντεςἀλλήλουςὥστεκαὶτοὺςπολεμίουςἀκούεινὥστεοἱμὲνἐγγύτατατῶνπολεμίωνκαὶἔφυγονἐκτῶνσκηνωμάτων18δῆλονδὲτοῦτοτῇὑστεραίᾳἐγένετοοὔτεγὰρὑποζύγιονἔτ’οὐδὲνἐφάνηοὔτεστρατόπεδονοὔτεκαπνὸςοὐδαμοῦπλησίονἐξεπλάγηδέὡςἔοικεκαὶβασιλεὺςτῇἐφόδῳτοῦστρατεύματοςἐδήλωσεδὲτοῦτοοἷςτῇὑστεραίᾳἔπραττε19προϊούσηςμέντοιτῆςνυκτὸςταύτηςκαὶτοῖςἝλλησιφόβοςἐμπίπτεικαὶθόρυβοςκαὶδοῦποςἦνοἷονεἰκὸςφόβουἐμπεσόντοςγενέσθαι20ΚλέαρχοςδὲΤολμίδηνἨλεῖονὃνἐτύγχανενἔχωνπαρ’ἑαυτῷκήρυκαἄριστοντῶντότεἀνειπεῖνἐκέλευσεσιγὴνκηρύξανταὅτιπροαγορεύουσινοἱἄρχοντεςὃςἂντὸνἀφέντατὸνὄνονεἰςτὰὅπλαμηνύσῃὅτιλήψεταιμισθὸντάλαντον21ἐπεὶδὲταῦταἐκηρύχθηἔγνωσανοἱστρατιῶταιὅτικενὸςὁφόβοςεἴηκαὶοἱἄρχοντεςσῷοιἅμαδὲὄρθρῳπαρήγγειλενὁΚλέαρχοςεἰςτάξιντὰὅπλατίθεσθαιτοὺςἝλληναςᾗπερεἶχονὅτεἦνἡμάχη3ὃδὲδὴἔγραψαὅτιβασιλεὺςἐξεπλάγητῇἐφόδῳτῷδεδῆλονἦντῇμὲνγὰρπρόσθενἡμέρᾳπέμπωντὰὅπλαπαραδιδόναιἐκέλευετότεδὲἅμαἡλίῳἀνατέλλοντικήρυκαςἔπεμψεπερὶσπονδῶν2οἱδ’ἐπεὶἦλθονπρὸςτοὺςπροφύλακαςἐζήτουντοὺςἄρχονταςἐπειδὴδὲἀπήγγελλονοἱπροφύλακεςΚλέαρχοςτυχὼντότετὰςτάξειςἐπισκοπῶνεἶπετοῖςπροφύλαξικελεύειντοὺςκήρυκαςπεριμένεινἄχριἂνσχολάσῃ3ἐπεὶδὲκατέστησετὸστράτευμαὡςκαλῶςἔχεινὁρᾶσθαιπάντῃφάλαγγαπυκνήν†ἐκτῶνὅπλωνδὲ†μηδένακαταφανῆεἶναιἐκάλεσετοὺςἀγγέλουςκαὶαὐτόςτεπροῆλθετούςτεεὐοπλοτάτουςἔχωνκαὶεὐειδεστάτουςτῶναὑτοῦστρατιωτῶνκαὶτοῖςἄλλοιςστρατηγοῖςταὐτὰἔφρασεν4ἐπεὶδὲἦνπρὸςτοῖςἀγγέλοιςἀνηρώτα[πρῶτα]τίβούλοιντοοἱδ’ἔλεγονὅτιπερὶσπονδῶνἥκοιενἄνδρεςοἵτινεςἱκανοὶἔσονταιτάτεπαρὰβασιλέωςτοῖςἝλλησινἀπαγγεῖλαικαὶτὰπαρὰτῶνἙλλήνωνβασιλεῖ5ὁδὲἀπεκρίνατοἀπαγγέλλετετοίνυναὐτῷὅτιμάχηςδεῖπρῶτονἄριστονγὰροὐκἔστινοὐδ’ὁτολμήσωνπερὶσπονδῶνλέγειντοῖςἝλλησιμὴπορίσαςἄριστον6ταῦταἀκούσαντεςοἱἄγγελοιἀπήλαυνονκαὶἧκονταχύᾧκαὶδῆλονἦνὅτιἐγγύςπουβασιλεὺςἦνἢἄλλοςτιςᾧἐπετέτακτοταῦταπράττεινἔλεγονδὲὅτιεἰκόταδοκοῖενλέγεινβασιλεῖκαὶἥκοιενἡγεμόναςἔχοντεςοἳαὐτούςἐὰνσπονδαὶγένωνταιἄξουσινἔνθενἕξουσιτὰἐπιτήδεια7ὁδὲἠρώταεἰαὐτοῖςτοῖςἀνδράσισπένδοιτοτοῖςἰοῦσικαὶἀπιοῦσινἢκαὶτοῖςἄλλοιςἔσοιντοσπονδαίοἱδέἅπασινἔφασανμέχριἂνβασιλεῖτὰπαρ’ὑμῶνδιαγγελθῇ8ἐπεὶδὲταῦταεἶπονμεταστησάμενοςαὐτοὺςὁΚλέαρχοςἐβουλεύετοκαὶἐδόκειταχὺτὰςσπονδὰςποιεῖσθαικαὶκαθ’ἡσυχίανἐλθεῖντεἐπὶτὰἐπιτήδειακαὶλαβεῖν9ὁδὲΚλέαρχοςεἶπεδοκεῖμὲνκἀμοὶταῦταοὐμέντοιταχύγεἀπαγγελῶἀλλὰδιατρίψωἔστ’ἂνὀκνήσωσινοἱἄγγελοιμὴἀποδόξῃἡμῖντὰςσπονδὰςποιήσασθαιοἶμαίγεμέντοιἔφηκαὶτοῖςἡμετέροιςστρατιώταιςτὸναὐτὸνφόβονπαρέσεσθαιἐπεὶδὲἐδόκεικαιρὸςεἶναιἀπήγγελλενὅτισπένδοιτοκαὶεὐθὺςἡγεῖσθαιἐκέλευεπρὸςτἀπιτήδεια10καὶοἱμὲνἡγοῦντοΚλέαρχοςμέντοιἐπορεύετοτὰςμὲνσπονδὰςποιησάμενοςτὸδὲστράτευμαἔχωνἐντάξεικαὶαὐτὸςὠπισθοφυλάκεικαὶἐνετύγχανοντάφροιςκαὶαὐλῶσινὕδατοςπλήρεσινὡςμὴδύνασθαιδιαβαίνεινἄνευγεφυρῶνἀλλ’ἐποιοῦντοδιαβάσειςἐκτῶνφοινίκωνοἳἦσανἐκπεπτωκότεςτοὺςδὲκαὶἐξέκοπτον11καὶἐνταῦθαἦνΚλέαρχονκαταμαθεῖνὡςἐπεστάτειἐνμὲντῇἀριστερᾷχειρὶτὸδόρυἔχωνἐνδὲτῇδεξιᾷβακτηρίανκαὶεἴτιςαὐτῷδοκοίητῶνπρὸςτοῦτοτεταγμένωνβλακεύεινἐκλεγόμενοςτὸνἐπιτήδειονἔπαισενἄνκαὶἅμααὐτὸςπροσελάμβανενεἰςτὸνπηλὸνἐμβαίνωνὥστεπᾶσιναἰσχύνηνεἶναιμὴοὐσυσπουδάζειν12καὶἐτάχθησανπρὸςαὐτὸοἱ<εἰς>τριάκονταἔτηγεγονότεςἐπεὶδὲΚλέαρχονἑώρωνσπουδάζονταπροσελάμβανονκαὶοἱπρεσβύτεροι13πολὺδὲμᾶλλονὁΚλέαρχοςἔσπευδενὑποπτεύωνμὴαἰεὶοὕτωπλήρειςεἶναιτὰςτάφρουςὕδατοςοὐγὰρἦνὥραοἵατὸπεδίονἄρδεινἀλλ’ἵναἤδηπολλὰπροφαίνοιτοτοῖςἝλλησιδεινὰεἰςτὴνπορείαντούτουἕνεκαβασιλέαὑπώπτευενἐπὶτὸπεδίοντὸὕδωρἀφεικέναι14πορευόμενοιδὲἀφίκοντοεἰςκώμαςὅθενἀπέδειξανοἱἡγεμόνεςλαμβάνειντὰἐπιτήδειαἐνῆνδὲσῖτοςπολὺςκαὶοἶνοςφοινίκωνκαὶὄξοςἑψητὸνἀπὸτῶναὐτῶν15αὐταὶδὲαἱβάλανοιτῶνφοινίκωνοἵαςμὲνἐντοῖςἝλλησινἔστινἰδεῖντοῖςοἰκέταιςἀπέκειντοαἱδὲτοῖςδεσπόταιςἀποκείμεναιἦσανἀπόλεκτοιθαυμάσιαιτοῦκάλλουςκαὶμεγέθουςἡδὲὄψιςἠλέκτρουοὐδὲνδιέφερεντὰςδέτιναςξηραίνοντεςτραγήματαἀπετίθεσανκαὶἦνκαὶπαρὰπότονἡδὺμένκεφαλαλγὲςδέ16ἐνταῦθακαὶτὸνἐγκέφαλοντοῦφοίνικοςπρῶτονἔφαγονοἱστρατιῶταικαὶοἱπολλοὶἐθαύμασαντότεεἶδοςκαὶτὴνἰδιότητατῆςἡδονῆςἦνδὲσφόδρακαὶτοῦτοκεφαλαλγέςὁδὲφοῖνιξὅθενἐξαιρεθείηὁἐγκέφαλοςὅλοςηὐαίνετο

17ἐνταῦθαἔμεινανἡμέραςτρεῖςκαὶπαρὰμεγάλουβασιλέωςἧκεΤισσαφέρνηςκαὶὁτῆςβασιλέωςγυναικὸςἀδελφὸςκαὶἄλλοιΠέρσαιτρεῖςδοῦλοιδὲπολλοὶεἵποντοἐπεὶδὲἀπήντησαναὐτοῖςοἱτῶνἙλλήνωνστρατηγοίἔλεγεπρῶτοςΤισσαφέρνηςδι’ἑρμηνέωςτοιάδε18ἐγώὦἄνδρεςἝλληνεςγείτωνοἰκῶτῇἙλλάδικαὶἐπεὶὑμᾶςεἶδονεἰςπολλὰκαὶἀμήχαναπεπτωκόταςεὕρημαἐποιησάμηνεἴπωςδυναίμηνπαρὰβασιλέωςαἰτήσασθαιδοῦναιἐμοὶἀποσῶσαιὑμᾶςεἰςτὴνἙλλάδαοἶμαιγὰρἂνοὐκἀχαρίστωςμοιἔχεινοὔτεπρὸςὑμῶνοὔτεπρὸςτῆςπάσηςἙλλάδος19ταῦταδὲγνοὺςᾐτούμηνβασιλέαλέγωναὐτῷὅτιδικαίωςἄνμοιχαρίζοιτοὅτιαὐτῷΚῦρόντεἐπιστρατεύονταπρῶτοςἤγγειλακαὶβοήθειανἔχωνἅματῇἀγγελίᾳἀφικόμηνκαὶμόνοςτῶνκατὰτοὺςἝλληναςτεταγμένωνοὐκἔφυγονἀλλὰδιήλασακαὶσυνέμειξαβασιλεῖἐντῷὑμετέρῳστρατοπέδῳἔνθαβασιλεὺςἀφίκετοἐπεὶΚῦρονἀπέκτεινεκαὶτοὺςξὺνΚύρῳβαρβάρουςἐδίωξεσὺντοῖσδετοῖςπαροῦσινῦνμετ’ἐμοῦοἵπεραὐτῷεἰσιπιστότατοικαὶπερὶμὲντούτωνὑπέσχετόμοιβουλεύσεσθαι20ἐρέσθαιδέμεὑμᾶςἐκέλευενἐλθόντατίνοςἕνεκενἐστρατεύσατεἐπ’αὐτόνκαὶσυμβουλεύωὑμῖνμετρίωςἀποκρίνασθαιἵναμοιεὐπρακτότερονᾖἐάντιδύνωμαιἀγαθὸνὑμῖνπαρ’αὐτοῦδιαπράξασθαι21πρὸςταῦταμεταστάντεςοἱἝλληνεςἐβουλεύοντοκαὶἀπεκρίναντοΚλέαρχοςδ’ἔλεγενἡμεῖςοὔτεσυνήλθομενὡςβασιλεῖπολεμήσοντεςοὔτεἐπορευόμεθαἐπὶβασιλέαἀλλὰπολλὰςπροφάσειςΚῦροςηὕρισκενὡςκαὶσὺεὖοἶσθαἵναὑμᾶςτεἀπαρασκεύουςλάβοικαὶἡμᾶςἐνθάδεἀγάγοι22ἐπεὶμέντοιἤδηαὐτὸνἑωρῶμενἐνδεινῷὄνταᾐσχύνθημενκαὶθεοὺςκαὶἀνθρώπουςπροδοῦναιαὐτόνἐντῷπρόσθενχρόνῳπαρέχοντεςἡμᾶςαὐτοὺςεὖποιεῖν23ἐπεὶδὲΚῦροςτέθνηκενοὔτεβασιλεῖἀντιποιούμεθατῆςἀρχῆςοὔτ’ἔστινὅτουἕνεκαβουλοίμεθαἂντὴνβασιλέωςχώρανκακῶςποιεῖνοὐδ’αὐτὸνἀποκτεῖναιἂνἐθέλοιμενπορευοίμεθαδ’ἂνοἴκαδεεἴτιςἡμᾶςμὴλυποίηἀδικοῦνταμέντοιπειρασόμεθασὺντοῖςθεοῖςἀμύνασθαιἐὰνμέντοιτιςἡμᾶςκαὶεὖποιῶνὑπάρχῃκαὶτούτουεἴςγεδύναμινοὐχἡττησόμεθαεὖποιοῦντες24ὁμὲνοὕτωςεἶπενἀκούσαςδὲὁΤισσαφέρνηςταῦταἔφηἐγὼἀπαγγελῶβασιλεῖκαὶὑμῖνπάλιντὰπαρ’ἐκείνουμέχριδ’ἂνἐγὼἥκωαἱσπονδαὶμενόντωνἀγορὰνδὲἡμεῖςπαρέξομεν25καὶεἰςμὲντὴνὑστεραίανοὐχἧκενὥσθ’οἱἝλληνεςἐφρόντιζοντῇδὲτρίτῃἥκωνἔλεγενὅτιδιαπεπραγμένοςἥκοιπαρὰβασιλέωςδοθῆναιαὐτῷσῴζειντοὺςἝλληναςκαίπερπάνυπολλῶνἀντιλεγόντωνὡςοὐκἄξιονεἴηβασιλεῖἀφεῖναιτοὺςἐφ’ἑαυτὸνστρατευσαμένους26τέλοςδὲεἶπεκαὶνῦνἔξεστινὑμῖνπιστὰλαβεῖνπαρ’ἡμῶνἦμὴνφιλίανπαρέξεινὑμῖντὴνχώρανκαὶἀδόλωςἀπάξεινεἰςτὴνἙλλάδαἀγορὰνπαρέχονταςὅπουδ’ἂνμὴᾖπρίασθαιλαμβάνεινὑμᾶςἐκτῆςχώραςἐάσομεντὰἐπιτήδεια27ὑμᾶςδὲαὖἡμῖνδεήσειὀμόσαιἦμὴνπορεύσεσθαιὡςδιὰφιλίαςἀσινῶςσῖτακαὶποτὰλαμβάνονταςὁπότανμὴἀγορὰνπαρέχωμενἐὰνδὲπαρέχωμενἀγοράνὠνουμένουςἕξειντὰἐπιτήδεια28ταῦταἔδοξεκαὶὤμοσανκαὶδεξιὰςἔδοσανΤισσαφέρνηςκαὶὁτῆςβασιλέωςγυναικὸςἀδελφὸςτοῖςτῶνἙλλήνωνστρατηγοῖςκαὶλοχαγοῖςκαὶἔλαβονπαρὰτῶνἙλλήνων29μετὰδὲταῦταΤισσαφέρνηςεἶπενῦνμὲνδὴἄπειμιὡςβασιλέαἐπειδὰνδὲδιαπράξωμαιἃδέομαιἥξωσυσκευασάμενοςὡςἀπάξωνὑμᾶςεἰςτὴνἙλλάδακαὶαὐτὸςἀπιὼνἐπὶτὴνἐμαυτοῦἀρχήν

4μετὰταῦταπεριέμενονΤισσαφέρνηνοἵτεἝλληνεςκαὶὁἈριαῖοςἐγγὺςἀλλήλωνἐστρατοπεδευμένοιἡμέραςπλείουςἢεἴκοσινἐνδὲταύταιςἀφικνοῦνταιπρὸςἈριαῖονκαὶοἱἀδελφοὶκαὶοἱἄλλοιἀναγκαῖοικαὶπρὸςτοὺςσὺνἐκείνῳΠερσῶντινες<οἳ>παρεθάρρυνόντεκαὶδεξιὰςἐνίοιςπαρὰβασιλέωςἔφερονμὴμνησικακήσεινβασιλέααὐτοῖςτῆςσὺνΚύρῳἐπιστρατείαςμηδὲἄλλουμηδενὸςτῶνπαροιχομένων2τούτωνδὲγιγνομένωνἔνδηλοιἦσανοἱπερὶἈριαῖονἧττονπροσέχοντεςτοῖςἝλλησιτὸννοῦνὥστεκαὶδιὰτοῦτοτοῖςμὲνπολλοῖςτῶνἙλλήνωνοὐκἤρεσκονἀλλὰπροσιόντεςτῷΚλεάρχῳἔλεγονκαὶτοῖςἄλλοιςστρατηγοῖς3τίμένομενἢοὐκἐπιστάμεθαὅτιβασιλεὺςἡμᾶςἀπολέσαιἂνπερὶπαντὸςποιήσαιτοἵνακαὶτοῖςἄλλοιςἝλλησιφόβοςεἴηἐπὶβασιλέαμέγανστρατεύεινκαὶνῦνμὲνἡμᾶςὑπάγεταιμένεινδιὰτὸδιεσπάρθαιαὐτοῦτὸστράτευμαἐπὰνδὲπάλινἁλισθῇαὐτῷἡστρατιάοὐκἔστινὅπωςοὐκἐπιθήσεταιἡμῖν4ἴσωςδέπουἢἀποσκάπτειτιἢἀποτειχίζειὡςἄποροςεἴηἡὁδόςοὐγάρποτεἑκώνγεβουλήσεταιἡμᾶςἐλθόνταςεἰςτὴνἙλλάδαἀπαγγεῖλαιὡςἡμεῖςτοσοίδεὄντεςἐνικῶμεντὸνβασιλέαἐπὶταῖςθύραιςαὐτοῦκαὶκαταγελάσαντεςἀπήλθομεν5Κλέαρχοςδὲἀπεκρίνατοτοῖςταῦταλέγουσινἐγὼἐνθυμοῦμαιμὲνκαὶταῦταπάνταἐννοῶδ’ὅτιεἰνῦνἄπιμενδόξομενἐπὶπολέμῳἀπιέναικαὶπαρὰτὰςσπονδὰςποιεῖνἔπειταπρῶτονμὲνἀγορὰνοὐδεὶςπαρέξειἡμῖνοὐδὲὅθενἐπισιτιούμεθααὖθιςδὲὁἡγησόμενοςοὐδεὶςἔσταικαὶἅματαῦταποιούντωνἡμῶνεὐθὺςἈριαῖοςἀφεστήξειὥστεφίλοςἡμῖνοὐδεὶςλελείψεταιἀλλὰκαὶοἱπρόσθενὄντεςπολέμιοιἡμῖνἔσονται6ποταμὸςδ’εἰμέντιςκαὶἄλλοςἄραἡμῖνἐστιδιαβατέοςοὐκοἶδατὸνδ’οὖνΕὐφράτηνἴσμενὅτιἀδύνατονδιαβῆναικωλυόντωνπολεμίωνοὐμὲνδὴἂνμάχεσθαίγεδέῃἱππεῖςεἰσινἡμῖνξύμμαχοιτῶνδὲπολεμίωνἱππεῖςεἰσινοἱπλεῖστοικαὶπλείστουἄξιοιὥστενικῶντεςμὲντίναἂνἀποκτείναιμενἡττωμένωνδὲοὐδέναοἷόντεσωθῆναι7ἐγὼμὲνοὖνβασιλέαᾧοὕτωπολλάἐστιτὰσύμμαχαεἴπερπροθυμεῖταιἡμᾶςἀπολέσαιοὐκοἶδαὅτιδεῖαὐτὸνὀμόσαικαὶδεξιὰνδοῦναικαὶθεοὺςἐπιορκῆσαικαὶτὰἑαυτοῦπιστὰἄπισταποιῆσαιἝλλησίτεκαὶβαρβάροιςτοιαῦταπολλὰἔλεγεν

8ἐνδὲτούτῳἧκεΤισσαφέρνηςἔχωντὴνἑαυτοῦδύναμινὡςεἰςοἶκονἀπιὼνκαὶὈρόνταςτὴνἑαυτοῦδύναμινἦγεδὲκαὶτὴνθυγατέρατὴνβασιλέωςἐπὶγάμῳ9ἐντεῦθενδὲἤδηΤισσαφέρνουςἡγουμένουκαὶἀγορὰνπαρέχοντοςἐπορεύοντοἐπορεύετοδὲκαὶἈριαῖοςτὸΚύρουβαρβαρικὸνἔχωνστράτευμαἅμαΤισσαφέρνεικαὶὈρόντᾳκαὶξυνεστρατοπεδεύετοσὺνἐκείνοις10οἱδὲἝλληνεςὑφορῶντεςτούτουςαὐτοὶἐφ’ἑαυτῶνἐχώρουνἡγεμόναςἔχοντεςἐστρατοπεδεύοντοδὲἑκάστοτεἀπέχοντεςἀλλήλωνπαρασάγγηνκαὶπλέονἐφυλάττοντοδὲἀμφότεροιὥσπερπολεμίουςἀλλήλουςκαὶεὐθὺςτοῦτοὑποψίανπαρεῖχεν11ἐνίοτεδὲκαὶξυλιζόμενοιἐκτοῦαὐτοῦκαὶχόρτονκαὶἄλλατοιαῦταξυλλέγοντεςπληγὰςἐνέτεινονἀλλήλοιςὥστεκαὶτοῦτοἔχθρανπαρεῖχε12διελθόντεςδὲτρεῖςσταθμοὺςἀφίκοντοπρὸςτὸΜηδίαςκαλούμενοντεῖχοςκαὶπαρῆλθονεἴσωαὐτοῦἦνδὲᾠκοδομημένονπλίνθοιςὀπταῖςἐνἀσφάλτῳκειμέναιςεὖροςεἴκοσιποδῶνὕψοςδὲἑκατόνμῆκοςδ’ἐλέγετοεἶναιεἴκοσιπαρασάγγαιἀπέχειδὲΒαβυλῶνοςοὐπολύ13ἐντεῦθενδ’ἐπορεύθησανσταθμοὺςδύοπαρασάγγαςὀκτώκαὶδιέβησανδιώρυχαςδύοτὴνμὲνἐπὶγεφύραςτὴνδὲἐζευγμένηνπλοίοιςἑπτάαὗταιδ’ἦσανἀπὸτοῦΤίγρητοςποταμοῦκατετέτμηντοδὲἐξαὐτῶνκαὶτάφροιἐπὶτὴνχώραναἱμὲνπρῶταιμεγάλαιἔπειταδὲἐλάττουςτέλοςδὲκαὶμικροὶὀχετοίὥσπερἐντῇἙλλάδιἐπὶτὰςμελίναςκαὶἀφικνοῦνταιἐπὶτὸνΤίγρηταποταμόνπρὸςᾧπόλιςἦνμεγάληκαὶπολυάνθρωποςᾗὄνομαΣιττάκηἀπέχουσατοῦποταμοῦσταδίουςπεντεκαίδεκα14οἱμὲνοὖνἝλληνεςπαρ’αὐτὴνἐσκήνησανἐγγὺςπαραδείσουμεγάλουκαὶκαλοῦκαὶδασέοςπαντοίωνδένδρωνοἱδὲβάρβαροιδιαβεβηκότεςτὸνΤίγρηταοὐμέντοικαταφανεῖςἦσαν15μετὰδὲτὸδεῖπνονἔτυχονἐνπεριπάτῳὄντεςπρὸτῶνὅπλωνΠρόξενοςκαὶΞενοφῶνκαὶπροσελθὼνἄνθρωπόςτιςἠρώτησετοὺςπροφύλακαςποῦἂνἴδοιΠρόξενονἢΚλέαρχονΜένωναδὲοὐκἐζήτεικαὶταῦταπαρ’ἈριαίουὢντοῦΜένωνοςξένου16ἐπεὶδὲΠρόξενοςεἶπενὅτιαὐτόςεἰμιὃνζητεῖςεἶπενὁἄνθρωποςτάδεἔπεμψέμεἈριαῖοςκαὶἈρτάοζοςπιστοὶὄντεςΚύρῳκαὶὑμῖνεὖνοικαὶκελεύουσιφυλάττεσθαιμὴὑμῖνἐπιθῶνταιτῆςνυκτὸςοἱβάρβαροιἔστιδὲστράτευμαπολὺἐντῷπλησίονπαραδείσῳ17καὶπαρὰτὴνγέφυραντοῦΤίγρητοςποταμοῦπέμψαικελεύουσιφυλακήνὡςδιανοεῖταιαὐτὴνλῦσαιΤισσαφέρνηςτῆςνυκτόςἐὰνδύνηταιὡςμὴδιαβῆτεἀλλ’ἐνμέσῳἀποληφθῆτετοῦποταμοῦκαὶτῆςδιώρυχος18ἀκούσαντεςταῦταἄγουσιναὐτὸνπαρὰτὸνΚλέαρχονκαὶφράζουσινἃλέγειὁδὲΚλέαρχοςἀκούσαςἐταράχθησφόδρακαὶἐφοβεῖτο19νεανίσκοςδέτιςτῶνπαρόντωνἐννοήσαςεἶπενὡςοὐκἀκόλουθαεἴητότεἐπιθήσεσθαικαὶλύσειντὴνγέφυρανδῆλονγὰρὅτιἐπιτιθεμένουςἢνικᾶνδεήσειἢἡττᾶσθαιἐὰνμὲνοὖννικῶσιτίδεῖλύειναὐτοὺςτὴνγέφυρανοὐδὲγὰρἂνπολλαὶγέφυραιὦσινἔχοιμενἂνὅποιφυγόντεςἡμεῖςσωθῶμεν20ἐὰνδὲἡμεῖςνικῶμενλελυμένηςτῆςγεφύραςοὐχἕξουσινἐκεῖνοιὅποιφύγωσινοὐδὲμὴνβοηθῆσαιπολλῶνὄντωνπέρανοὐδεὶςαὐτοῖςδυνήσεταιλελυμένηςτῆςγεφύρας21ἀκούσαςδὲὁΚλέαρχοςταῦταἤρετοτὸνἄγγελονπόσητιςεἴηχώραἡἐνμέσῳτοῦΤίγρητοςκαὶτῆςδιώρυχοςὁδὲεἶπενὅτιπολλὴκαὶκῶμαιἔνεισικαὶπόλειςπολλαὶκαὶμεγάλαι22τότεδὴκαὶἐγνώσθηὅτιοἱβάρβαροιτὸνἄνθρωπονὑποπέμψειανὀκνοῦντεςμὴοἱἝλληνεςδιελόντεςτὴνγέφυρανμείναιενἐντῇνήσῳἐρύματαἔχοντεςἔνθενμὲντὸνΤίγρηταἔνθενδὲτὴνδιώρυχατὰδ’ἐπιτήδειαἔχοιενἐκτῆςἐνμέσῳχώραςπολλῆςκαὶἀγαθῆςοὔσηςκαὶτῶνἐργασομένωνἐνόντωνεἶταδὲκαὶἀποστροφὴγένοιτοεἴτιςβούλοιτοβασιλέακακῶςποιεῖν23μετὰδὲταῦταἀνεπαύοντοἐπὶμέντοιτὴνγέφυρανὅμωςφυλακὴνἔπεμψανκαὶοὔτεἐπέθετοοὐδεὶςοὐδαμόθενοὔτεπρὸςτὴνγέφυρανοὐδεὶςἦλθετῶνπολεμίωνὡςοἱφυλάττοντεςἀπήγγελλον24ἐπειδὴδὲἕωςἐγένετοδιέβαινοντὴνγέφυρανἐζευγμένηνπλοίοιςτριάκοντακαὶἑπτὰὡςοἷόντεμάλισταπεφυλαγμένωςἐξήγγελλονγάρτινεςτῶνπαρὰΤισσαφέρνουςἙλλήνωνὡςδιαβαινόντωνμέλλοιενἐπιθήσεσθαιἀλλὰταῦταμὲνψευδῆἦνδιαβαινόντωνμέντοιὁΓλοῦς[αὐτῶν]ἐπεφάνημετ’ἄλλωνσκοπῶνεἰδιαβαίνοιεντὸνποταμόνἐπειδὴδὲεἶδενᾤχετοἀπελαύνων

25ἀπὸδὲτοῦΤίγρητοςἐπορεύθησανσταθμοὺςτέτταραςπαρασάγγαςεἴκοσινἐπὶτὸνΦύσκονποταμόντὸεὖροςπλέθρουἐπῆνδὲγέφυρακαὶἐνταῦθαᾠκεῖτοπόλιςμεγάληὄνομαὮπιςπρὸςἣνἀπήντησετοῖςἝλλησινὁΚύρουκαὶἈρταξέρξουνόθοςἀδελφὸςἀπὸΣούσωνκαὶἘκβατάνωνστρατιὰνπολλὴνἄγωνὡςβοηθήσωνβασιλεῖκαὶἐπιστήσαςτὸἑαυτοῦστράτευμαπαρερχομένουςτοὺςἝλληναςἐθεώρει26ὁδὲΚλέαρχοςἡγεῖτομὲνεἰςδύοἐπορεύετοδὲἄλλοτεκαὶἄλλοτεἐφιστάμενοςὅσονδὲ[ἂν]χρόνοντὸἡγούμενοντοῦστρατεύματοςἐπιστήσειετοσοῦτονἦνἀνάγκηχρόνονδι’ὅλουτοῦστρατεύματοςγίγνεσθαιτὴνἐπίστασινὥστετὸστράτευμακαὶαὐτοῖςτοῖςἝλλησιδόξαιπάμπολυεἶναικαὶτὸνΠέρσηνἐκπεπλῆχθαιθεωροῦντα27ἐντεῦθενδ’ἐπορεύθησανδιὰτῆςΜηδίαςσταθμοὺςἐρήμουςἓξπαρασάγγαςτριάκονταεἰςτὰςΠαρυσάτιδοςκώμαςτῆςΚύρουκαὶβασιλέωςμητρόςταύταςΤισσαφέρνηςΚύρῳἐπεγγελῶνδιαρπάσαιτοῖςἝλλησινἐπέτρεψεπλὴνἀνδραπόδωνἐνῆνδὲσῖτοςπολὺςκαὶπρόβατακαὶἄλλαχρήματα28ἐντεῦθενδ’ἐπορεύθησανσταθμοὺςἐρήμουςτέτταραςπαρασάγγαςεἴκοσιτὸνΤίγρηταποταμὸνἐνἀριστερᾷἔχοντεςἐνδὲτῷπρώτῳσταθμῷπέραντοῦποταμοῦπόλιςᾠκεῖτομεγάληκαὶεὐδαίμωνὄνομαΚαιναίἐξἧςοἱβάρβαροιδιῆγονἐπὶσχεδίαιςδιφθερίναιςἄρτουςτυρούςοἶνον

5μετὰταῦταἀφικνοῦνταιἐπὶτὸνΖαπάτανποταμόντὸεὖροςτεττάρωνπλέθρωνκαὶἐνταῦθαἔμεινανἡμέραςτρεῖςἐνδὲταύταιςὑποψίαιμὲνἦσανφανερὰδὲοὐδεμίαἐφαίνετοἐπιβουλή2ἔδοξενοὖντῷΚλεάρχῳξυγγενέσθαιτῷΤισσαφέρνεικαὶεἴπωςδύναιτοπαῦσαιτὰςὑποψίαςπρὶνἐξαὐτῶνπόλεμονγενέσθαικαὶἔπεμψέντιναἐροῦνταὅτιξυγγενέσθαιαὐτῷχρῄζει3ὁδὲἑτοίμωςἐκέλευενἥκεινἐπειδὴδὲξυνῆλθονλέγειὁΚλέαρχοςτάδεἐγώὦΤισσαφέρνηοἶδαμὲνἡμῖνὅρκουςγεγενημένουςκαὶδεξιὰςδεδομέναςμὴἀδικήσεινἀλλήλουςφυλαττόμενονδὲσέτεὁρῶὡςπολεμίουςἡμᾶςκαὶἡμεῖςὁρῶντεςταῦταἀντιφυλαττόμεθα4ἐπεὶδὲσκοπῶνοὐδύναμαιοὔτεσὲαἰσθέσθαιπειρώμενονἡμᾶςκακῶςποιεῖνἐγώτεσαφῶςοἶδαὅτιἡμεῖςγεοὐδὲἐπινοοῦμεντοιοῦτονοὐδένἔδοξέμοιεἰςλόγουςσοιἐλθεῖνὅπωςεἰδυναίμεθαἐξέλοιμενἀλλήλωντὴνἀπιστίαν5καὶγὰροἶδαἀνθρώπουςἤδητοὺςμὲνἐκδιαβολῆςτοὺςδὲκαὶἐξὑποψίαςοἳφοβηθέντεςἀλλήλουςφθάσαιβουλόμενοιπρὶνπαθεῖνἐποίησανἀνήκεστακακὰτοὺςοὔτεμέλλονταςοὔτ’αὖβουλομένουςτοιοῦτονοὐδέν6τὰςοὖντοιαύταςἀγνωμοσύναςνομίζωνσυνουσίαιςμάλισταπαύεσθαιἥκωκαὶδιδάσκεινσεβούλομαιὡςσὺἡμῖνοὐκὀρθῶςἀπιστεῖς7πρῶτονμὲνγὰρκαὶμέγιστονοἱθεῶνἡμᾶςὅρκοικωλύουσιπολεμίουςεἶναιἀλλήλοιςὅστιςδὲτούτωνσύνοιδεναὑτῷπαρημεληκώςτοῦτονἐγὼοὔποτ’ἂνεὐδαιμονίσαιμιτὸνγὰρθεῶνπόλεμονοὐκοἶδαοὔτ’ἀπὸποίουἂντάχουςοὔτεὅποιἄντιςφεύγωνἀποφύγοιοὔτ’εἰςποῖονἂνσκότοςἀποδραίηοὔθ’ὅπωςἂνεἰςἐχυρὸνχωρίονἀποσταίηπάντῃγὰρπάντατοῖςθεοῖςὕποχακαὶπάντωνἴσονοἱθεοὶκρατοῦσι8περὶμὲνδὴτῶνθεῶντεκαὶτῶνὅρκωνοὕτωγιγνώσκωπαρ’οὓςἡμεῖςτὴνφιλίανσυνθέμενοικατεθέμεθατῶνδ’ἀνθρωπίνωνσὲἐγὼἐντῷπαρόντινομίζωμέγιστονεἶναιἡμῖνἀγαθόν9σὺνμὲνγὰρσοὶπᾶσαμὲνὁδὸςεὔποροςπᾶςδὲποταμὸςδιαβατόςτῶντεἐπιτηδείωνοὐκἀπορίαἄνευδὲσοῦπᾶσαμὲνδιὰσκότουςἡὁδόςοὐδὲνγὰραὐτῆςἐπιστάμεθαπᾶςδὲποταμὸςδύσποροςπᾶςδὲὄχλοςφοβερόςφοβερώτατονδ’ἐρημίαμεστὴγὰρπολλῆςἀπορίαςἐστίν10εἰδὲδὴκαὶμανέντεςσεκατακτείναιμενἄλλοτιἂνἢτὸνεὐεργέτηνκατακτείναντεςπρὸςβασιλέατὸνμέγιστονἔφεδρονἀγωνιζοίμεθαὅσωνδὲδὴκαὶοἵωνἂνἐλπίδωνἐμαυτὸνστερήσαιμιεἰσέτικακὸνἐπιχειρήσαιμιποιεῖνταῦταλέξω11ἐγὼγὰρΚῦρονἐπεθύμησάμοιφίλονγενέσθαινομίζωντῶντότεἱκανώτατονεἶναιεὖποιεῖνὃνβούλοιτοσὲδὲνῦνὁρῶτήντεΚύρουδύναμινκαὶχώρανἔχοντακαὶτὴνσαυτοῦ[χώραν]σῴζοντατὴνδὲβασιλέωςδύναμινᾗΚῦροςπολεμίᾳἐχρῆτοσοὶταύτηνξύμμαχονοὖσαν12τούτωνδὲτοιούτωνὄντωντίςοὕτωμαίνεταιὅστιςοὐβούλεταισοὶφίλοςεἶναιἀλλὰμὴνἐρῶγὰρκαὶταῦταἐξὧνἔχωἐλπίδαςκαὶσὲβουλήσεσθαιφίλονἡμῖνεἶναι13οἶδαμὲνγὰρὑμῖνΜυσοὺςλυπηροὺςὄνταςοὓςνομίζωἂνσὺντῇπαρούσῃδυνάμειταπεινοὺςὑμῖνπαρασχεῖνοἶδαδὲκαὶΠισίδαςἀκούωδὲκαὶἄλλαἔθνηπολλὰτοιαῦταεἶναιἃοἶμαιἂνπαῦσαιἐνοχλοῦνταἀεὶτῇὑμετέρᾳεὐδαιμονίᾳΑἰγυπτίουςδέοἷςμάλισταὑμᾶςγιγνώσκωτεθυμωμένουςοὐχὁρῶποίᾳδυνάμεισυμμάχῳχρησάμενοιμᾶλλονἂνκολάσαισθετῆςνῦνσὺνἐμοὶοὔσης14ἀλλὰμὴνἔνγετοῖςπέριξοἰκοῦσισὺεἰμὲνβούλοιοφίλοςὡςμέγιστοςἂνεἴηςεἰδέτίςσελυποίηὡςδεσπότης<ἂν>ἀναστρέφοιοἔχωνἡμᾶςὑπηρέταςοἵσοιοὐκἂνμισθοῦἕνεκαὑπηρετοῖμενἀλλὰκαὶτῆςχάριτοςἣνσωθέντεςὑπὸσοῦσοὶἂνἔχοιμενδικαίως15ἐμοὶμὲνταῦταπάνταἐνθυμουμένῳοὕτωδοκεῖθαυμαστὸνεἶναιτὸσὲἡμῖνἀπιστεῖνὥστεκαὶἥδιστ’ἂνἀκούσαιμιτὸὄνοματίςοὕτωςἐστὶδεινὸςλέγεινὥστεσεπεῖσαιλέγωνὡςἡμεῖςσοιἐπιβουλεύομενΚλέαρχοςμὲνοὖντοσαῦταεἶπεΤισσαφέρνηςδὲὧδεἀπημείφθη

16ἀλλ’ἥδομαιμένὦΚλέαρχεἀκούωνσουφρονίμουςλόγουςταῦταγὰργιγνώσκωνεἴτιἐμοὶκακὸνβουλεύοιςἅμαἄνμοιδοκεῖςκαὶσαυτῷκακόνουςεἶναιὡςδ’ἂνμάθῃςὅτιοὐδ’ἂνὑμεῖςδικαίωςοὔτεβασιλεῖοὔτ’ἐμοὶἀπιστοίητεἀντάκουσον17εἰγὰρὑμᾶςἐβουλόμεθαἀπολέσαιπότεράσοιδοκοῦμενἱππέωνπλήθουςἀπορεῖνἢπεζῶνἢὁπλίσεωςἐνᾗὑμᾶςμὲνβλάπτεινἱκανοὶεἴημενἄνἀντιπάσχεινδὲοὐδεὶςκίνδυνος18ἀλλὰχωρίωνἐπιτηδείωνὑμῖνἐπιτίθεσθαιἀπορεῖνἄνσοιδοκοῦμενοὐτοσαῦταμὲνπεδίαἃὑμεῖςφίλιαὄντασὺνπολλῷπόνῳδιαπορεύεσθετοσαῦταδὲὄρηὁρᾶτεὑμῖνὄνταπορευτέαἃἡμῖνἔξεστιπροκαταλαβοῦσινἄποραὑμῖνπαρέχειντοσοῦτοιδ’εἰσὶποταμοὶἐφ’ὧνἔξεστινἡμῖνταμιεύεσθαιὁπόσοιςἂνὑμῶνβουλώμεθαμάχεσθαιεἰσὶδ’αὐτῶνοὓςοὐδ’ἂνπαντάπασιδιαβαίητεεἰμὴἡμεῖςὑμᾶςδιαπορεύοιμεν19εἰδ’ἐνπᾶσιτούτοιςἡττῴμεθαἀλλὰτόγέτοιπῦρκρεῖττοντοῦκαρποῦἐστινὃνἡμεῖςδυναίμεθ’ἂνκατακαύσαντεςλιμὸνὑμῖνἀντιτάξαιᾧὑμεῖςοὐδ’εἰπάνυἀγαθοὶεἴητεμάχεσθαιἂνδύναισθε20πῶςἂνοὖνἔχοντεςτοσούτουςπόρουςπρὸςτὸὑμῖνπολεμεῖνκαὶτούτωνμηδέναἡμῖνἐπικίνδυνονἔπειταἐκτούτωνπάντωντοῦτονἂντὸντρόπονἐξελοίμεθαὃςμόνοςμὲνπρὸςθεῶνἀσεβήςμόνοςδὲπρὸςἀνθρώπωναἰσχρός21παντάπασιδὲἀπόρωνἐστὶκαὶἀμηχάνωνκαὶἐνἀνάγκῃἐχομένωνκαὶτούτωνπονηρῶνοἵτινεςἐθέλουσιδι’ἐπιορκίαςτεπρὸςθεοὺςκαὶἀπιστίαςπρὸςἀνθρώπουςπράττειντιοὐχοὕτωςἡμεῖςὦΚλέαρχεοὔτεἀλόγιστοιοὔτεἠλίθιοίἐσμεν22ἀλλὰτίδὴὑμᾶςἐξὸνἀπολέσαιοὐκἐπὶτοῦτοἤλθομενεὖἴσθιὅτιὁἐμὸςἔρωςτούτουαἴτιοςτὸτοῖςἝλλησινἐμὲπιστὸνγενέσθαικαὶᾧΚῦροςἀνέβηξενικῷδιὰμισθοδοσίαςπιστεύωντούτῳἐμὲκαταβῆναιδι’εὐεργεσίανἰσχυρόν23ὅσαδ’ἐμοὶχρήσιμοιὑμεῖςἐστετὰμὲνκαὶσὺεἶπαςτὸδὲμέγιστονἐγὼοἶδατὴνμὲνγὰρἐπὶτῇκεφαλῇτιάρανβασιλεῖμόνῳἔξεστινὀρθὴνἔχειντὴνδ’ἐπὶτῇκαρδίᾳἴσωςἂνὑμῶνπαρόντωνκαὶἕτεροςεὐπετῶςἔχοι

24ταῦταεἰπὼνἔδοξετῷΚλεάρχῳἀληθῆλέγεινκαὶεἶπενοὐκοῦνἔφηοἵτινεςτοιούτωνἡμῖνεἰςφιλίανὑπαρχόντωνπειρῶνταιδιαβάλλοντεςποιῆσαιπολεμίουςἡμᾶςἄξιοίεἰσιτὰἔσχαταπαθεῖν25καὶἐγὼμένγεἔφηὁΤισσαφέρνηςεἰβούλεσθέμοιοἵτεστρατηγοὶκαὶοἱλοχαγοὶἐλθεῖνἐντῷἐμφανεῖλέξωτοὺςπρὸςἐμὲλέγονταςὡςσὺἐμοὶἐπιβουλεύειςκαὶτῇσὺνἐμοὶστρατιᾷ26ἐγὼδέἔφηὁΚλέαρχοςἄξωπάνταςκαὶσοὶαὖδηλώσωὅθενἐγὼπερὶσοῦἀκούω27ἐκτούτωνδὴτῶνλόγωνὁΤισσαφέρνηςφιλοφρονούμενοςτότεμὲνμένειντεαὐτὸνἐκέλευεκαὶσύνδειπνονἐποιήσατοτῇδὲὑστεραίᾳὁΚλέαρχοςἐλθὼνἐπὶτὸστρατόπεδονδῆλόςτ’ἦνπάνυφιλικῶςοἰόμενοςδιακεῖσθαιτῷΤισσαφέρνεικαὶἃἔλεγενἐκεῖνοςἀπήγγελλενἔφητεχρῆναιἰέναιπαρὰΤισσαφέρνηνοὓςἐκέλευενκαὶοἳἂνἐλεγχθῶσιδιαβάλλοντεςτῶνἙλλήνωνὡςπροδόταςαὐτοὺςκαὶκακόνουςτοῖςἝλλησινὄνταςτιμωρηθῆναι28ὑπώπτευεδὲεἶναιτὸνδιαβάλλονταΜένωναεἰδὼςαὐτὸνκαὶσυγγεγενημένονΤισσαφέρνειμετ’ἈριαίουκαὶστασιάζοντααὐτῷκαὶἐπιβουλεύονταὅπωςτὸστράτευμαἅπανπρὸςαὑτὸνλαβὼνφίλοςᾖΤισσαφέρνει29ἐβούλετοδὲκαὶΚλέαρχοςἅπαντὸστράτευμαπρὸςἑαυτὸνἔχειντὴνγνώμηνκαὶτοὺςπαραλυποῦνταςἐκποδὼνεἶναιτῶνδὲστρατιωτῶνἀντέλεγόντινεςαὐτῷμὴἰέναιπάνταςτοὺςλοχαγοὺςκαὶστρατηγοὺςμηδὲπιστεύεινΤισσαφέρνει30ὁδὲΚλέαρχοςἰσχυρῶςκατέτεινενἔστεδιεπράξατοπέντεμὲνστρατηγοὺςἰέναιεἴκοσιδὲλοχαγούςσυνηκολούθησανδὲὡςεἰςἀγορὰνκαὶτῶνἄλλωνστρατιωτῶνὡςδιακόσιοι

31ἐπεὶδὲἦσανἐπὶθύραιςταῖςΤισσαφέρνουςοἱμὲνστρατηγοὶπαρεκλήθησανεἴσωΠρόξενοςΒοιώτιοςΜένωνΘετταλόςἈγίαςἈρκάςΚλέαρχοςΛάκωνΣωκράτηςἈχαιόςοἱδὲλοχαγοὶἐπὶταῖςθύραιςἔμενον32οὐπολλῷδὲὕστερονἀπὸτοῦαὐτοῦσημείουοἵτ’ἔνδονξυνελαμβάνοντοκαὶοἱἔξωκατεκόπησανμετὰδὲταῦτατῶνβαρβάρωντινὲςἱππέωνδιὰτοῦπεδίουἐλαύνοντεςᾧτινιἐντυγχάνοιενἝλληνιἢδούλῳἢἐλευθέρῳπάνταςἔκτεινον33οἱδὲἝλληνεςτήντεἱππασίανἐθαύμαζονἐκτοῦστρατοπέδουὁρῶντεςκαὶὅτιἐποίουνἠμφεγνόουνπρὶνΝίκαρχοςἈρκὰςἧκεφεύγωντετρωμένοςεἰςτὴνγαστέρακαὶτὰἔντεραἐνταῖςχερσὶνἔχωνκαὶεἶπεπάντατὰγεγενημένα34ἐκτούτουδὴοἱἝλληνεςἔθεονἐπὶτὰὅπλαπάντεςἐκπεπληγμένοικαὶνομίζοντεςαὐτίκαἥξειναὐτοὺςἐπὶτὸστρατόπεδον35οἱδὲπάντεςμὲνοὐκἦλθονἈριαῖοςδὲκαὶἈρτάοζοςκαὶΜιθραδάτηςοἳἦσανΚύρῳπιστότατοιὁδὲτῶνἙλλήνωνἑρμηνεὺςἔφηκαὶτὸνΤισσαφέρνουςἀδελφὸνσὺναὐτοῖςὁρᾶνκαὶγιγνώσκεινξυνηκολούθουνδὲκαὶἄλλοιΠερσῶντεθωρακισμένοιεἰςτριακοσίους36οὗτοιἐπεὶἐγγὺςἦσανπροσελθεῖνἐκέλευονεἴτιςεἴητῶνἙλλήνωνστρατηγὸςἢλοχαγόςἵναἀπαγγείλωσιτὰπαρὰβασιλέως37μετὰταῦταἐξῆλθονφυλαττόμενοιτῶνἙλλήνωνστρατηγοὶμὲνΚλεάνωρὈρχομένιοςκαὶΣοφαίνετοςΣτυμφάλιοςξὺναὐτοῖςδὲΞενοφῶνἈθηναῖοςὅπωςμάθοιτὰπερὶΠροξένουΧειρίσοφοςδὲἐτύγχανενἀπὼνἐνκώμῃτινὶξὺνἄλλοιςἐπισιτιζομένοις38ἐπειδὴδὲἔστησανεἰςἐπήκοονεἶπενἈριαῖοςτάδεΚλέαρχοςμένὦἄνδρεςἝλληνεςἐπεὶἐπιορκῶντεἐφάνηκαὶτὰςσπονδὰςλύωνἔχειτὴνδίκηνκαὶτέθνηκεΠρόξενοςδὲκαὶΜένωνὅτικατήγγειλαναὐτοῦτὴνἐπιβουλήνἐνμεγάλῃτιμῇεἰσινὑμᾶςδὲβασιλεὺςτὰὅπλαἀπαιτεῖαὑτοῦγὰρεἶναίφησινἐπείπερΚύρουἦσαντοῦἐκείνουδούλου39πρὸςταῦταἀπεκρίναντοοἱἝλληνεςἔλεγεδὲΚλεάνωρὁὈρχομένιοςὦκάκιστεἀνθρώπωνἈριαῖεκαὶοἱἄλλοιὅσοιἦτεΚύρουφίλοιοὐκαἰσχύνεσθεοὔτεθεοὺςοὔτ’ἀνθρώπουςοἵτινεςὀμόσαντεςἡμῖντοὺςαὐτοὺςφίλουςκαὶἐχθροὺςνομιεῖνπροδόντεςἡμᾶςσὺνΤισσαφέρνειτῷἀθεωτάτῳτεκαὶπανουργοτάτῳτούςτεἄνδραςαὐτοὺςοἷςὤμνυτεἀπολωλέκατεκαὶτοὺςἄλλουςἡμᾶςπροδεδωκότεςξὺντοῖςπολεμίοιςἐφ’ἡμᾶςἔρχεσθε40ὁδὲἈριαῖοςεἶπεΚλέαρχοςγὰρπρόσθενἐπιβουλεύωνφανερὸςἐγένετοΤισσαφέρνειτεκαὶὈρόντᾳκαὶπᾶσινἡμῖντοῖςξὺντούτοιςἐπὶτούτοιςΞενοφῶντάδεεἶπε41ΚλέαρχοςμὲντοίνυνεἰπαρὰτοὺςὅρκουςἔλυετὰςσπονδάςτὴνδίκηνἔχειδίκαιονγὰρἀπόλλυσθαιτοὺςἐπιορκοῦνταςΠρόξενοςδὲκαὶΜένωνἐπείπερεἰσὶνὑμέτεροιμὲνεὐεργέταιἡμέτεροιδὲστρατηγοίπέμψατεαὐτοὺςδεῦροδῆλονγὰρὅτιφίλοιγεὄντεςἀμφοτέροιςπειράσονταικαὶὑμῖνκαὶἡμῖντὰβέλτισταξυμβουλεῦσαι42πρὸςταῦταοἱβάρβαροιπολὺνχρόνονδιαλεχθέντεςἀλλήλοιςἀπῆλθονοὐδὲνἀποκρινάμενοι

6οἱμὲνδὴστρατηγοὶοὕτωληφθέντεςἀνήχθησανὡςβασιλέακαὶἀποτμηθέντεςτὰςκεφαλὰςἐτελεύτησανεἷςμὲναὐτῶνΚλέαρχοςὁμολογουμένωςἐκπάντωντῶνἐμπείρωςαὐτοῦἐχόντωνδόξαςγενέσθαιἀνὴρκαὶπολεμικὸςκαὶφιλοπόλεμοςἐσχάτως2καὶγὰρδὴἕωςμὲνπόλεμοςἦντοῖςΛακεδαιμονίοιςπρὸςτοὺςἈθηναίουςπαρέμενενἐπειδὴδὲεἰρήνηἐγένετοπείσαςτὴναὑτοῦπόλινὡςοἱΘρᾷκεςἀδικοῦσιτοὺςἝλληναςκαὶδιαπραξάμενοςὡςἐδύνατοπαρὰτῶνἐφόρωνἐξέπλειὡςπολεμήσωντοῖςὑπὲρΧερρονήσουκαὶΠερίνθουΘρᾳξίν3ἐπεὶδὲμεταγνόντεςπωςοἱἔφοροιἤδηἔξωὄντοςἀποστρέφειναὐτὸνἐπειρῶντοἐξἸσθμοῦἐνταῦθαοὐκέτιπείθεταιἀλλ’ᾤχετοπλέωνεἰςἙλλήσποντον4ἐκτούτουκαὶἐθανατώθηὑπὸτῶνἐνΣπάρτῃτελῶνὡςἀπειθῶνἤδηδὲφυγὰςὢνἔρχεταιπρὸςΚῦρονκαὶὁποίοιςμὲνλόγοιςἔπεισεΚῦρονἄλλῃγέγραπταιδίδωσιδὲαὐτῷΚῦροςμυρίουςδαρεικούς5ὁδὲλαβὼνοὐκἐπὶῥᾳθυμίανἐτράπετοἀλλ’ἀπὸτούτωντῶνχρημάτωνσυλλέξαςστράτευμαἐπολέμειτοῖςΘρᾳξίκαὶμάχῃτεἐνίκησεκαὶἀπὸτούτουδὴἔφερεκαὶἦγετούτουςκαὶπολεμῶνδιεγένετομέχριΚῦροςἐδεήθητοῦστρατεύματοςτότεδὲἀπῆλθενὡςξὺνἐκείνῳαὖπολεμήσων6ταῦταοὖνφιλοπολέμουμοιδοκεῖἀνδρὸςἔργαεἶναιὅστιςἐξὸνμὲνεἰρήνηνἄγεινἄνευαἰσχύνηςκαὶβλάβηςαἱρεῖταιπολεμεῖνἐξὸνδὲῥᾳθυμεῖνβούλεταιπονεῖνὥστεπολεμεῖνἐξὸνδὲχρήματαἔχεινἀκινδύνωςαἱρεῖταιπολεμῶνμείοναταῦταποιεῖνἐκεῖνοςδὲὥσπερεἰςπαιδικὰἢεἰςἄλληντινὰἡδονὴνἤθελεδαπανᾶνεἰςπόλεμον7οὕτωμὲνφιλοπόλεμοςἦνπολεμικὸςδὲαὖταύτῃἐδόκειεἶναιὅτιφιλοκίνδυνόςτεἦνκαὶἡμέραςκαὶνυκτὸςἄγωνἐπὶτοὺςπολεμίουςκαὶἐντοῖςδεινοῖςφρόνιμοςὡςοἱπαρόντεςπανταχοῦπάντεςὡμολόγουν8καὶἀρχικὸςδ’ἐλέγετοεἶναιὡςδυνατὸνἐκτοῦτοιούτουτρόπουοἷονκἀκεῖνοςεἶχενἱκανὸςμὲνγὰρὥςτιςκαὶἄλλοςφροντίζεινἦνὅπωςἔχοιἡστρατιὰαὐτῷτὰἐπιτήδειακαὶπαρασκευάζεινταῦταἱκανὸςδὲκαὶἐμποιῆσαιτοῖςπαροῦσινὡςπειστέονεἴηΚλεάρχῳ9τοῦτοδ’ἐποίειἐκτοῦχαλεπὸςεἶναικαὶγὰρὁρᾶνστυγνὸςἦνκαὶτῇφωνῇτραχύςἐκόλαζέτεἰσχυρῶςκαὶὀργῇἐνίοτεὡςκαὶαὐτῷμεταμέλεινἔσθ’ὅτε10καὶγνώμῃδ’ἐκόλαζενἀκολάστουγὰρστρατεύματοςοὐδὲνἡγεῖτοὄφελοςεἶναιἀλλὰκαὶλέγειναὐτὸνἔφασανὡςδέοιτὸνστρατιώτηνφοβεῖσθαιμᾶλλοντὸνἄρχονταἢτοὺςπολεμίουςεἰμέλλοιἢφυλακὰςφυλάξεινἢφίλωνἀφέξεσθαιἢἀπροφασίστωςἰέναιπρὸςτοὺςπολεμίους11ἐνμὲνοὖντοῖςδεινοῖςἤθελοναὐτοῦἀκούεινσφόδρακαὶοὐκἄλλονᾑροῦντοοἱστρατιῶταικαὶγὰρτὸστυγνὸντότεφαιδρὸναὐτοῦ†ἐντοῖςἄλλοιςπροσώποις†ἔφασανφαίνεσθαικαὶτὸχαλεπὸνἐρρωμένονπρὸςτοὺςπολεμίουςἐδόκειεἶναιὥστεσωτήριονοὐκέτιχαλεπὸνἐφαίνετο12ὅτεδ’ἔξωτοῦδεινοῦγένοιντοκαὶἐξείηπρὸςἄλλονἀρξομένουςἀπιέναιπολλοὶαὐτὸνἀπέλειποντὸγὰρἐπίχαριοὐκεἶχενἀλλ’ἀεὶχαλεπὸςἦνκαὶὠμόςὥστεδιέκειντοπρὸςαὐτὸνοἱστρατιῶταιὥσπερπαῖδεςπρὸςδιδάσκαλον13καὶγὰροὖνφιλίᾳμὲνκαὶεὐνοίᾳἑπομένουςοὐδέποτεεἶχενοἵτινεςδὲἢὑπὸπόλεωςτεταγμένοιἢὑπὸτοῦδεῖσθαιἢἄλλῃτινὶἀνάγκῃκατεχόμενοιπαρείησαναὐτῷσφόδραπειθομένοιςἐχρῆτο14ἐπεὶδὲἄρξαιντονικᾶνξὺναὐτῷτοὺςπολεμίουςἤδημεγάλαἦντὰχρησίμουςποιοῦνταεἶναιτοὺςξὺναὐτῷστρατιώταςτότεγὰρπρὸςτοὺςπολεμίουςθαρραλέωςἔχεινπαρῆνκαὶτὸτὴνπαρ’ἐκείνουτιμωρίανφοβεῖσθαιεὐτάκτουςἐποίει15τοιοῦτοςμὲνδὴἄρχωνἦνἄρχεσθαιδὲὑπὸἄλλωνοὐμάλαἐθέλεινἐλέγετοἦνδὲὅτεἐτελεύταἀμφὶτὰπεντήκονταἔτη

16ΠρόξενοςδὲὁΒοιώτιοςεὐθὺςμὲνμειράκιονὢνἐπεθύμειγενέσθαιἀνὴρτὰμεγάλαπράττεινἱκανόςκαὶδιὰταύτηντὴνἐπιθυμίανἔδωκεΓοργίᾳἀργύριοντῷΛεοντίνῳ17ἐπεὶδὲσυνεγένετοἐκείνῳἱκανὸςνομίσαςἤδηεἶναικαὶἄρχεινκαὶφίλοςὢντοῖςπρώτοιςμὴἡττᾶσθαιεὐεργετῶνἦλθενεἰςταύταςτὰςσὺνΚύρῳπράξειςκαὶᾤετοκτήσεσθαιἐκτούτωνὄνομαμέγακαὶδύναμινμεγάληνκαὶχρήματαπολλά18τοσούτωνδ’ἐπιθυμῶνσφόδραἔνδηλοναὖκαὶτοῦτοεἶχενὅτιτούτωνοὐδὲνἂνθέλοικτᾶσθαιμετὰἀδικίαςἀλλὰσὺντῷδικαίῳκαὶκαλῷᾤετοδεῖντούτωντυγχάνεινἄνευδὲτούτωνμή19ἄρχεινδὲκαλῶνμὲνκαὶἀγαθῶνδυνατὸςἦνοὐμέντοιοὔτ’αἰδῶτοῖςστρατιώταιςἑαυτοῦοὔτεφόβονἱκανὸςἐμποιῆσαιἀλλὰκαὶᾐσχύνετομᾶλλοντοὺςστρατιώταςἢοἱἀρχόμενοιἐκεῖνονκαὶφοβούμενοςμᾶλλονἦνφανερὸςτὸἀπεχθάνεσθαιτοῖςστρατιώταιςἢοἱστρατιῶταιτὸἀπιστεῖνἐκείνῳ20ᾤετοδὲἀρκεῖνπρὸςτὸἀρχικὸνεἶναικαὶδοκεῖντὸνμὲνκαλῶςποιοῦνταἐπαινεῖντὸνδὲἀδικοῦνταμὴἐπαινεῖντοιγαροῦναὐτῷοἱμὲνκαλοίτεκαὶἀγαθοὶτῶνσυνόντωνεὖνοιἦσανοἱδὲἄδικοιἐπεβούλευονὡςεὐμεταχειρίστῳὄντιὅτεδὲἀπέθνῃσκενἦνἐτῶνὡςτριάκοντα

21ΜένωνδὲὁΘετταλὸςδῆλοςἦνἐπιθυμῶνμὲνπλουτεῖνἰσχυρῶςἐπιθυμῶνδὲἄρχεινὅπωςπλείωλαμβάνοιἐπιθυμῶνδὲτιμᾶσθαιἵναπλείωκερδαίνοιφίλοςτεἐβούλετοεἶναιτοῖςμέγισταδυναμένοιςἵναἀδικῶνμὴδιδοίηδίκην22ἐπὶδὲτὸκατεργάζεσθαιὧνἐπιθυμοίησυντομωτάτηνᾤετοὁδὸνεἶναιδιὰτοῦἐπιορκεῖντεκαὶψεύδεσθαικαὶἐξαπατᾶντὸδ’ἁπλοῦνκαὶἀληθὲςτὸαὐτὸτῷἠλιθίῳεἶναι23στέργωνδὲφανερὸςμὲνἦνοὐδέναὅτῳδὲφαίηφίλοςεἶναιτούτῳἔνδηλοςἐγίγνετοἐπιβουλεύωνκαὶπολεμίουμὲνοὐδενὸςκατεγέλατῶνδὲσυνόντωνπάντωνὡςκαταγελῶνἀεὶδιελέγετο24καὶτοῖςμὲντῶνπολεμίωνκτήμασινοὐκἐπεβούλευεχαλεπὸνγὰρᾤετοεἶναιτὰτῶνφυλαττομένωνλαμβάνειντὰδὲτῶνφίλωνμόνοςᾤετοεἰδέναιῥᾷστονὂνἀφύλακταλαμβάνειν25καὶὅσουςμὲναἰσθάνοιτοἐπιόρκουςκαὶἀδίκουςὡςεὖὡπλισμένουςἐφοβεῖτοτοῖςδὲὁσίοιςκαὶἀλήθειανἀσκοῦσινὡςἀνάνδροιςἐπειρᾶτοχρῆσθαι26ὥσπερδέτιςἀγάλλεταιἐπὶθεοσεβείᾳκαὶἀληθείᾳκαὶδικαιότητιοὕτωΜένωνἠγάλλετοτῷἐξαπατᾶνδύνασθαιτῷπλάσασθαιψεύδητῷφίλουςδιαγελᾶντὸνδὲμὴπανοῦργοντῶνἀπαιδεύτωνἀεὶἐνόμιζενεἶναικαὶπαρ’οἷςμὲνἐπεχείρειπρωτεύεινφιλίᾳδιαβάλλωντοὺςπρώτουςτοῦτοᾤετοδεῖνκτήσασθαι27τὸδὲπειθομένουςτοὺςστρατιώταςπαρέχεσθαιἐκτοῦσυναδικεῖναὐτοῖςἐμηχανᾶτοτιμᾶσθαιδὲκαὶθεραπεύεσθαιἠξίουἐπιδεικνύμενοςὅτιπλεῖσταδύναιτοκαὶἐθέλοιἂνἀδικεῖνεὐεργεσίανδὲκατέλεγενὁπότετιςαὐτοῦἀφίσταιτοὅτιχρώμενοςαὐτῷοὐκἀπώλεσεναὐτόν28καὶτὰμὲνδὴἀφανῆἔξεστιπερὶαὐτοῦψεύδεσθαιἃδὲπάντεςἴσασιτάδ’ἐστίπαρὰἈριστίππουμὲνἔτιὡραῖοςὢνστρατηγεῖνδιεπράξατοτῶνξένωνἈριαίῳδὲβαρβάρῳὄντιὅτιμειρακίοιςκαλοῖςἥδετοοἰκειότατος[ἔτιὡραῖοςὢν]ἐγένετοαὐτὸςδὲπαιδικὰεἶχεΘαρύπανἀγένειοςὢνγενειῶντα29ἀποθνῃσκόντωνδὲτῶνσυστρατήγωνὅτιἐστράτευσανἐπὶβασιλέαξὺνΚύρῳταὐτὰπεποιηκὼςοὐκἀπέθανεμετὰδὲτὸντῶνἄλλωνθάνατονστρατηγῶντιμωρηθεὶςὑπὸβασιλέωςἀπέθανενοὐχὥσπερΚλέαρχοςκαὶοἱἄλλοιστρατηγοὶἀποτμηθέντεςτὰςκεφαλάςὅσπερτάχιστοςθάνατοςδοκεῖεἶναιἀλλὰζῶναἰκισθεὶςἐνιαυτὸνὡςπονηρὸςλέγεταιτῆςτελευτῆςτυχεῖν

30ἈγίαςδὲὁἈρκὰςκαὶΣωκράτηςὁἈχαιὸςκαὶτούτωἀπεθανέτηντούτωνδὲοὔθ’ὡςἐνπολέμῳκακῶνοὐδεὶςκατεγέλαοὔτ’εἰςφιλίαναὐτοὺςἐμέμφετοἤστηνδὲἄμφωἀμφὶτὰπέντεκαὶτριάκονταἔτηἀπὸγενεᾶς

ΚύρουἈναβάσεωςΓ

1[ὅσαμὲνδὴἐντῇΚύρουἀναβάσειοἱἝλληνεςἔπραξανμέχριτῆςμάχηςκαὶὅσαἐπεὶΚῦροςἐτελεύτησενἐγένετοἀπιόντωντῶνἙλλήνωνσὺνΤισσαφέρνειἐνταῖςσπονδαῖςἐντῷπρόσθενλόγῳδεδήλωται]

2ἐπεὶδὲοἱστρατηγοὶσυνειλημμένοιἦσανκαὶτῶνλοχαγῶνκαὶτῶνστρατιωτῶνοἱσυνεπόμενοιἀπωλώλεσανἐνπολλῇδὴἀπορίᾳἦσανοἱἝλληνεςἐννοούμενοιὅτιἐπὶταῖςβασιλέωςθύραιςἦσανκύκλῳδὲαὐτοῖςπάντῃπολλὰκαὶἔθνηκαὶπόλειςπολέμιαιἦσανἀγορὰνδὲοὐδεὶςἔτιπαρέξεινἔμελλενἀπεῖχονδὲτῆςἙλλάδοςοὐμεῖονἢμύριαστάδιαἡγεμὼνδ’οὐδεὶςτῆςὁδοῦἦνποταμοὶδὲδιεῖργονἀδιάβατοιἐνμέσῳτῆςοἴκαδεὁδοῦπρουδεδώκεσανδὲαὐτοὺςκαὶοἱσὺνΚύρῳἀναβάντεςβάρβαροιμόνοιδὲκαταλελειμμένοιἦσανοὐδὲἱππέαοὐδένασύμμαχονἔχοντεςὥστεεὔδηλονἦνὅτινικῶντεςμὲνοὐδέναἂνκατακάνοιενἡττηθέντωνδὲαὐτῶνοὐδεὶςἂνλειφθείη3ταῦτ’ἐννοούμενοικαὶἀθύμωςἔχοντεςὀλίγοιμὲναὐτῶνεἰςτὴνἑσπέρανσίτουἐγεύσαντοὀλίγοιδὲπῦρἀνέκαυσανἐπὶδὲτὰὅπλαπολλοὶοὐκἦλθονταύτηντὴννύκταἀνεπαύοντοδὲὅπουἐτύγχανονἕκαστοςοὐδυνάμενοικαθεύδεινὑπὸλύπηςκαὶπόθουπατρίδωνγονέωνγυναικῶνπαίδωνοὓςοὔποτ’ἐνόμιζονἔτιὄψεσθαιοὕτωμὲνδὴδιακείμενοιπάντεςἀνεπαύοντο

4ἦνδέτιςἐντῇστρατιᾷΞενοφῶνἈθηναῖοςὃςοὔτεστρατηγὸςοὔτελοχαγὸςοὔτεστρατιώτηςὢνσυνηκολούθειἀλλὰΠρόξενοςαὐτὸνμετεπέμψατοοἴκοθενξένοςὢνἀρχαῖοςὑπισχνεῖτοδὲαὐτῷεἰἔλθοιφίλοναὐτὸνΚύρῳποιήσεινὃναὐτὸςἔφηκρείττωἑαυτῷνομίζειντῆςπατρίδος5ὁμέντοιΞενοφῶνἀναγνοὺςτὴνἐπιστολὴνἀνακοινοῦταιΣωκράτειτῷἈθηναίῳπερὶτῆςπορείαςκαὶὁΣωκράτηςὑποπτεύσαςμήτιπρὸςτῆςπόλεωςὑπαίτιονεἴηΚύρῳφίλονγενέσθαιὅτιἐδόκειὁΚῦροςπροθύμωςτοῖςΛακεδαιμονίοιςἐπὶτὰςἈθήναςσυμπολεμῆσαισυμβουλεύειτῷΞενοφῶντιἐλθόνταεἰςΔελφοὺςἀνακοινῶσαιτῷθεῷπερὶτῆςπορείας6ἐλθὼνδ’ὁΞενοφῶνἐπήρετοτὸνἈπόλλωτίνιἂνθεῶνθύωνκαὶεὐχόμενοςκάλλιστακαὶἄρισταἔλθοιτὴνὁδὸνἣνἐπινοεῖκαὶκαλῶςπράξαςσωθείηκαὶἀνεῖλεναὐτῷὁἈπόλλωνθεοῖςοἷςἔδειθύειν7ἐπεὶδὲπάλινἦλθελέγειτὴνμαντείαντῷΣωκράτειὁδ’ἀκούσαςᾐτιᾶτοαὐτὸνὅτιοὐτοῦτοπρῶτονἠρώταπότερονλῷονεἴηαὐτῷπορεύεσθαιἢμένεινἀλλ’αὐτὸςκρίναςἰτέονεἶναιτοῦτ’ἐπυνθάνετοὅπωςἂνκάλλισταπορευθείηἐπεὶμέντοιοὕτωςἤρουταῦτ’ἔφηχρὴποιεῖνὅσαὁθεὸςἐκέλευσεν8ὁμὲνδὴΞενοφῶνοὕτωθυσάμενοςοἷςἀνεῖλενὁθεὸςἐξέπλεικαὶκαταλαμβάνειἐνΣάρδεσιΠρόξενονκαὶΚῦρονμέλλονταςἤδηὁρμᾶντὴνἄνωὁδόνκαὶσυνεστάθηΚύρῳ9προθυμουμένουδὲτοῦΠροξένουκαὶὁΚῦροςσυμπρουθυμεῖτομεῖναιαὐτόνεἶπεδὲὅτιἐπειδὰντάχισταἡστρατείαλήξῃεὐθὺςἀποπέμψειαὐτόνἐλέγετοδὲὁστόλοςεἶναιεἰςΠισίδας10ἐστρατεύετομὲνδὴοὕτωςἐξαπατηθείς—οὐχὑπὸΠροξένουοὐγὰρᾔδειτὴνἐπὶβασιλέαὁρμὴνοὐδὲἄλλοςοὐδεὶςτῶνἙλλήνωνπλὴνΚλεάρχουἐπεὶμέντοιεἰςΚιλικίανἦλθονσαφὲςπᾶσινἤδηἐδόκειεἶναιὅτιὁστόλοςεἴηἐπὶβασιλέαφοβούμενοιδὲτὴνὁδὸνκαὶἄκοντεςὅμωςοἱπολλοὶδι’αἰσχύνηνκαὶἀλλήλωνκαὶΚύρουσυνηκολούθησανὧνεἷςκαὶΞενοφῶνἦν11ἐπεὶδὲἀπορίαἦνἐλυπεῖτομὲνσὺντοῖςἄλλοιςκαὶοὐκἐδύνατοκαθεύδεινμικρὸνδ’ὕπνουλαχὼνεἶδενὄναρἔδοξεναὐτῷβροντῆςγενομένηςσκηπτὸςπεσεῖνεἰςτὴνπατρῴανοἰκίανκαὶἐκτούτουλάμπεσθαιπᾶσα12περίφοβοςδ’εὐθὺςἀνηγέρθηκαὶτὸὄναρτῇμὲνἔκρινενἀγαθόνὅτιἐνπόνοιςὢνκαὶκινδύνοιςφῶςμέγαἐκΔιὸςἰδεῖνἔδοξετῇδὲκαὶἐφοβεῖτοὅτιἀπὸΔιὸςμὲνβασιλέωςτὸὄναρἐδόκειαὐτῷεἶναικύκλῳδὲἐδόκειλάμπεσθαιτὸπῦρμὴοὐδύναιτοἐκτῆςχώραςἐξελθεῖντῆςβασιλέωςἀλλ’εἴργοιτοπάντοθενὑπότινωνἀποριῶν13ὁποῖόντιμὲνδὴἐστὶτὸτοιοῦτονὄναρἰδεῖνἔξεστισκοπεῖνἐκτῶνσυμβάντωνμετὰτὸὄναργίγνεταιγὰρτάδεεὐθὺςἐπειδὴἀνηγέρθηπρῶτονμὲνἔννοιααὐτῷἐμπίπτειτίκατάκειμαιἡδὲνὺξπροβαίνειἅμαδὲτῇἡμέρᾳεἰκὸςτοὺςπολεμίουςἥξεινεἰδὲγενησόμεθαἐπὶβασιλεῖτίἐμποδὼνμὴοὐχὶπάνταμὲντὰχαλεπώταταἐπιδόνταςπάνταδὲτὰδεινόταταπαθόνταςὑβριζομένουςἀποθανεῖν14ὅπωςδ’ἀμυνούμεθαοὐδεὶςπαρασκευάζεταιοὐδὲἐπιμελεῖταιἀλλὰκατακείμεθαὥσπερἐξὸνἡσυχίανἄγεινἐγὼοὖντὸνἐκποίαςπόλεωςστρατηγὸνπροσδοκῶταῦταπράξεινποίανδ’ἡλικίανἐμαυτῷἐλθεῖνἀναμείνωοὐγὰρἔγωγ’ἔτιπρεσβύτεροςἔσομαιἐὰντήμερονπροδῶἐμαυτὸντοῖςπολεμίοις15ἐκτούτουἀνίσταταικαὶσυγκαλεῖτοὺςΠροξένουπρῶτονλοχαγούςἐπεὶδὲσυνῆλθονἔλεξενἐγώὦἄνδρεςλοχαγοίοὔτεκαθεύδεινδύναμαιὥσπεροἶμαιοὐδ’ὑμεῖςοὔτεκατακεῖσθαιἔτιὁρῶνἐνοἵοιςἐσμέν16οἱμὲνγὰρπολέμιοιδῆλονὅτιοὐπρότερονπρὸςἡμᾶςτὸνπόλεμονἐξέφηνανπρὶνἐνόμισανκαλῶςτὰἑαυτῶνπαρασκευάσασθαιἡμῶνδ’οὐδεὶςοὐδὲνἀντεπιμελεῖταιὅπωςὡςκάλλισταἀγωνιούμεθα17καὶμὴνεἰὑφησόμεθακαὶἐπὶβασιλεῖγενησόμεθατίοἰόμεθαπείσεσθαιὃςκαὶτοῦὁμομητρίουἀδελφοῦκαὶτεθνηκότοςἤδηἀποτεμὼντὴνκεφαλὴνκαὶτὴνχεῖραἀνεσταύρωσενἡμᾶςδέοἷςκηδεμὼνμὲνοὐδεὶςπάρεστινἐστρατεύσαμενδὲἐπ’αὐτὸνὡςδοῦλονἀντὶβασιλέωςποιήσοντεςκαὶἀποκτενοῦντεςεἰδυναίμεθατίἂνοἰόμεθαπαθεῖν18ἆρ’οὐκἂνἐπὶπᾶνἔλθοιὡςἡμᾶςτὰἔσχατααἰκισάμενοςπᾶσινἀνθρώποιςφόβονπαράσχοιτοῦστρατεῦσαίποτεἐπ’αὐτόνἀλλ’ὅπωςτοιμὴἐπ’ἐκείνῳγενησόμεθαπάνταποιητέον19ἐγὼμὲνοὖνἔστεμὲναἱσπονδαὶἦσανοὔποτεἐπαυόμηνἡμᾶςμὲνοἰκτίρωνβασιλέαδὲκαὶτοὺςσὺναὐτῷμακαρίζωνδιαθεώμενοςαὐτῶνὅσηνμὲνχώρανκαὶοἵανἔχοιενὡςδὲἄφθονατὰἐπιτήδειαὅσουςδὲθεράπονταςὅσαδὲκτήνηχρυσὸνδέἐσθῆταδέ20τὰδ’αὖτῶνστρατιωτῶνὁπότεἐνθυμοίμηνὅτιτῶνμὲνἀγαθῶντούτωνοὐδενὸςἡμῖνμετείηεἰμὴπριαίμεθαὅτουδ’ὠνησόμεθαᾔδεινἔτιὀλίγουςἔχονταςἄλλωςδέπωςπορίζεσθαιτὰἐπιτήδειαἢὠνουμένουςὅρκουςἤδηκατέχονταςἡμᾶςταῦτ’οὖνλογιζόμενοςἐνίοτετὰςσπονδὰςμᾶλλονἐφοβούμηνἢνῦντὸνπόλεμον21ἐπεὶμέντοιἐκεῖνοιἔλυσαντὰςσπονδάςλελύσθαιμοιδοκεῖκαὶἡἐκείνωνὕβριςκαὶἡἡμετέραὑποψίαἐνμέσῳγὰρἤδηκεῖταιταῦτατὰἀγαθὰἆθλαὁπότεροιἂνἡμῶνἄνδρεςἀμείνονεςὦσινἀγωνοθέταιδ’οἱθεοίεἰσινοἳσὺνἡμῖνὡςτὸεἰκόςἔσονται22οὗτοιμὲνγὰραὐτοὺςἐπιωρκήκασινἡμεῖςδὲπολλὰὁρῶντεςἀγαθὰστερρῶςαὐτῶνἀπειχόμεθαδιὰτοὺςτῶνθεῶνὅρκουςὥστεἐξεῖναίμοιδοκεῖἰέναιἐπὶτὸνἀγῶναπολὺσὺνφρονήματιμείζονιἢτούτοις23ἔτιδ’ἔχομενσώματαἱκανώτερατούτωνκαὶψύχηκαὶθάλπηκαὶπόνουςφέρεινἔχομενδὲκαὶψυχὰςσὺντοῖςθεοῖςἀμείνοναςοἱδὲἄνδρεςκαὶτρωτοὶκαὶθνητοὶμᾶλλονἡμῶνἢνοἱθεοὶὥσπερτὸπρόσθεννίκηνἡμῖνδιδῶσιν24ἀλλ’ἴσωςγὰρκαὶἄλλοιταὐτὰἐνθυμοῦνταιπρὸςτῶνθεῶνμὴἀναμένωμενἄλλουςἐφ’ἡμᾶςἐλθεῖνπαρακαλοῦνταςἐπὶτὰκάλλισταἔργαἀλλ’ἡμεῖςἄρξωμεντοῦἐξορμῆσαικαὶτοὺςἄλλουςἐπὶτὴνἀρετήνφάνητετῶνλοχαγῶνἄριστοικαὶτῶνστρατηγῶνἀξιοστρατηγότεροι25κἀγὼδέεἰμὲνὑμεῖςἐθέλετεἐξορμᾶνἐπὶταῦταἕπεσθαιὑμῖνβούλομαιεἰδ’ὑμεῖςτάττετ’ἐμὲἡγεῖσθαιοὐδὲνπροφασίζομαιτὴνἡλικίανἀλλὰκαὶἀκμάζεινἡγοῦμαιἐρύκεινἀπ’ἐμαυτοῦτὰκακά

26ὁμὲνταῦτ’ἔλεξενοἱδὲἀρχηγοὶἀκούσαντεςἡγεῖσθαιἐκέλευονπάντεςπλὴνἈπολλωνίδηςτιςἦνβοιωτιάζωντῇφωνῇοὗτοςδ’εἶπενὅτιφλυαροίηὅστιςλέγειἄλλωςπωςσωτηρίαςἂντυχεῖνἢβασιλέαπείσαςεἰδύναιτοκαὶἅμαἤρχετολέγειντὰςἀπορίαςὁμέντοιΞενοφῶνμεταξὺὑπολαβὼνἔλεξενὧδε27ὦθαυμασιώτατεἄνθρωπεσύγεοὐδὲὁρῶνγιγνώσκειςοὐδὲἀκούωνμέμνησαιἐνταὐτῷγεμέντοιἦσθατούτοιςὅτεβασιλεύςἐπεὶΚῦροςἀπέθανεμέγαφρονήσαςἐπὶτούτῳπέμπωνἐκέλευεπαραδιδόναιτὰὅπλα28ἐπεὶδὲἡμεῖςοὐπαραδόντεςἀλλ’ἐξοπλισάμενοιἐλθόντεςπαρεσκηνήσαμεναὐτῷτίοὐκἐποίησεπρέσβειςπέμπωνκαὶσπονδὰςαἰτῶνκαὶπαρέχωντὰἐπιτήδειαἔστεσπονδῶνἔτυχεν29ἐπεὶδ’αὖοἱστρατηγοὶκαὶλοχαγοίὥσπερδὴσὺκελεύειςεἰςλόγουςαὐτοῖςἄνευὅπλωνἦλθονπιστεύσαντεςταῖςσπονδαῖςοὐνῦνἐκεῖνοιπαιόμενοικεντούμενοιὑβριζόμενοιοὐδὲἀποθανεῖνοἱτλήμονεςδύνανταικαὶμάλ’οἶμαιἐρῶντεςτούτουἃσὺπάνταεἰδὼςτοὺςμὲνἀμύνασθαικελεύονταςφλυαρεῖνφῄςπείθεινδὲπάλινκελεύειςἰόντας30ἐμοίὦἄνδρεςδοκεῖτὸνἄνθρωποντοῦτονμήτεπροσίεσθαιεἰςταὐτὸἡμῖναὐτοῖςἀφελομένουςτετὴνλοχαγίανσκεύηἀναθένταςὡςτοιούτῳχρῆσθαιοὗτοςγὰρκαὶτὴνπατρίδακαταισχύνεικαὶπᾶσαντὴνἙλλάδαὅτιἝλληνὢντοιοῦτόςἐστιν31ἐντεῦθενὑπολαβὼνἈγασίαςΣτυμφάλιοςεἶπενἀλλὰτούτῳγεοὔτετῆςΒοιωτίαςπροσήκειοὐδὲνοὔτετῆςἙλλάδοςπαντάπασινἐπεὶἐγὼαὐτὸνεἶδονὥσπερΛυδὸνἀμφότερατὰὦτατετρυπημένον32καὶεἶχενοὕτωςτοῦτονμὲνοὖνἀπήλασανοἱδὲἄλλοιπαρὰτὰςτάξειςἰόντεςὅπουμὲνστρατηγὸςσῷοςεἴητὸνστρατηγὸνπαρεκάλουνὁπόθενδὲοἴχοιτοτὸνὑποστράτηγονὅπουδ’αὖλοχαγὸςσῷοςεἴητὸνλοχαγόν33ἐπεὶδὲπάντεςσυνῆλθονεἰςτὸπρόσθεντῶνὅπλωνἐκαθέζοντοκαὶἐγένοντοοἱσυνελθόντεςστρατηγοὶκαὶλοχαγοὶἀμφὶτοὺςἑκατόνὅτεδὲταῦταἦνσχεδὸνμέσαιἦσαννύκτες34ἐνταῦθαἹερώνυμοςἨλεῖοςπρεσβύτατοςὢντῶνΠροξένουλοχαγῶνἤρχετολέγεινὧδεἡμῖνὦἄνδρεςστρατηγοὶκαὶλοχαγοίὁρῶσιτὰπαρόνταἔδοξεκαὶαὐτοῖςσυνελθεῖνκαὶὑμᾶςπαρακαλέσαιὅπωςβουλευσαίμεθαεἴτιδυναίμεθαἀγαθόνλέξονδ’ἔφηκαὶσύὦΞενοφῶνἅπερκαὶπρὸςἡμᾶς35ἐκτούτουλέγειτάδεΞενοφῶνἀλλὰταῦταμὲνδὴπάντεςἐπιστάμεθαὅτιβασιλεὺςκαὶΤισσαφέρνηςοὓςμὲνἐδυνήθησανσυνειλήφασινἡμῶντοῖςδ’ἄλλοιςδῆλονὅτιἐπιβουλεύουσινὡςἢνδύνωνταιἀπολέσωσινἡμῖνδέγεοἶμαιπάνταποιητέαὡςμήποτεἐπὶτοῖςβαρβάροιςγενώμεθαἀλλὰμᾶλλονἐκεῖνοιἐφ’ἡμῖν36εὖτοίνυνἐπίστασθεὅτιὑμεῖςτοσοῦτοιὄντεςὅσοινῦνσυνεληλύθατεμέγιστονἔχετεκαιρόνοἱγὰρστρατιῶταιοὗτοιπάντεςπρὸςὑμᾶςβλέπουσικἂνμὲνὑμᾶςὁρῶσινἀθύμουςπάντεςκακοὶἔσονταιἢνδὲὑμεῖςαὐτοίτεπαρασκευαζόμενοιφανεροὶἦτεἐπὶτοὺςπολεμίουςκαὶτοὺςἄλλουςπαρακαλῆτεεὖἴστεὅτιἕψονταιὑμῖνκαὶπειράσονταιμιμεῖσθαι37ἴσωςδέτοικαὶδίκαιόνἐστινὑμᾶςδιαφέρειντιτούτωνὑμεῖςγάρἐστεστρατηγοίὑμεῖςταξίαρχοικαὶλοχαγοίκαὶὅτεεἰρήνηἦνὑμεῖςκαὶχρήμασικαὶτιμαῖςτούτωνἐπλεονεκτεῖτεκαὶνῦντοίνυνἐπεὶπόλεμόςἐστινἀξιοῦνδεῖὑμᾶςαὐτοὺςἀμείνουςτετοῦπλήθουςεἶναικαὶπροβουλεύειντούτωνκαὶπροπονεῖνἤνπουδέῃ38καὶνῦνπρῶτονμὲνοἴομαιἂνὑμᾶςμέγαὠφελῆσαιτὸστράτευμαεἰἐπιμεληθείητεὅπωςἀντὶτῶνἀπολωλότωνὡςτάχισταστρατηγοὶκαὶλοχαγοὶἀντικατασταθῶσινἄνευγὰρἀρχόντωνοὐδὲνἂνοὔτεκαλὸνοὔτεἀγαθὸνγένοιτοὡςμὲνσυνελόντιεἰπεῖνοὐδαμοῦἐνδὲδὴτοῖςπολεμικοῖςπαντάπασινἡμὲνγὰρεὐταξίασῴζεινδοκεῖἡδὲἀταξίαπολλοὺςἤδηἀπολώλεκεν39ἐπειδὰνδὲκαταστήσησθετοὺςἄρχονταςὅσουςδεῖἢνκαὶτοὺςἄλλουςστρατιώταςσυλλέγητεκαὶπαραθαρρύνητεοἶμαιἂνὑμᾶςπάνυἐνκαιρῷποιῆσαι40νῦνγὰρἴσωςκαὶὑμεῖςαἰσθάνεσθεὡςἀθύμωςμὲνἦλθονἐπὶτὰὅπλαἀθύμωςδὲπρὸςτὰςφυλακάςὥστεοὕτωγ’ἐχόντωνοὐκοἶδαὅτιἄντιςχρήσαιτοαὐτοῖςεἴτενυκτὸςδέοιεἴτεκαὶἡμέρας41ἢνδέτιςαὐτῶντρέψῃτὰςγνώμαςὡςμὴτοῦτομόνονἐννοῶνταιτίπείσονταιἀλλὰκαὶτίποιήσουσιπολὺεὐθυμότεροιἔσονται42ἐπίστασθεγὰρδὴὅτιοὔτεπλῆθόςἐστινοὔτεἰσχὺςἡἐντῷπολέμῳτὰςνίκαςποιοῦσαἀλλ’ὁπότεροιἂνσὺντοῖςθεοῖςταῖςψυχαῖςἐρρωμενέστεροιἴωσινἐπὶτοὺςπολεμίουςτούτουςὡςἐπὶτὸπολὺοἱἀντίοιοὐδέχονται43ἐντεθύμημαιδ’ἔγωγεὦἄνδρεςκαὶτοῦτοὅτιὁπόσοιμὲνμαστεύουσιζῆνἐκπαντὸςτρόπουἐντοῖςπολεμικοῖςοὗτοιμὲνκακῶςτεκαὶαἰσχρῶςὡςἐπὶτὸπολὺἀποθνῄσκουσινὁπόσοιδὲτὸνμὲνθάνατονἐγνώκασιπᾶσικοινὸνεἶναικαὶἀναγκαῖονἀνθρώποιςπερὶδὲτοῦκαλῶςἀποθνῄσκεινἀγωνίζονταιτούτουςὁρῶμᾶλλόνπωςεἰςτὸγῆραςἀφικνουμένουςκαὶἕωςἂνζῶσινεὐδαιμονέστερονδιάγοντας44ἃκαὶὑμᾶςδεῖνῦνκαταμαθόνταςἐντοιούτῳγὰρκαιρῷἐσμεναὐτούςτεἄνδραςἀγαθοὺςεἶναικαὶτοὺςἄλλουςπαρακαλεῖν45ὁμὲνταῦταεἰπὼνἐπαύσατομετὰδὲτοῦτονεἶπεΧειρίσοφοςἀλλὰπρόσθενμένὦΞενοφῶντοσοῦτονμόνονσεἐγίγνωσκονὅσονἤκουονἈθηναῖονεἶναινῦνδὲκαὶἐπαινῶσεἐφ’οἷςλέγειςτεκαὶπράττειςκαὶβουλοίμηνἂνὅτιπλείστουςεἶναιτοιούτουςκοινὸνγὰρἂνεἴητὸἀγαθόν46καὶνῦνἔφημὴμέλλωμενὦἄνδρεςἀλλ’ἀπελθόντεςἤδηαἱρεῖσθεοἱδεόμενοιἄρχονταςκαὶἑλόμενοιἥκετεεἰςτὸμέσοντοῦστρατοπέδουκαὶτοὺςαἱρεθένταςἄγετεἔπειτ’ἐκεῖσυγκαλοῦμεντοὺςἄλλουςστρατιώταςπαρέστωδ’ἡμῖνἔφηκαὶΤολμίδηςὁκῆρυξ47καὶἅματαῦτ’εἰπὼνἀνέστηὡςμὴμέλλοιτοἀλλὰπεραίνοιτοτὰδέονταἐκτούτουᾑρέθησανἄρχοντεςἀντὶμὲνΚλεάρχουΤιμασίωνΔαρδανεύςἀντὶδὲΣωκράτουςΞανθικλῆςἈχαιόςἀντὶδὲἈγίουΚλεάνωρἈρκάςἀντὶδὲΜένωνοςΦιλήσιοςἈχαιόςἀντὶδὲΠροξένουΞενοφῶνἈθηναῖος

2ἐπεὶδὲᾕρηντοἡμέρατεσχεδὸνὑπέφαινεκαὶεἰςτὸμέσονἧκονοἱἄρχοντεςκαὶἔδοξεναὐτοῖςπροφυλακὰςκαταστήσανταςσυγκαλεῖντοὺςστρατιώταςἐπεὶδὲκαὶοἱἄλλοιστρατιῶταισυνῆλθονἀνέστηπρῶτοςμὲνΧειρίσοφοςὁΛακεδαιμόνιοςκαὶἔλεξενὧδε2ἄνδρεςστρατιῶταιχαλεπὰμὲντὰπαρόνταὁπότεἀνδρῶνστρατηγῶντοιούτωνστερόμεθακαὶλοχαγῶνκαὶστρατιωτῶνπρὸςδ’ἔτικαὶοἱἀμφὶἈριαῖονοἱπρόσθενσύμμαχοιὄντεςπροδεδώκασινἡμᾶς3ὅμωςδὲδεῖἐκτῶνπαρόντωνἄνδραςἀγαθοὺςτελέθεινκαὶμὴὑφίεσθαιἀλλὰπειρᾶσθαιὅπωςἢνμὲνδυνώμεθακαλῶςνικῶντεςσῳζώμεθαεἰδὲμήἀλλὰκαλῶςγεἀποθνῄσκωμενὑποχείριοιδὲμηδέποτεγενώμεθαζῶντεςτοῖςπολεμίοιςοἴομαιγὰρἂνἡμᾶςτοιαῦταπαθεῖνοἷατοὺςἐχθροὺςοἱθεοὶποιήσειαν4ἐπὶτούτῳΚλεάνωρὁὈρχομένιοςἀνέστηκαὶἔλεξενὧδεἀλλ’ὁρᾶτεμένὦἄνδρεςτὴνβασιλέωςἐπιορκίανκαὶἀσέβειανὁρᾶτεδὲτὴνΤισσαφέρνουςἀπιστίανὅστιςλέγωνὡςγείτωντεεἴητῆςἙλλάδοςκαὶπερὶπλείστουἂνποιήσαιτοσῶσαιἡμᾶςκαὶἐπὶτούτοιςαὐτὸςὀμόσαςἡμῖναὐτὸςδεξιὰςδούςαὐτὸςἐξαπατήσαςσυνέλαβετοὺςστρατηγούςκαὶοὐδὲΔίαξένιονᾐδέσθηἀλλὰΚλεάρχῳκαὶὁμοτράπεζοςγενόμενοςαὐτοῖςτούτοιςἐξαπατήσαςτοὺςἄνδραςἀπολώλεκεν5ἈριαῖοςδέὃνἡμεῖςἠθέλομενβασιλέακαθιστάναικαὶἐδώκαμενκαὶἐλάβομενπιστὰμὴπροδώσεινἀλλήλουςκαὶοὗτοςοὔτετοὺςθεοὺςδείσαςοὔτεΚῦροντεθνηκότααἰδεσθείςτιμώμενοςμάλισταὑπὸΚύρουζῶντοςνῦνπρὸςτοὺςἐκείνουἐχθίστουςἀποστὰςἡμᾶςτοὺςΚύρουφίλουςκακῶςποιεῖνπειρᾶται6ἀλλὰτούτουςμὲνοἱθεοὶἀποτείσαιντοἡμᾶςδὲδεῖταῦταὁρῶνταςμήποτεἐξαπατηθῆναιἔτιὑπὸτούτωνἀλλὰμαχομένουςὡςἂνδυνώμεθακράτιστατοῦτοὅτιἂνδοκῇτοῖςθεοῖςπάσχειν

7ἐκτούτουΞενοφῶνἀνίσταταιἐσταλμένοςἐπὶπόλεμονὡςἐδύνατοκάλλιστανομίζωνεἴτενίκηνδιδοῖενοἱθεοίτὸνκάλλιστονκόσμοντῷνικᾶνπρέπεινεἴτετελευτᾶνδέοιὀρθῶςἔχειντῶνκαλλίστωνἑαυτὸνἀξιώσανταἐντούτοιςτῆςτελευτῆςτυγχάνειντοῦλόγουδὲἤρχετοὧδε8τὴνμὲντῶνβαρβάρωνἐπιορκίαντεκαὶἀπιστίανλέγειμὲνΚλεάνωρἐπίστασθεδὲκαὶὑμεῖςοἶμαιεἰμὲνοὖνβουλόμεθαπάλιναὐτοῖςδιὰφιλίαςἰέναιἀνάγκηἡμᾶςπολλὴνἀθυμίανἔχεινὁρῶνταςκαὶτοὺςστρατηγούςοἳδιὰπίστεωςαὐτοῖςἑαυτοὺςἐνεχείρισανοἷαπεπόνθασινεἰμέντοιδιανοούμεθασὺντοῖςὅπλοιςὧντεπεποιήκασιδίκηνἐπιθεῖναιαὐτοῖςκαὶτὸλοιπὸνδιὰπαντὸςπολέμουαὐτοῖςἰέναισὺντοῖςθεοῖςπολλαὶἡμῖνκαὶκαλαὶἐλπίδεςεἰσὶσωτηρίας9τοῦτοδὲλέγοντοςαὐτοῦπτάρνυταίτιςἀκούσαντεςδ’οἱστρατιῶταιπάντεςμιᾷὁρμῇπροσεκύνησαντὸνθεόνκαὶὁΞενοφῶνεἶπεδοκεῖμοιὦἄνδρεςἐπεὶπερὶσωτηρίαςἡμῶνλεγόντωνοἰωνὸςτοῦΔιὸςτοῦσωτῆροςἐφάνηεὔξασθαιτῷθεῷτούτῳθύσεινσωτήριαὅπουἂνπρῶτονεἰςφιλίανχώρανἀφικώμεθασυνεπεύξασθαιδὲκαὶτοῖςἄλλοιςθεοῖςθύσεινκατὰδύναμινκαὶὅτῳδοκεῖταῦτ’ἔφηἀνατεινάτωτὴνχεῖρακαὶἀνέτεινανἅπαντεςἐκτούτουηὔξαντοκαὶἐπαιάνισανἐπεὶδὲτὰτῶνθεῶνκαλῶςεἶχενἤρχετοπάλινὧδε10ἐτύγχανονλέγωνὅτιπολλαὶκαὶκαλαὶἐλπίδεςἡμῖνεἶενσωτηρίαςπρῶτονμὲνγὰρἡμεῖςμὲνἐμπεδοῦμεντοὺςτῶνθεῶνὅρκουςοἱδὲπολέμιοιἐπιωρκήκασίτεκαὶτὰςσπονδὰςπαρὰτοὺςὅρκουςλελύκασινοὕτωδ’ἐχόντωνεἰκὸςτοῖςμὲνπολεμίοιςἐναντίουςεἶναιτοὺςθεούςἡμῖνδὲσυμμάχουςοἵπερἱκανοίεἰσικαὶτοὺςμεγάλουςταχὺμικροὺςποιεῖνκαὶτοὺςμικροὺςκἂνἐνδεινοῖςὦσισῴζεινεὐπετῶςὅτανβούλωνται11ἔπειταδὲἀναμνήσωγὰρὑμᾶςκαὶτοὺςτῶνπρογόνωντῶνἡμετέρωνκινδύνουςἵναεἰδῆτεὡςἀγαθοῖςτεὑμῖνπροσήκειεἶναισῴζονταίτεσὺντοῖςθεοῖςκαὶἐκπάνυδεινῶνοἱἀγαθοίἐλθόντωνμὲνγὰρΠερσῶνκαὶτῶνσὺναὐτοῖςπαμπληθεῖστόλῳὡςἀφανιούντωντὰςἈθήναςὑποστῆναιαὐτοὶἈθηναῖοιτολμήσαντεςἐνίκησαναὐτούς12καὶεὐξάμενοιτῇἈρτέμιδιὁπόσουςκατακάνοιεντῶνπολεμίωντοσαύταςχιμαίραςκαταθύσειντῇθεῷἐπεὶοὐκεἶχονἱκανὰςεὑρεῖνἔδοξεναὐτοῖςκατ’ἐνιαυτὸνπεντακοσίαςθύεινκαὶἔτινῦνἀποθύουσιν13ἔπειταὅτεΞέρξηςὕστερονἀγείραςτὴνἀναρίθμητονστρατιὰνἦλθενἐπὶτὴνἙλλάδακαὶτότεἐνίκωνοἱἡμέτεροιπρόγονοιτοὺςτούτωνπρογόνουςκαὶκατὰγῆνκαὶκατὰθάλαττανὧνἔστιμὲντεκμήριαὁρᾶντὰτρόπαιαμέγιστονδὲμαρτύριονἡἐλευθερίατῶνπόλεωνἐναἷςὑμεῖςἐγένεσθεκαὶἐτράφητεοὐδέναγὰρἄνθρωπονδεσπότηνἀλλὰτοὺςθεοὺςπροσκυνεῖτε14τοιούτωνμένἐστεπρογόνωνοὐμὲνδὴτοῦτόγεἐρῶὡςὑμεῖςκαταισχύνετεαὐτούςἀλλ’οὐπολλαὶἡμέραιἀφ’οὗἀντιταξάμενοιτούτοιςτοῖςἐκείνωνἐκγόνοιςπολλαπλασίουςὑμῶναὐτῶνἐνικᾶτεσὺντοῖςθεοῖς15καὶτότεμὲνδὴπερὶτῆςΚύρουβασιλείαςἄνδρεςἦτεἀγαθοίνῦνδ’ὁπότεπερὶτῆςὑμετέραςσωτηρίαςὁἀγώνἐστιπολὺδήπουὑμᾶςπροσήκεικαὶἀμείνοναςκαὶπροθυμοτέρουςεἶναι16ἀλλὰμὴνκαὶθαρραλεωτέρουςνῦνπρέπειεἶναιπρὸςτοὺςπολεμίουςτότεμὲνγὰρἄπειροιὄντεςαὐτῶντὸδὲπλῆθοςἄμετρονὁρῶντεςὅμωςἐτολμήσατεσὺντῷπατρῴῳφρονήματιἰέναιεἰςαὐτούςνῦνδὲὁπότεκαὶπεῖρανἤδηἔχετεαὐτῶνὅτιοὐθέλουσικαὶπολλαπλάσιοιὄντες[μὴ]δέχεσθαιὑμᾶςτίἔτιὑμῖνπροσήκειτούτουςφοβεῖσθαι17μηδὲμέντοιτοῦτομεῖονδόξητεἔχεινὅτιοἱ†Κύρειοι†πρόσθενσὺνἡμῖνταττόμενοινῦνἀφεστήκασινἔτιγὰροὗτοικακίονέςεἰσιτῶνὑφ’ἡμῶνἡττημένωνἔφυγονγοῦνπρὸςἐκείνουςκαταλιπόντεςἡμᾶςτοὺςδ’ἐθέλονταςφυγῆςἄρχεινπολὺκρεῖττονσὺντοῖςπολεμίοιςταττομένουςἢἐντῇἡμετέρᾳτάξειὁρᾶν18εἰδέτιςὑμῶνἀθυμεῖὅτιἡμῖνμὲνοὐκεἰσὶνἱππεῖςτοῖςδὲπολεμίοιςπολλοὶπάρεισινἐνθυμήθητεὅτιοἱμύριοιἱππεῖςοὐδὲνἄλλοἢμύριοίεἰσινἄνθρωποιὑπὸμὲνγὰρἵππουἐνμάχῃοὐδεὶςπώποτεοὔτεδηχθεὶςοὔτελακτισθεὶςἀπέθανενοἱδὲἄνδρεςεἰσὶνοἱποιοῦντεςὅτιἂνἐνταῖςμάχαιςγίγνηται19οὐκοῦντῶνἱππέωνπολὺἡμεῖςἐπ’ἀσφαλεστέρουὀχήματόςἐσμενοἱμὲνγὰρἐφ’ἵππωνκρέμανταιφοβούμενοιοὐχἡμᾶςμόνονἀλλὰκαὶτὸκαταπεσεῖνἡμεῖςδ’ἐπὶγῆςβεβηκότεςπολὺμὲνἰσχυρότερονπαίσομενἤντιςπροσίῃπολὺδὲμᾶλλονὅτουἂνβουλώμεθατευξόμεθαἑνὶδὲμόνῳπροέχουσινοἱἱππεῖς[ἡμᾶς]φεύγειναὐτοῖςἀσφαλέστερόνἐστινἢἡμῖν20εἰδὲδὴτὰςμὲνμάχαςθαρρεῖτεὅτιδὲοὐκέτιὑμῖνΤισσαφέρνηςἡγήσεταιοὐδὲβασιλεὺςἀγορὰνπαρέξειτοῦτοἄχθεσθεσκέψασθεπότερονκρεῖττονΤισσαφέρνηνἡγεμόναἔχεινὃςἐπιβουλεύωνἡμῖνφανερόςἐστινἢοὓςἂνἡμεῖςἄνδραςλαβόντεςἡγεῖσθαικελεύωμενοἳεἴσονταιὅτιἤντιπερὶἡμᾶςἁμαρτάνωσιπερὶτὰςἑαυτῶνψυχὰςκαὶσώματαἁμαρτήσονται21τὰδὲἐπιτήδειαπότερονὠνεῖσθαικρεῖττονἐκτῆςἀγορᾶςἧςοὗτοιπαρεῖχονμικρὰμέτραπολλοῦἀργυρίουμηδὲτοῦτοἔτιἔχονταςἢαὐτοὺςλαμβάνεινἤνπερκρατῶμενμέτρῳχρωμένουςὁπόσῳἂνἕκαστοςβούληται22εἰδὲταῦταμὲνγιγνώσκετεὅτικρείττονατοὺςδὲποταμοὺςἄποροννομίζετεεἶναικαὶμεγάλωςἡγεῖσθεἐξαπατηθῆναιδιαβάντεςσκέψασθεεἰἄρατοῦτοκαὶμωρότατονπεποιήκασινοἱβάρβαροιπάντεςγὰρποταμοίἢνκαὶπρόσωτῶνπηγῶνἄποροιὦσιπροσιοῦσιπρὸςτὰςπηγὰςδιαβατοὶγίγνονταιοὐδὲτὸγόνυβρέχοντες23εἰδὲμήθ’οἱποταμοὶδιήσουσινἡγεμώντεμηδεὶςἡμῖνφανεῖταιοὐδ’ὣςἡμῖνγεἀθυμητέονἐπιστάμεθαγὰρΜυσούςοὓςοὐκἂνἡμῶνφαίημενβελτίουςεἶναιὅτιβασιλέωςἄκοντοςἐνβασιλέωςχώρᾳπολλάςτεκαὶεὐδαίμοναςκαὶμεγάλαςπόλειςοἰκοῦσινἐπιστάμεθαδὲΠισίδαςὡσαύτωςΛυκάοναςδὲκαὶαὐτοὶεἴδομενὅτιἐντοῖςπεδίοιςτὰἐρυμνὰκαταλαβόντεςτὴντούτωνχώρανκαρποῦνται24καὶἡμᾶςδ’ἂνἔφηνἔγωγεχρῆναιμήπωφανεροὺςεἶναιοἴκαδεὡρμημένουςἀλλὰκατασκευάζεσθαιὡςαὐτοῦοἰκήσονταςοἶδαγὰρὅτικαὶΜυσοῖςβασιλεὺςπολλοὺςμὲνἡγεμόναςἂνδοίηπολλοὺςδ’ἂνὁμήρουςτοῦἀδόλωςἐκπέμψεινκαὶὁδοποιήσειέγ’ἂναὐτοῖςκαὶεἰσὺντεθρίπποιςβούλοιντοἀπιέναικαὶἡμῖνγ’ἂνοἶδ’ὅτιτρισάσμενοςταῦτ’ἐποίειεἰἑώραἡμᾶςμένεινκατασκευαζομένους25ἀλλὰγὰρδέδοικαμήἂνἅπαξμάθωμενἀργοὶζῆνκαὶἐνἀφθόνοιςβιοτεύεινκαὶΜήδωνδὲκαὶΠερσῶνκαλαῖςκαὶμεγάλαιςγυναιξὶκαὶπαρθένοιςὁμιλεῖνμὴὥσπεροἱλωτοφάγοιἐπιλαθώμεθατῆςοἴκαδεὁδοῦ26δοκεῖοὖνμοιεἰκὸςκαὶδίκαιονεἶναιπρῶτονεἰςτὴνἙλλάδακαὶπρὸςτοὺςοἰκείουςπειρᾶσθαιἀφικνεῖσθαικαὶἐπιδεῖξαιτοῖςἝλλησινὅτιἑκόντεςπένονταιἐξὸναὐτοῖςτοὺςνῦν[οἴκοι]σκληρῶςἐκεῖπολιτεύονταςἐνθάδεκομισαμένουςπλουσίουςὁρᾶνἀλλὰγάρὦἄνδρεςπάνταταῦτατἀγαθὰδῆλονὅτιτῶνκρατούντωνἐστί27τοῦτοδὴδεῖλέγεινὅπωςἂνπορευοίμεθάτεὡςἀσφαλέστατακαὶεἰμάχεσθαιδέοιὡςκράτισταμαχοίμεθαπρῶτονμὲντοίνυνἔφηδοκεῖμοικατακαῦσαιτὰςἁμάξαςἃςἔχομενἵναμὴτὰζεύγηἡμῶνστρατηγῇἀλλὰπορευώμεθαὅπῃἂντῇστρατιᾷσυμφέρῃἔπειτακαὶτὰςσκηνὰςσυγκατακαῦσαιαὗταιγὰραὖὄχλονμὲνπαρέχουσινἄγεινσυνωφελοῦσιδ’οὐδὲνοὔτεεἰςτὸμάχεσθαιοὔτ’εἰςτὸτὰἐπιτήδειαἔχειν28ἔτιδὲκαὶτῶνἄλλωνσκευῶντὰπεριττὰἀπαλλάξωμενπλὴνὅσαπολέμουἕνεκενἢσίτωνἢποτῶνἔχομενἵναὡςπλεῖστοιμὲνἡμῶνἐντοῖςὅπλοιςὦσινὡςἐλάχιστοιδὲσκευοφορῶσικρατουμένωνμὲνγὰρἐπίστασθεὅτιπάνταἀλλότριαἢνδὲκρατῶμενκαὶτοὺςπολεμίουςδεῖσκευοφόρουςἡμετέρουςνομίζειν29λοιπόνμοιεἰπεῖνὅπερκαὶμέγιστοννομίζωεἶναιὁρᾶτεγὰρκαὶτοὺςπολεμίουςὅτιοὐπρόσθενἐξενεγκεῖνἐτόλμησανπρὸςἡμᾶςπόλεμονπρὶντοὺςστρατηγοὺςἡμῶνσυνέλαβοννομίζοντεςὄντωνμὲντῶνἀρχόντωνκαὶἡμῶνπειθομένωνἱκανοὺςεἶναιἡμᾶςπεριγενέσθαιτῷπολέμῳλαβόντεςδὲτοὺςἄρχονταςἀναρχίᾳἂνκαὶἀταξίᾳἐνόμιζονἡμᾶςἀπολέσθαι30δεῖοὖνπολὺμὲντοὺςἄρχονταςἐπιμελεστέρουςγενέσθαιτοὺςνῦντῶνπρόσθενπολὺδὲτοὺςἀρχομένουςεὐτακτοτέρουςκαὶπειθομένουςμᾶλλοντοῖςἄρχουσινῦνἢπρόσθεν31ἢνδέτιςἀπειθῇ[ἢν]ψηφίσασθαιτὸνἀεὶὑμῶνἐντυγχάνοντασὺντῷἄρχοντικολάζεινοὕτωςοἱπολέμιοιπλεῖστονἐψευσμένοιἔσονταιτῇδεγὰρτῇἡμέρᾳμυρίουςὄψονταιἀνθ’ἑνὸςΚλεάρχουςτοὺςοὐδενὶἐπιτρέψονταςκακῷεἶναι32ἀλλὰγὰρκαὶπεραίνεινἤδηὥραἴσωςγὰροἱπολέμιοιαὐτίκαπαρέσονταιὅτῳοὖνταῦταδοκεῖκαλῶςἔχεινἐπικυρωσάτωὡςτάχισταἵναἔργῳπεραίνηταιεἰδέτιἄλλοβέλτιονἢταύτῃτολμάτωκαὶὁἰδιώτηςδιδάσκεινπάντεςγὰρκοινῆςσωτηρίαςδεόμεθα

33μετὰταῦταΧειρίσοφοςεἶπενἀλλ’εἰμέντινοςἄλλουδεῖπρὸςτούτοιςοἷςλέγειΞενοφῶνκαὶαὐτίκαἐξέσταιποιεῖνἃδὲνῦνεἴρηκεδοκεῖμοιὡςτάχισταψηφίσασθαιἄριστονεἶναικαὶὅτῳδοκεῖταῦταἀνατεινάτωτὴνχεῖρα34ἀνέτεινανπάντεςἀναστὰςδὲπάλινεἶπεΞενοφῶνὦἄνδρεςἀκούσατεὧνπροσδοκεῖμοιδῆλονὅτιπορεύεσθαιἡμᾶςδεῖὅπουἕξομεντὰἐπιτήδειαἀκούωδὲκώμαςεἶναικαλὰςοὐπλέονεἴκοσισταδίωνἀπεχούσας35οὐκἂνοὖνθαυμάζοιμενεἰοἱπολέμιοιὥσπεροἱδειλοὶκύνεςτοὺςμὲνπαριόνταςδιώκουσίτεκαὶδάκνουσινἢνδύνωνταιτοὺςδὲδιώκονταςφεύγουσινεἰκαὶαὐτοὶἡμῖνἀπιοῦσινἐπακολουθοῖεν36ἴσωςοὖνἀσφαλέστερονἡμῖνπορεύεσθαιπλαίσιονποιησαμένουςτῶνὅπλωνἵνατὰσκευοφόρακαὶὁπολὺςὄχλοςἐνἀσφαλεστέρῳεἴηεἰοὖννῦνἀποδειχθείητίναςχρὴἡγεῖσθαιτοῦπλαισίουκαὶτὰπρόσθενκοσμεῖνκαὶτίναςἐπὶτῶνπλευρῶνἑκατέρωνεἶναιτίναςδ’ὀπισθοφυλακεῖνοὐκἂνὁπότεοἱπολέμιοιἔλθοιενβουλεύεσθαιἡμᾶςδέοιἀλλὰχρῴμεθαἂνεὐθὺςτοῖςτεταγμένοις37εἰμὲνοὖνἄλλοτιςβέλτιονὁρᾷἄλλωςἐχέτωεἰδὲμήΧειρίσοφοςμὲνἡγοῖτοἐπειδὴκαὶΛακεδαιμόνιόςἐστιτῶνδὲπλευρῶνἑκατέρωνδύοτὼπρεσβυτάτωστρατηγὼἐπιμελοίσθηνὀπισθοφυλακοῖμενδ’ἡμεῖςοἱνεώτατοιἐγὼκαὶΤιμασίωντὸνῦνεἶναι38τὸδὲλοιπὸνπειρώμενοιταύτηςτῆςτάξεωςβουλευσόμεθαὅτιἂνἀεὶκράτιστονδοκῇεἶναιεἰδέτιςἄλλοὁρᾷβέλτιονλεξάτωἐπεὶδ’οὐδεὶςἀντέλεγενεἶπενὅτῳδοκεῖταῦταἀνατεινάτωτὴνχεῖραἔδοξεταῦτα39νῦντοίνυνἔφηἀπιόνταςποιεῖνδεῖτὰδεδογμένακαὶὅστιςτεὑμῶντοὺςοἰκείουςἐπιθυμεῖἰδεῖνμεμνήσθωἀνὴρἀγαθὸςεἶναιοὐγὰρἔστινἄλλωςτούτουτυχεῖνὅστιςτεζῆνἐπιθυμεῖπειράσθωνικᾶντῶνμὲνγὰρνικώντωντὸκαίνειντῶνδὲἡττωμένωντὸἀποθνῄσκεινἐστίκαὶεἴτιςδὲχρημάτωνἐπιθυμεῖκρατεῖνπειράσθωτῶνγὰρνικώντωνἐστὶκαὶτὰἑαυτῶνσῴζεινκαὶτὰτῶνἡττωμένωνλαμβάνειν

3τούτωνλεχθέντωνἀνέστησανκαὶἀπελθόντεςκατέκαιοντὰςἁμάξαςκαὶτὰςσκηνάςτῶνδὲπεριττῶνὅτουμὲνδέοιτότιςμετεδίδοσανἀλλήλοιςτὰδὲἄλλαεἰςτὸπῦρἐρρίπτουνταῦταποιήσαντεςἠριστοποιοῦντοἀριστοποιουμένωνδὲαὐτῶνἔρχεταιΜιθραδάτηςσὺνἱππεῦσινὡςτριάκοντακαὶκαλεσάμενοςτοὺςστρατηγοὺςεἰςἐπήκοονλέγειὧδε2ἐγώὦἄνδρεςἝλληνεςκαὶΚύρῳπιστὸςἦνὡςὑμεῖςἐπίστασθεκαὶνῦνὑμῖνεὔνουςκαὶἐνθάδεδ’εἰμὶσὺνπολλῷφόβῳδιάγωνεἰοὖνὁρῴηνὑμᾶςσωτήριόντιβουλευομένουςἔλθοιμιἂνπρὸςὑμᾶςκαὶτοὺςθεράπονταςπάνταςἔχωνλέξατεοὖνπρόςμετίἐννῷἔχετεὡςφίλοντεκαὶεὔνουνκαὶβουλόμενονκοινῇσὺνὑμῖντὸνστόλονποιεῖσθαι3βουλευομένοιςτοῖςστρατηγοῖςἔδοξενἀποκρίνασθαιτάδεκαὶἔλεγεΧειρίσοφοςἡμῖνδοκεῖεἰμέντιςἐᾷἡμᾶςἀπιέναιοἴκαδεδιαπορεύεσθαιτὴνχώρανὡςἂνδυνώμεθαἀσινέσταταἢνδέτιςἡμᾶςτῆςὁδοῦἀποκωλύῃδιαπολεμεῖντούτῳὡςἂνδυνώμεθακράτιστα4ἐκτούτουἐπειρᾶτοΜιθραδάτηςδιδάσκεινὡςἄπορονεἴηβασιλέωςἄκοντοςσωθῆναιἔνθαδὴἐγιγνώσκετοὅτιὑπόπεμπτοςεἴηκαὶγὰρτῶνΤισσαφέρνουςτιςοἰκείωνπαρηκολουθήκειπίστεωςἕνεκα5καὶἐκτούτουἐδόκειτοῖςστρατηγοῖςβέλτιονεἶναιδόγμαποιήσασθαιτὸνπόλεμονἀκήρυκτονεἶναιἔστ’ἐντῇπολεμίᾳεἶενδιέφθειρονγὰρπροσιόντεςτοὺςστρατιώταςκαὶἕναγελοχαγὸνδιέφθειρανΝίκαρχονἈρκάδακαὶᾤχετοἀπιὼννυκτὸςσὺνἀνθρώποιςὡςεἴκοσι

6μετὰταῦταἀριστήσαντεςκαὶδιαβάντεςτὸνΖαπάτανποταμὸνἐπορεύοντοτεταγμένοιτὰὑποζύγιακαὶτὸνὄχλονἐνμέσῳἔχοντεςοὐπολὺδὲπροεληλυθότωναὐτῶνἐπιφαίνεταιπάλινὁΜιθραδάτηςἱππέαςἔχωνὡςδιακοσίουςκαὶτοξόταςκαὶσφενδονήταςεἰςτετρακοσίουςμάλαἐλαφροὺςκαὶεὐζώνους7καὶπροσῄειμὲνὡςφίλοςὢνπρὸςτοὺςἝλληναςἐπεὶδ’ἐγγὺςἐγένοντοἐξαπίνηςοἱμὲναὐτῶνἐτόξευονκαὶἱππεῖςκαὶπεζοίοἱδ’ἐσφενδόνωνκαὶἐτίτρωσκονοἱδὲὀπισθοφύλακεςτῶνἙλλήνωνἔπασχονμὲνκακῶςἀντεποίουνδ’οὐδένοἵτεγὰρΚρῆτεςβραχύτερατῶνΠερσῶνἐτόξευονκαὶἅμαψιλοὶὄντεςεἴσωτῶνὅπλωνκατεκέκλειντοοἱδὲἀκοντισταὶβραχύτεραἠκόντιζονἢὡςἐξικνεῖσθαιτῶνσφενδονητῶν8ἐκτούτουΞενοφῶντιἐδόκειδιωκτέονεἶναικαὶἐδίωκοντῶνὁπλιτῶνκαὶτῶνπελταστῶνοἳἔτυχονσὺναὐτῷὀπισθοφυλακοῦντεςδιώκοντεςδὲοὐδένακατελάμβανοντῶνπολεμίων9οὔτεγὰρἱππεῖςἦσαντοῖςἝλλησινοὔτεοἱπεζοὶτοὺςπεζοὺςἐκπολλοῦφεύγονταςἐδύναντοκαταλαμβάνεινἐνὀλίγῳχωρίῳπολὺγὰροὐχοἷόντεἦνἀπὸτοῦἄλλουστρατεύματοςδιώκειν10οἱδὲβάρβαροιἱππεῖςκαὶφεύγοντεςἅμαἐτίτρωσκονεἰςτοὔπισθεντοξεύοντεςἀπὸτῶνἵππωνὁπόσονδὲδιώξειανοἱἝλληνεςτοσοῦτονπάλινἐπαναχωρεῖνμαχομένουςἔδει11ὥστετῆςἡμέραςὅληςδιῆλθονοὐπλέονπέντεκαὶεἴκοσισταδίωνἀλλὰδείληςἀφίκοντοεἰςτὰςκώμαςἔνθαδὴπάλινἀθυμίαἦνκαὶΧειρίσοφοςκαὶοἱπρεσβύτατοιτῶνστρατηγῶνΞενοφῶνταᾐτιῶντοὅτιἐδίωκενἀπὸτῆςφάλαγγοςκαὶαὐτόςτεἐκινδύνευεκαὶτοὺςπολεμίουςοὐδὲνμᾶλλονἐδύνατοβλάπτειν12ἀκούσαςδὲΞενοφῶνἔλεγενὅτιὀρθῶςαἰτιῷντοκαὶαὐτὸτὸἔργοναὐτοῖςμαρτυροίηἀλλ’ἐγώἔφηἠναγκάσθηνδιώκεινἐπειδὴἑώρωνἡμᾶςἐντῷμένεινκακῶςμὲνπάσχονταςἀντιποιεῖνδὲοὐδυναμένους13ἐπειδὴδὲἐδιώκομενἀληθῆἔφηὑμεῖςλέγετεκακῶςμὲνγὰρποιεῖνοὐδὲνμᾶλλονἐδυνάμεθατοὺςπολεμίουςἀνεχωροῦμενδὲπαγχαλέπως14τοῖςοὖνθεοῖςχάριςὅτιοὐσὺνπολλῇῥώμῃἀλλὰσὺνὀλίγοιςἦλθονὥστεβλάψαιμὲνμὴμεγάλαδηλῶσαιδὲὧνδεόμεθα15νῦνγὰροἱπολέμιοιτοξεύουσικαὶσφενδονῶσινὅσονοὔτεοἱΚρῆτεςἀντιτοξεύεινδύνανταιοὔτεοἱἐκχειρὸςβάλλοντεςἐξικνεῖσθαιὅτανδὲαὐτοὺςδιώκωμενπολὺμὲνοὐχοἷόντεχωρίονἀπὸτοῦστρατεύματοςδιώκεινἐνὀλίγῳδὲοὐδ’εἰταχὺςεἴηπεζὸςπεζὸνἂνδιώκωνκαταλαμβάνοιἐκτόξουῥύματος16ἡμεῖςοὖνεἰμέλλοιμεντούτουςεἴργεινὥστεμὴδύνασθαιβλάπτεινἡμᾶςπορευομένουςσφενδονητῶντὴνταχίστηνδεῖκαὶἱππέωνἀκούωδ’εἶναιἐντῷστρατεύματιἡμῶνῬοδίουςὧντοὺςπολλούςφασινἐπίστασθαισφενδονᾶνκαὶτὸβέλοςαὐτῶνκαὶδιπλάσιονφέρεσθαιτῶνΠερσικῶνσφενδονῶν17ἐκεῖναιγὰρδιὰτὸχειροπληθέσιτοῖςλίθοιςσφενδονᾶνἐπὶβραχὺἐξικνοῦνταιοἱδὲῬόδιοικαὶταῖςμολυβδίσινἐπίστανταιχρῆσθαι18ἢνοὖναὐτῶνἐπισκεψώμεθατίνεςπέπανταισφενδόναςκαὶ†τούτῳ†μὲνδῶμεναὐτῶνἀργύριοντῷδὲἄλλαςπλέκεινἐθέλοντιἄλλοἀργύριοντελῶμενκαὶτῷσφενδονᾶνἐντῷτεταγμένῳἐθέλοντιἄλληντινὰἀτέλειανεὑρίσκωμενἴσωςτινὲςφανοῦνταιἱκανοὶἡμᾶςὠφελεῖν19ὁρῶδὲἵππουςὄνταςἐντῷστρατεύματιτοὺςμέντιναςπαρ’ἐμοίτοὺςδὲτῶνΚλεάρχουκαταλελειμμένουςπολλοὺςδὲκαὶἄλλουςαἰχμαλώτουςσκευοφοροῦνταςἂνοὖντούτουςπάνταςἐκλέξαντεςσκευοφόραμὲνἀντιδῶμεντοὺςδὲἵππουςεἰςἱππέαςκατασκευάσωμενἴσωςκαὶοὗτοίτιτοὺςφεύγονταςἀνιάσουσιν20ἔδοξεκαὶταῦτακαὶταύτηςτῆςνυκτὸςσφενδονῆταιμὲνεἰςδιακοσίουςἐγένοντοἵπποιδὲκαὶἱππεῖςἐδοκιμάσθησαντῇὑστεραίᾳεἰςπεντήκοντακαὶσπολάδεςκαὶθώρακεςαὐτοῖςἐπορίσθησανκαὶἵππαρχοςἐπεστάθηΛύκιοςὁΠολυστράτουἈθηναῖος

4μείναντεςδὲταύτηντὴνἡμέραντῇἄλλῃἐπορεύοντοπρῳαίτερονἀναστάντεςχαράδρανγὰρἔδειαὐτοὺςδιαβῆναιἐφ’ᾗἐφοβοῦντομὴἐπιθοῖντοαὐτοῖςδιαβαίνουσινοἱπολέμιοι2διαβεβηκόσιδὲαὐτοῖςπάλινφαίνεταιΜιθραδάτηςἔχωνἱππέαςχιλίουςτοξόταςδὲκαὶσφενδονήταςεἰςτετρακισχιλίουςτοσούτουςγὰρᾔτησεΤισσαφέρνηνκαὶἔλαβενὑποσχόμενοςἂντούτουςλάβῃπαραδώσειναὐτῷτοὺςἝλληναςκαταφρονήσαςὅτιἐντῇπρόσθενπροσβολῇὀλίγουςἔχωνἔπαθεμὲνοὐδένπολλὰδὲκακὰἐνόμιζεποιῆσαι3ἐπεὶδὲοἱἝλληνεςδιαβεβηκότεςἀπεῖχοντῆςχαράδραςὅσονὀκτὼσταδίουςδιέβαινεκαὶὁΜιθραδάτηςἔχωντὴνδύναμινπαρήγγελτοδὲτῶντεπελταστῶνοὓςἔδειδιώκεινκαὶτῶνὁπλιτῶνκαὶτοῖςἱππεῦσινεἴρητοθαρροῦσιδιώκεινὡςἐφεψομένηςἱκανῆςδυνάμεως4ἐπεὶδὲὁΜιθραδάτηςκατειλήφεικαὶἤδησφενδόναικαὶτοξεύματαἐξικνοῦντοἐσήμηνετοῖςἝλλησιτῇσάλπιγγικαὶεὐθὺςἔθεονὁμόσεοἷςεἴρητοκαὶοἱἱππεῖςἤλαυνονοἱδὲοὐκἐδέξαντοἀλλ’ἔφευγονἐπὶτὴνχαράδραν5ἐνταύτῃτῇδιώξειτοῖςβαρβάροιςτῶντεπεζῶνἀπέθανονπολλοὶκαὶτῶνἱππέωνἐντῇχαράδρᾳζωοὶἐλήφθησανεἰςὀκτωκαίδεκατοὺςδὲἀποθανόνταςαὐτοκέλευστοιοἱἝλληνεςᾐκίσαντοὡςὅτιφοβερώτατοντοῖςπολεμίοιςεἴηὁρᾶν6καὶοἱμὲνπολέμιοιοὕτωπράξαντεςἀπῆλθονοἱδὲἝλληνεςἀσφαλῶςπορευόμενοιτὸλοιπὸντῆςἡμέραςἀφίκοντοἐπὶτὸνΤίγρηταποταμόν7ἐνταῦθαπόλιςἦνἐρήμημεγάληὄνομαδ’αὐτῇἦνΛάρισαᾤκουνδ’αὐτὴντὸπαλαιὸνΜῆδοιτοῦδὲτείχουςαὐτῆςἦντὸεὖροςπέντεκαὶεἴκοσιπόδεςὕψοςδ’ἑκατόντοῦδὲκύκλουἡπερίοδοςδύοπαρασάγγαιᾠκοδόμητοδὲπλίνθοιςκεραμεαῖςκρηπὶςδ’ὑπῆνλιθίνητὸὕψοςεἴκοσιποδῶν8ταύτηνβασιλεὺςΠερσῶνὅτεπαρὰΜήδωντὴνἀρχὴνἐλάμβανονΠέρσαιπολιορκῶνοὐδενὶτρόπῳἐδύνατοἑλεῖνἥλιονδὲνεφέληπροκαλύψασαἠφάνισεμέχριἐξέλιπονοἱἄνθρωποικαὶοὕτωςἑάλω9παρὰταύτηντὴνπόλινἦνπυραμὶςλιθίνητὸμὲνεὖροςἑνὸςπλέθρουτὸδὲὕψοςδύοπλέθρωνἐπὶταύτηςπολλοὶτῶνβαρβάρωνἦσανἐκτῶνπλησίονκωμῶνἀποπεφευγότες10ἐντεῦθενδ’ἐπορεύθησανσταθμὸνἕναπαρασάγγαςἓξπρὸςτεῖχοςἔρημονμέγα†πρὸςτῇπόλει†κείμενονὄνομαδὲἦντῇπόλειΜέσπιλαΜῆδοιδ’αὐτήνποτεᾤκουνἦνδὲἡμὲνκρηπὶςλίθουξεστοῦκογχυλιάτουτὸεὖροςπεντήκονταποδῶνκαὶτὸὕψοςπεντήκοντα11ἐπὶδὲταύτῃἐπῳκοδόμητοπλίνθινοντεῖχοςτὸμὲνεὖροςπεντήκονταποδῶντὸδὲὕψοςἑκατόντοῦδὲτείχουςἡπερίοδοςἓξπαρασάγγαιἐνταῦθαλέγεταιΜήδειαγυνὴβασιλέωςκαταφυγεῖνὅτεἀπώλλυσαντὴνἀρχὴνὑπὸΠερσῶνΜῆδοι12ταύτηνδὲτὴνπόλινπολιορκῶνὁΠερσῶνβασιλεὺςοὐκἐδύνατοοὔτεχρόνῳἑλεῖνοὔτεβίᾳΖεὺςδὲβροντῇκατέπληξετοὺςἐνοικοῦνταςκαὶοὕτωςἑάλω

13ἐντεῦθενδ’ἐπορεύθησανσταθμὸνἕναπαρασάγγαςτέτταραςεἰςτοῦτονδὲτὸνσταθμὸνΤισσαφέρνηςἐπεφάνηοὕςτεαὐτὸςἱππέαςἦλθενἔχωνκαὶτὴνὈρόνταδύναμιντοῦτὴνβασιλέωςθυγατέραἔχοντοςκαὶοὓςΚῦροςἔχωνἀνέβηβαρβάρουςκαὶοὓςὁβασιλέωςἀδελφὸςἔχωνβασιλεῖἐβοήθεικαὶπρὸςτούτοιςὅσουςβασιλεὺςἔδωκεναὐτῷὥστετὸστράτευμαπάμπολυἐφάνη14ἐπεὶδ’ἐγγὺςἐγένετοτὰςμὲντῶντάξεωνὄπισθενκαταστήσαςτὰςδὲεἰςτὰπλάγιαπαραγαγὼνἐμβαλεῖνμὲνοὐκἐτόλμησενοὐδ’ἐβούλετοδιακινδυνεύεινσφενδονᾶνδὲπαρήγγειλεκαὶτοξεύειν15ἐπεὶδὲδιαταχθέντεςοἱῬόδιοιἐσφενδόνησανκαὶοἱ[Σκύθαι]τοξόταιἐτόξευσανκαὶοὐδεὶςἡμάρτανενἀνδρόςοὐδὲγὰρεἰπάνυπρουθυμεῖτοῥᾴδιονἦνκαὶὁΤισσαφέρνηςμάλαταχέωςἔξωβελῶνἀπεχώρεικαὶ<αἱ>ἄλλαιτάξειςἀπεχώρησαν16καὶτὸλοιπὸντῆςἡμέραςοἱμὲνἐπορεύοντοοἱδ’εἵποντοκαὶοὐκέτιἐσίνοντοοἱβάρβαροιτῇτότεἀκροβολίσειμακρότερονγὰροἵτεῬόδιοιτῶνΠερσῶνἐσφενδόνωνκαὶ†τῶντοξοτῶν17μεγάλαδὲκαὶτόξατὰΠερσικάἐστινὥστεχρήσιμαἦνὁπόσαἁλίσκοιτοτῶντοξευμάτωντοῖςΚρησίκαὶδιετέλουνχρώμενοιτοῖςτῶνπολεμίωντοξεύμασικαὶἐμελέτωντοξεύεινἄνωἱέντεςμακράνηὑρίσκετοδὲκαὶνεῦραπολλὰἐνταῖςκώμαιςκαὶμόλυβδοςὥστεχρῆσθαιεἰςτὰςσφενδόνας18καὶταύτῃμὲντῇἡμέρᾳἐπεὶκατεστρατοπεδεύοντοοἱἝλληνεςκώμαιςἐπιτυχόντεςἀπῆλθονοἱβάρβαροιμεῖονἔχοντεςτῇἀκροβολίσειτὴνδ’ἐπιοῦσανἡμέρανἔμεινανοἱἝλληνεςκαὶἐπεσιτίσαντοἦνγὰρπολὺςσῖτοςἐνταῖςκώμαιςτῇδὲὑστεραίᾳἐπορεύοντοδιὰτοῦπεδίουκαὶΤισσαφέρνηςεἵπετοἀκροβολιζόμενος19ἔνθαδὲοἱἝλληνεςἔγνωσανπλαίσιονἰσόπλευρονὅτιπονηρὰτάξιςεἴηπολεμίωνἑπομένωνἀνάγκηγάρἐστινἢνσυγκύπτῃτὰκέρατατοῦπλαισίουἢὁδοῦστενοτέραςοὔσηςἢὀρέωνἀναγκαζόντωνἢγεφύραςἐκθλίβεσθαιτοὺςὁπλίταςκαὶπορεύεσθαιπονήρωςἅμαμὲνπιεζομένουςἅμαδὲκαὶταραττομένουςὥστεδυσχρήστουςεἶναι[ἀνάγκη]ἀτάκτουςὄντας20ὅτανδ’αὖδιάσχῃτὰκέραταἀνάγκηδιασπᾶσθαιτοὺςτότεἐκθλιβομένουςκαὶκενὸνγίγνεσθαιτὸμέσοντῶνκεράτωνκαὶἀθυμεῖντοὺςταῦταπάσχονταςπολεμίωνἑπομένωνκαὶὁπότεδέοιγέφυρανδιαβαίνεινἢἄλληντινὰδιάβασινἔσπευδενἕκαστοςβουλόμενοςφθάσαιπρῶτοςκαὶεὐεπίθετονἦνἐνταῦθατοῖςπολεμίοις21ἐπεὶδὲταῦτ’ἔγνωσανοἱστρατηγοίἐποίησανἓξλόχουςἀνὰἑκατὸνἄνδραςκαὶλοχαγοὺςἐπέστησανκαὶἄλλουςπεντηκοντῆραςκαὶἄλλουςἐνωμοτάρχουςοὗτοιδὲπορευόμενοιὁπότεμὲνσυγκύπτοιτὰκέραταὑπέμενονὕστεροι[οἱλοχαγοί]ὥστεμὴἐνοχλεῖντοῖςκέρασιτότεδὲπαρῆγονἔξωθεντῶνκεράτων22ὁπότεδὲδιάσχοιεναἱπλευραὶτοῦπλαισίουτὸμέσονἂνἐξεπίμπλασανεἰμὲνστενότερονεἴητὸδιέχονκατὰλόχουςεἰδὲπλατύτερονκατὰπεντηκοστῦςεἰδὲπάνυπλατύκατ’ἐνωμοτίαςὥστεἀεὶἔκπλεωνεἶναιτὸμέσον23εἰδὲκαὶδιαβαίνειντινὰδέοιδιάβασινἢγέφυρανοὐκἐταράττοντοἀλλ’ἐντῷμέρειοἱλοχαγοὶδιέβαινονκαὶεἴπουδέοιτιτῆςφάλαγγοςἐπιπαρῇσανοὗτοιτούτῳτῷτρόπῳἐπορεύθησανσταθμοὺςτέτταρας24ἡνίκαδὲτὸνπέμπτονἐπορεύοντοεἶδονβασίλειόντικαὶπερὶαὐτὸκώμαςπολλάςτὴνδὲὁδὸνπρὸςτὸχωρίοντοῦτοδιὰγηλόφωνὑψηλῶνγιγνομένηνοἳκαθῆκονἀπὸτοῦὄρουςὑφ’ᾧἦνἡκώμηκαὶεἶδονμὲντοὺςλόφουςἄσμενοιοἱἝλληνεςὡςεἰκὸςτῶνπολεμίωνὄντωνἱππέων25ἐπεὶδὲπορευόμενοιἐκτοῦπεδίουἀνέβησανἐπὶτὸνπρῶτονγήλοφον<καὶ>κατέβαινονὡςἐπὶτὸνἕτερονἀναβαίνεινἐνταῦθαἐπιγίγνονταιοἱβάρβαροικαὶἀπὸτοῦὑψηλοῦεἰςτὸπρανὲςἔβαλλονἐσφενδόνωνἐτόξευονὑπὸμαστίγων26καὶπολλοὺςἐτίτρωσκονκαὶἐκράτησαντῶνἙλλήνωνγυμνήτωνκαὶκατέκλεισαναὐτοὺςεἴσωτῶνὅπλωνὥστεπαντάπασιταύτηντὴνἡμέρανἄχρηστοιἦσανἐντῷὄχλῳὄντεςκαὶοἱσφενδονῆταικαὶοἱτοξόται27ἐπεὶδὲπιεζόμενοιοἱἝλληνεςἐπεχείρησανδιώκεινσχολῇμὲνἐπὶτὸἄκρονἀφικνοῦνταιὁπλῖταιὄντεςοἱδὲπολέμιοιταχὺἀπεπήδων28πάλινδὲὁπότεἀπίοιενπρὸςτὸἄλλοστράτευματαὐτὰἔπασχονκαὶἐπὶτοῦδευτέρουγηλόφουταὐτὰἐγίγνετοὥστεἀπὸτοῦτρίτουγηλόφουἔδοξεναὐτοῖςμὴκινεῖντοὺςστρατιώταςπρὶνἀπὸτῆςδεξιᾶςπλευρᾶςτοῦπλαισίουἀνήγαγονπελταστὰςπρὸςτὸὄρος29ἐπεὶδ’οὗτοιἐγένοντοὑπὲρτῶνἑπομένωνπολεμίωνοὐκέτιἐπετίθεντοοἱπολέμιοιτοῖςκαταβαίνουσιδεδοικότεςμὴἀποτμηθείησανκαὶἀμφοτέρωθεναὐτῶνγένοιντοοἱπολέμιοι30οὕτωτὸλοιπὸντῆςἡμέραςπορευόμενοιοἱμὲν<ἐν>τῇὁδῷκατὰτοὺςγηλόφουςοἱδὲκατὰτὸὄροςἐπιπαριόντεςἀφίκοντοεἰςτὰςκώμαςκαὶἰατροὺςκατέστησανὀκτώπολλοὶγὰρἦσανοἱτετρωμένοι31ἐνταῦθαἔμεινανἡμέραςτρεῖςκαὶτῶντετρωμένωνἕνεκακαὶἅμαἐπιτήδειαπολλὰεἶχονἄλευραοἶνονκριθὰςἵπποιςσυμβεβλημέναςπολλάςταῦταδὲσυνενηνεγμέναἦντῷσατραπεύοντιτῆςχώρας32τετάρτῃδ’ἡμέρᾳκαταβαίνουσινεἰςτὸπεδίονἐπεὶδὲκατέλαβεναὐτοὺςΤισσαφέρνηςσὺντῇδυνάμειἐδίδαξεναὐτοὺςἡἀνάγκηκατασκηνῆσαιοὗπρῶτονεἶδονκώμηνκαὶμὴπορεύεσθαιἔτιμαχομένουςπολλοὶγὰρἦσανοἱἀπόμαχοι<οἵ τε>τετρωμένοικαὶοἱἐκείνουςφέροντεςκαὶοἱτῶνφερόντωντὰὅπλαδεξάμενοι33ἐπεὶδὲκατεσκήνησανκαὶἐπεχείρησαναὐτοῖςἀκροβολίζεσθαιοἱβάρβαροιπρὸςτὴνκώμηνπροσιόντεςπολὺπεριῆσανοἱἝλληνεςπολὺγὰρδιέφερενἐκχώραςὁρμῶνταςἀλέξασθαιἢπορευομένουςἐπιοῦσιτοῖςπολεμίοιςμάχεσθαι34ἡνίκαδ’ἦνἤδηδείληὥραἦνἀπιέναιτοῖςπολεμίοιςοὔποτεγὰρμεῖονἀπεστρατοπεδεύοντοοἱβάρβαροιτοῦἙλληνικοῦἑξήκοντασταδίωνφοβούμενοιμὴτῆςνυκτὸςοἱἝλληνεςἐπιθῶνταιαὐτοῖς35πονηρὸνγὰρνυκτόςἐστιστράτευμαΠερσικόνοἵτεγὰρἵπποιαὐτοῖςδέδενταικαὶὡςἐπὶτὸπολὺπεποδισμένοιεἰσὶτοῦμὴφεύγεινἕνεκαεἰλυθείησανἐάντέτιςθόρυβοςγίγνηταιδεῖἐπισάξαιτὸνἵππονΠέρσῃἀνδρὶκαὶχαλινῶσαιδεῖκαὶθωρακισθένταἀναβῆναιἐπὶτὸνἵππονταῦταδὲπάνταχαλεπὰνύκτωρκαὶθορύβουὄντοςτούτουἕνεκαπόρρωἀπεσκήνουντῶνἙλλήνων36ἐπεὶδὲἐγίγνωσκοναὐτοὺςοἱἝλληνεςβουλομένουςἀπιέναικαὶδιαγγελλομένουςἐκήρυξετοῖςἝλλησισυσκευάζεσθαιἀκουόντωντῶνπολεμίωνκαὶχρόνονμέντιναἐπέσχοντῆςπορείαςοἱβάρβαροιἐπειδὴδὲὀψὲἐγίγνετοἀπῇσανοὐγὰρἐδόκειλύειναὐτοὺςνυκτὸςπορεύεσθαικαὶκατάγεσθαιἐπὶτὸστρατόπεδον37ἐπειδὴδὲσαφῶςἀπιόνταςἤδηἑώρωνοἱἝλληνεςἐπορεύοντοκαὶαὐτοὶἀναζεύξαντεςκαὶδιῆλθονὅσονἑξήκοντασταδίουςκαὶγίγνεταιτοσοῦτονμεταξὺτῶνστρατευμάτωνὥστετῇὑστεραίᾳοὐκἐφάνησανοἱπολέμιοιοὐδὲτῇτρίτῃτῇδὲτετάρτῃνυκτὸςπροελθόντεςκαταλαμβάνουσιχωρίονὑπερδέξιονοἱβάρβαροιᾗἔμελλονοἱἝλληνεςπαριέναιἀκρωνυχίανὄρουςὑφ’ἣνἡκατάβασιςἦνεἰςτὸπεδίον38ἐπειδὴδὲἑώραΧειρίσοφοςπροκατειλημμένηντὴνἀκρωνυχίανκαλεῖΞενοφῶνταἀπὸτῆςοὐρᾶςκαὶκελεύειλαβόντατοὺςπελταστὰςπαραγενέσθαιεἰςτὸπρόσθεν39ὁδὲΞενοφῶντοὺςμὲνπελταστὰςοὐκἦγενἐπιφαινόμενονγὰρἑώραΤισσαφέρνηνκαὶτὸστράτευμαπᾶναὐτὸςδὲπροσελάσαςἠρώτατίκαλεῖςὁδὲλέγειαὐτῷἔξεστινὁρᾶνκατείληπταιγὰρἡμῖνὁὑπὲρτῆςκαταβάσεωςλόφοςκαὶοὐκἔστιπαρελθεῖνεἰμὴτούτουςἀποκόψομεν40ἀλλὰτίοὐκἦγεςτοὺςπελταστάςὁδὲλέγειὅτιοὐκἐδόκειαὐτῷἔρημακαταλιπεῖντὰὄπισθενπολεμίωνἐπιφαινομένωνἀλλὰμὴνὥραγ’ἔφηβουλεύεσθαιπῶςτιςτοὺςἄνδραςἀπελᾷἀπὸτοῦλόφου41ἐνταῦθαΞενοφῶνὁρᾷτοῦὄρουςτὴνκορυφὴνὑπὲραὐτοῦτοῦἑαυτῶνστρατεύματοςοὖσανκαὶἀπὸταύτηςἔφοδονἐπὶτὸνλόφονἔνθαἦσανοἱπολέμιοικαὶλέγεικράτιστονὦΧειρίσοφεἡμῖνἵεσθαιὡςτάχισταἐπὶτὸἄκρονἢνγὰρτοῦτολάβωμενοὐδυνήσονταιμένεινοἱὑπὲρτῆςὁδοῦἀλλάεἰβούλειμένεἐπὶτῷστρατεύματιἐγὼδ’ἐθέλωπορεύεσθαιεἰδὲχρῄζειςπορεύουἐπὶτὸὄροςἐγὼδὲμενῶαὐτοῦ42ἀλλὰδίδωμίσοιἔφηὁΧειρίσοφοςὁπότερονβούλειἑλέσθαιεἰπὼνὁΞενοφῶνὅτινεώτερόςἐστιναἱρεῖταιπορεύεσθαικελεύειδέοἱσυμπέμψαιἀπὸτοῦστόματοςἄνδραςμακρὸνγὰρἦνἀπὸτῆςοὐρᾶςλαβεῖν43καὶὁΧειρίσοφοςσυμπέμπειτοὺςἀπὸτοῦστόματοςπελταστάςἔλαβεδὲτοὺςκατὰμέσονπλαισίουσυνέπεσθαιδ’ἐκέλευσεναὐτῷκαὶτοὺςτριακοσίουςοὓςαὐτὸςεἶχετῶνἐπιλέκτωνἐπὶτῷστόματιτοῦπλαισίου44ἐντεῦθενἐπορεύοντοὡςἐδύναντοτάχισταοἱδ’ἐπὶτοῦλόφουπολέμιοιὡςἐνόησαναὐτῶντὴνπορείανἐπὶτὸἄκρονεὐθὺςκαὶαὐτοὶὥρμησανἁμιλλᾶσθαιἐπὶτὸἄκρον45καὶἐνταῦθαπολλὴμὲνκραυγὴἦντοῦἙλληνικοῦστρατεύματοςδιακελευομένωντοῖςἑαυτῶνπολλὴδὲκραυγὴτῶνἀμφὶΤισσαφέρνηντοῖςἑαυτῶνδιακελευομένων46ΞενοφῶνδὲπαρελαύνωνἐπὶτοῦἵππουπαρεκελεύετοἄνδρεςνῦνἐπὶτὴνἙλλάδανομίζετεἁμιλλᾶσθαινῦνπρὸςτοὺςπαῖδαςκαὶτὰςγυναῖκαςνῦνὀλίγονπονήσαντεςἀμαχεὶτὴνλοιπὴνπορευσόμεθα47ΣωτηρίδαςδὲὁΣικυώνιοςεἶπενοὐκἐξἴσουὦΞενοφῶνἐσμένσὺμὲνγὰρἐφ’ἵππουὀχῇἐγὼδὲχαλεπῶςκάμνωτὴνἀσπίδαφέρων48καὶὃςἀκούσαςταῦτακαταπηδήσαςἀπὸτοῦἵππουὠθεῖταιαὐτὸνἐκτῆςτάξεωςκαὶτὴνἀσπίδαἀφελόμενοςὡςἐδύνατοτάχισταἔχωνἐπορεύετοἐτύγχανεδὲκαὶθώρακαἔχωντὸνἱππικόνὥστ’ἐπιέζετοκαὶτοῖςμὲνἔμπροσθενὑπάγεινπαρεκελεύετοτοῖςδὲὄπισθενπαριέναιμόλιςἑπόμενος49οἱδ’ἄλλοιστρατιῶταιπαίουσικαὶβάλλουσικαὶλοιδοροῦσιτὸνΣωτηρίδανἔστεἠνάγκασανλαβόντατὴνἀσπίδαπορεύεσθαιὁδὲἀναβάςἕωςμὲνβάσιμαἦνἐπὶτοῦἵππουἦγενἐπεὶδὲἄβαταἦνκαταλιπὼντὸνἵππονἔσπευδεπεζῇκαὶφθάνουσινἐπὶτῷἄκρῳγενόμενοιτοὺςπολεμίους

5ἔνθαδὴοἱμὲνβάρβαροιστραφέντεςἔφευγονᾗἕκαστοςἐδύνατοοἱδὲἝλληνεςεἶχοντὸἄκρονοἱδὲἀμφὶΤισσαφέρνηνκαὶἈριαῖονἀποτραπόμενοιἄλληνὁδὸνᾤχοντοοἱδὲἀμφὶΧειρίσοφονκαταβάντεςἐστρατοπεδεύοντοἐνκώμῃμεστῇπολλῶνἀγαθῶνἦσανδὲκαὶἄλλαικῶμαιπολλαὶπλήρειςπολλῶνἀγαθῶνἐντούτῳτῷπεδίῳπαρὰτὸνΤίγρηταποταμόν2ἡνίκαδ’ἦνδείληἐξαπίνηςοἱπολέμιοιἐπιφαίνονταιἐντῷπεδίῳκαὶτῶνἙλλήνωνκατέκοψάντιναςτῶνἐσκεδασμένωνἐντῷπεδίῳκαθ’ἁρπαγήνκαὶγὰρνομαὶπολλαὶβοσκημάτωνδιαβιβαζόμεναιεἰςτὸπέραντοῦποταμοῦκατελήφθησαν3ἐνταῦθαΤισσαφέρνηςκαὶοἱσὺναὐτῷκαίεινἐπεχείρησαντὰςκώμαςκαὶτῶνἙλλήνωνμάλαἠθύμησάντινεςἐννοούμενοιμὴτὰἐπιτήδειαεἰκαίοιενοὐκἔχοιενὁπόθενλαμβάνοιεν4καὶοἱμὲνἀμφὶΧειρίσοφονἀπῇσανἐκτῆςβοηθείαςὁδὲΞενοφῶνἐπεὶκατέβηπαρελαύνωντὰςτάξειςἡνίκαἀπὸτῆςβοηθείαςἀπήντησανοἱἝλληνεςἔλεγεν5ὁρᾶτεὦἄνδρεςἝλληνεςὑφιένταςτὴνχώρανἤδηἡμετέρανεἶναιἃγὰρὅτεἐσπένδοντοδιεπράττοντομὴκαίειντὴνβασιλέωςχώραννῦναὐτοὶκαίουσινὡςἀλλοτρίανἀλλ’ἐάνπουκαταλείπωσίγεαὑτοῖςἐπιτήδειαὄψονταικαὶἡμᾶςἐνταῦθαπορευομένους6ἀλλ’ὦΧειρίσοφεἔφηδοκεῖμοιβοηθεῖνἐπὶτοὺςκαίονταςὡςὑπὲρτῆςἡμετέραςὁδὲΧειρίσοφοςεἶπενοὔκουνἔμοιγεδοκεῖἀλλὰκαὶἡμεῖςἔφηκαίωμενκαὶοὕτωθᾶττονπαύσονται

7ἐπεὶδὲἐπὶτὰςσκηνὰςἦλθονοἱμὲνἄλλοιπερὶτὰἐπιτήδειαἦσανστρατηγοὶδὲκαὶλοχαγοὶσυνῇσανκαὶἐνταῦθαπολλὴἀπορίαἦνἔνθενμὲνγὰρὄρηἦνὑπερύψηλαἔνθενδὲὁποταμὸςτοσοῦτοςβάθοςὡςμηδὲτὰδόραταὑπερέχεινπειρωμένοιςτοῦβάθους8ἀπορουμένοιςδ’αὐτοῖςπροσελθώντιςἀνὴρῬόδιοςεἶπενἐγὼθέλωὦἄνδρεςδιαβιβάσαιὑμᾶςκατὰτετρακισχιλίουςὁπλίταςἂνἐμοὶὧνδέομαιὑπηρετήσητεκαὶτάλαντονμισθὸνπορίσητε9ἐρωτώμενοςδὲὅτουδέοιτοἀσκῶνἔφηδισχιλίωνδεήσομαιπολλὰδ’ὁρῶπρόβατακαὶαἶγαςκαὶβοῦςκαὶὄνουςἃἀποδαρέντακαὶφυσηθένταῥᾳδίωςἂνπαρέχοιτὴνδιάβασιν10δεήσομαιδὲκαὶτῶνδεσμῶνοἷςχρῆσθεπερὶτὰὑποζύγιατούτοιςζεύξαςτοὺςἀσκοὺςπρὸςἀλλήλουςὁρμίσαςἕκαστονἀσκὸνλίθουςἀρτήσαςκαὶἀφεὶςὥσπερἀγκύραςεἰςτὸὕδωρδιαγαγὼνκαὶἀμφοτέρωθενδήσαςἐπιβαλῶὕληνκαὶγῆνἐπιφορήσω11ὅτιμὲνοὖνοὐκαταδύσεσθεαὐτίκαμάλαεἴσεσθεπᾶςγὰρἀσκὸςδύ’ἄνδραςἕξειτοῦμὴκαταδῦναι12ὥστεδὲμὴὀλισθάνεινἡὕληκαὶἡγῆσχήσειἀκούσασιταῦτατοῖςστρατηγοῖςτὸμὲνἐνθύμημαχαρίενἐδόκειεἶναιτὸδ’ἔργονἀδύνατονἦσανγὰροἱκωλύσοντεςπέρανπολλοὶἱππεῖςοἳεὐθὺςτοῖςπρώτοιςοὐδὲνἂνἐπέτρεποντούτωνποιεῖν13ἐνταῦθατὴνμὲνὑστεραίανὑπανεχώρουνεἰςτοὔμπαλιν[ἢπρὸςΒαβυλῶνα]εἰςτὰςἀκαύστουςκώμαςκατακαύσαντεςἔνθενἐξῇσανὥστεοἱπολέμιοιοὐπροσήλαυνονἀλλὰἐθεῶντοκαὶὅμοιοιἦσαν†θαυμάζειν†ὅποιποτὲτρέψονταιοἱἝλληνεςκαὶτίἐννῷἔχοιεν14ἐνταῦθαοἱμὲνἄλλοιστρατιῶταιἐπὶτὰἐπιτήδειαᾖσανοἱδὲστρατηγοὶπάλινσυνῆλθονκαὶσυναγαγόντεςτοὺςἑαλωκόταςἤλεγχοντὴνκύκλῳπᾶσανχώραντίςἑκάστηεἴη15οἱδὲἔλεγονὅτιτὰπρὸςμεσημβρίαντῆςἐπὶΒαβυλῶναεἴηκαὶΜηδίανδι’ἧσπερἥκοιενἡδὲπρὸςἕωἐπὶΣοῦσάτεκαὶἘκβάταναφέροιἔνθαθερίζεινλέγεταιβασιλεύςἡδὲδιαβάντιτὸνποταμὸνπρὸςἑσπέρανἐπὶΛυδίανκαὶἸωνίανφέροιἡδὲδιὰτῶνὀρέωνκαὶπρὸςἄρκτοντετραμμένηὅτιεἰςΚαρδούχουςἄγοι16τούτουςδὲἔφασανοἰκεῖνἀνὰτὰὄρηκαὶπολεμικοὺςεἶναικαὶβασιλέωςοὐκἀκούεινἀλλὰκαὶἐμβαλεῖνποτεεἰςαὐτοὺςβασιλικὴνστρατιὰνδώδεκαμυριάδαςτούτωνδ’οὐδέν’ἀπονοστῆσαιδιὰτὴνδυσχωρίανὁπότεμέντοιπρὸςτὸνσατράπηντὸνἐντῷπεδίῳσπείσαιντοκαὶἐπιμιγνύναισφῶντεπρὸςἐκείνουςκαὶἐκείνωνπρὸςἑαυτούς17ἀκούσαντεςταῦταοἱστρατηγοὶἐκάθισανχωρὶςτοὺςἑκασταχόσεφάσκονταςεἰδέναιοὐδὲνδῆλονποιήσαντεςὅποιπορεύεσθαιἔμελλονἐδόκειδὲτοῖςστρατηγοῖςἀναγκαῖονεἶναιδιὰτῶνὀρέωνεἰςΚαρδούχουςἐμβαλεῖντούτουςγὰρδιελθόνταςἔφασανεἰςἈρμενίανἥξεινἧςὈρόνταςἦρχεπολλῆςκαὶεὐδαίμονοςἐντεῦθενδ’εὔπορονἔφασανεἶναιὅποιτιςἐθέλοιπορεύεσθαι18ἐπὶτούτοιςἐθύσαντοὅπωςἡνίκακαὶδοκοίητῆςὥραςτὴνπορείανποιοῖντοτὴνγὰρὑπερβολὴντῶνὀρέωνἐδεδοίκεσανμὴπροκαταληφθείηκαὶπαρήγγειλανἐπειδὴδειπνήσαιενσυσκευασαμένουςπάνταςἀναπαύεσθαικαὶἕπεσθαιἡνίκ’ἄντιςπαραγγέλλῃ

ΚύρουἈναβάσεωςΔ

1[ὅσαμὲνδὴἐντῇἀναβάσειἐγένετομέχριτῆςμάχηςκαὶὅσαμετὰτὴνμάχηνἐνταῖςσπονδαῖςἃςβασιλεὺςκαὶοἱσὺνΚύρῳἀναβάντεςἝλληνεςἐποιήσαντοκαὶὅσαπαραβάντοςτὰςσπονδὰςβασιλέωςκαὶΤισσαφέρνουςἐπολεμήθηπρὸςτοὺςἝλληναςἐπακολουθοῦντοςτοῦΠερσικοῦστρατεύματοςἐντῷπρόσθενλόγῳδεδήλωται2ἐπεὶδὲἀφίκοντοἔνθαὁμὲνΤίγρηςποταμὸςπαντάπασινἄποροςἦνδιὰτὸβάθοςκαὶμέγεθοςπάροδοςδὲοὐκἦνἀλλὰτὰΚαρδούχειαὄρηἀπότομαὑπὲραὐτοῦτοῦποταμοῦἐκρέματοἐδόκειδὴτοῖςστρατηγοῖςδιὰτῶνὀρέωνπορευτέονεἶναι3ἤκουονγὰρτῶνἁλισκομένωνὅτιεἰδιέλθοιεντὰΚαρδούχειαὄρηἐντῇἈρμενίᾳτὰςπηγὰςτοῦΤίγρητοςποταμοῦἢνμὲνβούλωνταιδιαβήσονταιἢνδὲμὴβούλωνταιπεριίασικαὶτοῦΕὐφράτουδὲτὰςπηγὰςἐλέγετοοὐπρόσωτοῦΤίγρητοςεἶναικαὶἔστινοὕτωςἔχον4τὴνδ’εἰςτοὺςΚαρδούχουςἐμβολὴνὧδεποιοῦνταιἅμαμὲνλαθεῖνπειρώμενοιἅμαδὲφθάσαιπρὶντοὺςπολεμίουςκαταλαβεῖντὰἄκρα]

5ἡνίκαδ’ἦνἀμφὶτὴντελευταίανφυλακὴνκαὶἐλείπετοτῆςνυκτὸςὅσονσκοταίουςδιελθεῖντὸπεδίοντηνικαῦταἀναστάντεςἀπὸπαραγγέλσεωςπορευόμενοιἀφικνοῦνταιἅματῇἡμέρᾳπρὸςτὸὄρος6ἔνθαδὴΧειρίσοφοςμὲνἡγεῖτοτοῦστρατεύματοςλαβὼντὸἀμφ’αὑτὸνκαὶτοὺςγυμνῆταςπάνταςΞενοφῶνδὲσὺντοῖςὀπισθοφύλαξινὁπλίταιςεἵπετοοὐδέναἔχωνγυμνῆταοὐδεὶςγὰρκίνδυνοςἐδόκειεἶναιμήτιςἄνωπορευομένωνἐκτοῦὄπισθενἐπίσποιτο7καὶἐπὶμὲντὸἄκρονἀναβαίνειΧειρίσοφοςπρίντιναςαἰσθέσθαιτῶνπολεμίωνἔπειταδ’ὑφηγεῖτοἐφείπετοδὲἀεὶτὸὑπερβάλλοντοῦστρατεύματοςεἰςτὰςκώμαςτὰςἐντοῖςἄγκεσίτεκαὶμυχοῖςτῶνὀρέων8ἔνθαδὴοἱμὲνΚαρδοῦχοιἐκλιπόντεςτὰςοἰκίαςἔχοντεςκαὶγυναῖκαςκαὶπαῖδαςἔφευγονἐπὶτὰὄρητὰδὲἐπιτήδειαπολλὰἦνλαμβάνεινἦσανδὲκαὶχαλκώμασιπαμπόλλοιςκατεσκευασμέναιαἱοἰκίαιὧνοὐδὲνἔφερονοἱἝλληνεςοὐδὲτοὺςἀνθρώπουςἐδίωκονὑποφειδόμενοιεἴπωςἐθελήσειανοἱΚαρδοῦχοιδιιέναιαὐτοὺςὡςδιὰφιλίαςτῆςχώραςἐπείπερβασιλεῖπολέμιοιἦσαν9τὰμέντοιἐπιτήδειαὅτῳτιςἐπιτυγχάνοιἐλάμβανενἀνάγκηγὰρἦνοἱδὲΚαρδοῦχοιοὔτεκαλούντωνὑπήκουονοὔτεἄλλοφιλικὸνοὐδὲνἐποίουν10ἐπεὶδὲοἱτελευταῖοιτῶνἙλλήνωνκατέβαινονεἰςτὰςκώμαςἀπὸτοῦἄκρουἤδησκοταῖοιδιὰγὰρτὸστενὴνεἶναιτὴνὁδὸνὅληντὴνἡμέρανἡἀνάβασιςαὐτοῖςἐγένετοκαὶκατάβασιςτότεδὴσυλλεγέντεςτινὲςτῶνΚαρδούχωντοῖςτελευταίοιςἐπετίθεντοκαὶἀπέκτεινάντιναςκαὶλίθοιςκαὶτοξεύμασικατέτρωσανὀλίγοιὄντεςἐξἀπροσδοκήτουγὰραὐτοῖςἐπέπεσετὸἙλληνικόν11εἰμέντοιτότεπλείουςσυνελέγησανἐκινδύνευσενἂνδιαφθαρῆναιπολὺτοῦστρατεύματοςκαὶταύτηνμὲντὴννύκταοὕτωςἐνταῖςκώμαιςηὐλίσθησανοἱδὲΚαρδοῦχοιπυρὰπολλὰἔκαιονκύκλῳἐπὶτῶνὀρέωνκαὶσυνεώρωνἀλλήλους12ἅμαδὲτῇἡμέρᾳσυνελθοῦσιτοῖςστρατηγοῖςκαὶλοχαγοῖςτῶνἙλλήνωνἔδοξετῶντεὑποζυγίωντὰἀναγκαῖακαὶδυνατώταταἔχονταςπορεύεσθαικαταλιπόνταςτἆλλακαὶὅσαἦννεωστὶαἰχμάλωταἀνδράποδαἐντῇστρατιᾷπάνταἀφεῖναι13σχολαίανγὰρἐποίουντὴνπορείανπολλὰὄντατὰὑποζύγιακαὶτὰαἰχμάλωταπολλοὶδὲοἱἐπὶτούτοιςὄντεςἀπόμαχοιἦσανδιπλάσιάτεἐπιτήδειαἔδειπορίζεσθαικαὶφέρεσθαιπολλῶντῶνἀνθρώπωνὄντωνδόξανδὲταῦταἐκήρυξανοὕτωποιεῖν

14ἐπεὶδὲἀριστήσαντεςἐπορεύοντοὑποστήσαντεςἐντῷστενῷοἱστρατηγοίεἴτιεὑρίσκοιεντῶνεἰρημένωνμὴἀφειμένονἀφῃροῦντοοἱδ’ἐπείθοντοπλὴνεἴτιςἔκλεψενοἷονἢπαιδὸςἐπιθυμήσαςἢγυναικὸςτῶνεὐπρεπῶνκαὶταύτηνμὲντὴνἡμέρανοὕτωςἐπορεύθησαντὰμέντιμαχόμενοιτὰδὲκαὶἀναπαυόμενοι15εἰςδὲτὴνὑστεραίανγίγνεταιχειμὼνπολύςἀναγκαῖονδ’ἦνπορεύεσθαιοὐγὰρἦνἱκανὰτἀπιτήδειακαὶἡγεῖτομὲνΧειρίσοφοςὠπισθοφυλάκειδὲΞενοφῶν16καὶοἱπολέμιοιἰσχυρῶςἐπετίθεντοκαὶστενῶνὄντωντῶνχωρίωνἐγγὺςπροσιόντεςἐτόξευονκαὶἐσφενδόνωνὥστεἠναγκάζοντοοἱἝλληνεςἐπιδιώκοντεςκαὶπάλινἀναχάζοντεςσχολῇπορεύεσθαικαὶθαμινὰπαρήγγελλενὁΞενοφῶνὑπομένεινὅτεοἱπολέμιοιἰσχυρῶςἐπικέοιντο17ἐνταῦθαὁΧειρίσοφοςἄλλοτεμὲνὅτεπαρεγγυῷτοὑπέμενετότεδὲοὐχὑπέμενενἀλλ’ἦγεταχέωςκαὶπαρηγγύαἕπεσθαιὥστεδῆλονἦνὅτιπρᾶγμάτιεἴησχολὴδ’οὐκἦνἰδεῖνπαρελθόντιτὸαἴτιοντῆςσπουδῆςὥστεἡπορείαὁμοίαφυγῇἐγίγνετοτοῖςὀπισθοφύλαξι18καὶἐνταῦθαἀποθνῄσκειἀνὴρἀγαθὸςΛακωνικὸςΛεώνυμοςτοξευθεὶςδιὰτῆςἀσπίδοςκαὶτῆςσπολάδοςεἰςτὰςπλευράςκαὶΒασίαςἈρκὰςδιαμπερὲςτὴνκεφαλήν19ἐπεὶδὲἀφίκοντοἐπὶσταθμόνεὐθὺςὥσπερεἶχενὁΞενοφῶνἐλθὼνπρὸςτὸνΧειρίσοφονᾐτιᾶτοαὐτὸνὅτιοὐχὑπέμενενἀλλ’ἠναγκάζοντοφεύγοντεςἅμαμάχεσθαικαὶνῦνδύοκαλώτεκαὶἀγαθὼἄνδρετέθνατονκαὶοὔτεἀνελέσθαιοὔτεθάψαιἐδυνάμεθα20ἀποκρίνεταιὁΧειρίσοφοςβλέψονἔφηπρὸςτὰὄρηκαὶἰδὲὡςἄβαταπάνταἐστίμίαδ’αὕτηὁδὸςἣνὁρᾷςὀρθίακαὶἐπὶταύτῃἀνθρώπωνὁρᾶνἔξεστίσοιὄχλοντοσοῦτονοἳκατειληφότεςφυλάττουσιτὴνἔκβασιν21ταῦτ’ἐγὼἔσπευδονκαὶδιὰτοῦτόσεοὐχὑπέμενονεἴπωςδυναίμηνφθάσαιπρὶνκατειλῆφθαιτὴνὑπερβολήνοἱδ’ἡγεμόνεςοὓςἔχομενοὔφασινεἶναιἄλληνὁδόν22ὁδὲΞενοφῶνλέγειἀλλ’ἐγὼἔχωδύοἄνδραςἐπεὶγὰρἡμῖνπράγματαπαρεῖχονἐνηδρεύσαμενὅπερἡμᾶςκαὶἀναπνεῦσαιἐποίησεκαὶἀπεκτείναμέντιναςαὐτῶνκαὶζῶνταςπρουθυμήθημενλαβεῖναὐτοῦτούτουἕνεκαὅπωςἡγεμόσινεἰδόσιτὴνχώρανχρησαίμεθα

23καὶεὐθὺςἀγαγόντεςτοὺςἀνθρώπουςἤλεγχονδιαλαβόντεςεἴτιναεἰδεῖενἄλληνὁδὸνἢτὴνφανεράνὁμὲνοὖνἕτεροςοὐκἔφημάλαπολλῶνφόβωνπροσαγομένωνἐπεὶδὲοὐδὲνὠφέλιμονἔλεγενὁρῶντοςτοῦἑτέρουκατεσφάγη24ὁδὲλοιπὸςἔλεξενὅτιοὗτοςμὲνοὐφαίηδιὰταῦταεἰδέναιὅτιαὐτῷἐτύγχανεθυγάτηρἐκεῖπαρ’ἀνδρὶἐκδεδομένηαὐτὸςδ’ἔφηἡγήσεσθαιδυνατὴνκαὶὑποζυγίοιςπορεύεσθαιὁδόν25ἐρωτώμενοςδ’εἰεἴητιἐναὐτῇδυσπάριτονχωρίονἔφηεἶναιἄκρονὃεἰμήτιςπροκαταλήψοιτοἀδύνατονἔσεσθαιπαρελθεῖν26ἐνταῦθαδ’ἐδόκεισυγκαλέσανταςλοχαγοὺςκαὶπελταστὰςκαὶτῶνὁπλιτῶνλέγειντετὰπαρόντακαὶἐρωτᾶνεἴτιςαὐτῶνἔστινὅστιςἀνὴρἀγαθὸςἐθέλοιἂνγενέσθαικαὶὑποστὰςἐθελοντὴςπορεύεσθαι27ὑφίσταταιτῶνμὲνὁπλιτῶνἈριστώνυμοςΜεθυδριεὺς[Ἀρκὰς]καὶἈγασίαςΣτυμφάλιος[Ἀρκάς]ἀντιστασιάζωνδὲαὐτοῖςΚαλλίμαχοςΠαρράσιος[Ἀρκὰςκαὶοὗτος]ἔφηἐθέλεινπορεύεσθαιπροσλαβὼνἐθελοντὰςἐκπαντὸςτοῦστρατεύματοςἐγὼγάρἔφηοἶδαὅτιἕψονταιπολλοὶτῶννέωνἐμοῦἡγουμένου28ἐκτούτουἐρωτῶσινεἴτιςκαὶτῶνγυμνήτωνταξιάρχωνἐθέλοισυμπορεύεσθαιὑφίσταταιἈριστέαςΧῖοςὃςπολλαχοῦπολλοῦἄξιοςτῇστρατιᾷεἰςτὰτοιαῦταἐγένετο

2καὶἦνμὲνδείληοἱδ’ἐκέλευοναὐτοὺςἐμφαγόνταςπορεύεσθαικαὶτὸνἡγεμόναδήσαντεςπαραδιδόασιναὐτοῖςκαὶσυντίθενταιτὴνμὲννύκταἢνλάβωσιτὸἄκροντὸχωρίονφυλάττεινἅμαδὲτῇἡμέρᾳτῇσάλπιγγισημαίνεινκαὶτοὺςμὲνἄνωὄνταςἰέναιἐπὶτοὺςκατέχονταςτὴνφανερὰνἔκβασιναὐτοὶδὲσυμβοηθήσεινἐκβαίνοντεςὡςἂνδύνωνταιτάχιστα2ταῦτασυνθέμενοιοἱμὲνἐπορεύοντοπλῆθοςὡςδισχίλιοικαὶὕδωρπολὺἦνἐξοὐρανοῦΞενοφῶνδὲἔχωντοὺςὀπισθοφύλακαςἡγεῖτοπρὸςτὴνφανερὰνἔκβασινὅπωςταύτῃτῇὁδῷοἱπολέμιοιπροσέχοιεντὸννοῦνκαὶὡςμάλισταλάθοιενοἱπεριιόντες3ἐπεὶδὲἦσανἐπὶχαράδρᾳοἱὀπισθοφύλακεςἣνἔδειδιαβάνταςπρὸςτὸὄρθιονἐκβαίνειντηνικαῦταἐκύλινδονοἱβάρβαροιὁλοιτρόχουςἁμαξιαίουςκαὶμείζουςκαὶἐλάττουςοἳφερόμενοιπρὸςτὰςπέτραςπαίοντεςδιεσφενδονῶντοκαὶπαντάπασινοὐδὲπελάσαιοἷόντ’ἦντῇεἰσόδῳ4ἔνιοιδὲτῶνλοχαγῶνεἰμὴταύτῃδύναιντοἄλλῃἐπειρῶντοκαὶταῦταἐποίουνμέχρισκότοςἐγένετοἐπεὶδὲᾤοντοἀφανεῖςεἶναιἀπιόντεςτότεἀπῆλθονἐπὶτὸδεῖπνονἐτύγχανονδὲκαὶἀνάριστοιὄντεςαὐτῶνοἱὀπισθοφυλακήσαντεςοἱμέντοιπολέμιοιοὐδὲνἐπαύσαντοδι’ὅληςτῆςνυκτὸςκυλίνδοντεςτοὺςλίθουςτεκμαίρεσθαιδ’ἦντῷψόφῳ5οἱδ’ἔχοντεςτὸνἡγεμόνακύκλῳπεριιόντεςκαταλαμβάνουσιτοὺςφύλακαςἀμφὶπῦρκαθημένουςκαὶτοὺςμὲνκατακαίνοντεςτοὺςδὲκαταδιώξαντεςαὐτοὶἐνταῦθ’ἔμενονὡςτὸἄκρονκατέχοντες6οἱδ’οὐκατεῖχονἀλλὰμαστὸςἦνὑπὲραὐτῶνπαρ’ὃνἦνἡστενὴαὕτηὁδὸςἐφ’ᾗἐκάθηντοοἱφύλακεςἔφοδοςμέντοιαὐτόθενἐπὶτοὺςπολεμίουςἦνοἳἐπὶτῇφανερᾷὁδῷἐκάθηντο7καὶτὴνμὲννύκταἐνταῦθαδιήγαγονἐπεὶδ’ἡμέραὑπέφαινενἐπορεύοντοσιγῇσυντεταγμένοιἐπὶτοὺςπολεμίουςκαὶγὰρὁμίχληἐγένετοὥστ’ἔλαθονἐγγὺςπροσελθόντεςἐπεὶδὲεἶδονἀλλήλουςἥτεσάλπιγξἐφθέγξατοκαὶἀλαλάξαντεςἵεντοἐπὶτοὺςἀνθρώπουςοἱδὲοὐκἐδέξαντοἀλλὰλιπόντεςτὴνὁδὸνφεύγοντεςὀλίγοιἀπέθνῃσκονεὔζωνοιγὰρἦσαν8οἱδὲἀμφὶΧειρίσοφονἀκούσαντεςτῆςσάλπιγγοςεὐθὺςἵεντοἄνωκατὰτὴνφανερὰνὁδόνἄλλοιδὲτῶνστρατηγῶνκατὰἀτριβεῖςὁδοὺςἐπορεύοντοᾗἔτυχονἕκαστοιὄντεςκαὶἀναβάντεςὡςἐδύναντοἀνίμωνἀλλήλουςτοῖςδόρασι9καὶοὗτοιπρῶτοισυνέμειξαντοῖςπροκαταλαβοῦσιτὸχωρίονΞενοφῶνδὲἔχωντῶνὀπισθοφυλάκωντοὺςἡμίσειςἐπορεύετοᾗπεροἱτὸνἡγεμόναἔχοντεςεὐοδωτάτηγὰρἦντοῖςὑποζυγίοιςτοὺςδὲἡμίσειςὄπισθεντῶνὑποζυγίωνἔταξε10πορευόμενοιδ’ἐντυγχάνουσιλόφῳὑπὲρτῆςὁδοῦκατειλημμένῳὑπὸτῶνπολεμίωνοὓςἢἀποκόψαιἦνἀνάγκηἢδιεζεῦχθαιἀπὸτῶνἄλλωνἙλλήνωνκαὶαὐτοὶμὲνἂνἐπορεύθησανᾗπεροἱἄλλοιτὰδὲὑποζύγιαοὐκἦνἄλλῃἢταύτῃἐκβῆναι11ἔνθαδὴπαρακελευσάμενοιἀλλήλοιςπροσβάλλουσιπρὸςτὸνλόφονὀρθίοιςτοῖςλόχοιςοὐκύκλῳἀλλὰκαταλιπόντεςἄφοδοντοῖςπολεμίοιςεἰβούλοιντοφεύγειν12καὶτέωςμὲναὐτοὺςἀναβαίνονταςὅπῃἐδύναντοἕκαστοςοἱβάρβαροιἐτόξευονκαὶἔβαλλονἐγγὺςδ’οὐπροσίεντοἀλλὰφυγῇλείπουσιτὸχωρίονκαὶτοῦτόντεπαρεληλύθεσανοἱἝλληνεςκαὶἕτερονὁρῶσινἔμπροσθενλόφονκατεχόμενονἐπὶτοῦτοναὖθιςἐδόκειπορεύεσθαι13ἐννοήσαςδ’ὁΞενοφῶνμήεἰἔρημονκαταλίποιτὸνἡλωκόταλόφον[καὶ]πάλινλαβόντεςοἱπολέμιοιἐπιθοῖντοτοῖςὑποζυγίοιςπαριοῦσινἐπὶπολὺδ’ἦντὰὑποζύγιαἅτεδιὰστενῆςτῆςὁδοῦπορευόμενακαταλείπειἐπὶτοῦλόφουλοχαγοὺςΚηφισόδωρονΚηφισοφῶντοςἈθηναῖονκαὶἈμφικράτηνἈμφιδήμουἈθηναῖονκαὶἈρχαγόρανἈργεῖονφυγάδααὐτὸςδὲσὺντοῖςλοιποῖςἐπορεύετοἐπὶτὸνδεύτερονλόφονκαὶτῷαὐτῷτρόπῳκαὶτοῦτοναἱροῦσιν14ἔτιδ’αὐτοῖςτρίτοςμαστὸςλοιπὸςἦνπολὺὀρθιώτατοςὁὑπὲρτῆςἐπὶτῷπυρὶκαταληφθείσηςφυλακῆςτῆςνυκτὸςὑπὸτῶνἐθελοντῶν15ἐπεὶδ’ἐγγὺςἐγένοντοοἱἝλληνεςλείπουσινοἱβάρβαροιἀμαχητὶτὸνμαστόνὥστεθαυμαστὸνπᾶσιγενέσθαικαὶὑπώπτευονδείσανταςαὐτοὺςμὴκυκλωθέντεςπολιορκοῖντοἀπολιπεῖνοἱδ’ἄραἀπὸτοῦἄκρουκαθορῶντεςτὰὄπισθενγιγνόμεναπάντεςἐπὶτοὺςὀπισθοφύλακαςἐχώρουν16καὶΞενοφῶνμὲνσὺντοῖςνεωτάτοιςἀνέβαινενἐπὶτὸἄκροντοὺςδὲἄλλουςἐκέλευσενὑπάγεινὅπωςοἱτελευταῖοιλόχοιπροσμείξειανκαὶπροελθόνταςκατὰτὴνὁδὸνἐντῷὁμαλῷθέσθαιτὰὅπλαεἶπε17καὶἐντούτῳτῷχρόνῳἦλθενἈρχαγόραςὁἈργεῖοςπεφευγὼςκαὶλέγειὡςἀπεκόπησανἀπὸτοῦλόφουκαὶὅτιτεθνᾶσιΚηφισόδωροςκαὶἈμφικράτηςκαὶἄλλοιὅσοιμὴἁλόμενοικατὰτῆςπέτραςπρὸςτοὺςὀπισθοφύλακαςἀφίκοντο18ταῦταδὲδιαπραξάμενοιοἱβάρβαροιἧκονἐπ’ἀντίπορονλόφοντῷμαστῷκαὶὁΞενοφῶνδιελέγετοαὐτοῖςδι’ἑρμηνέωςπερὶσπονδῶνκαὶτοὺςνεκροὺςἀπῄτει19οἱδὲἔφασανἀποδώσεινἐφ’ᾧμὴκαίειντὰςοἰκίαςσυνωμολόγειταῦταὁΞενοφῶνἐνᾧδὲτὸμὲνἄλλοστράτευμαπαρῄειοἱδὲταῦταδιελέγοντοπάντεςοἱἐκτούτουτοῦτόπουσυνερρύησαν†ἐνταῦθαἵσταντοοἱπολέμιοι†20καὶἐπεὶἤρξαντοκαταβαίνεινἀπὸτοῦμαστοῦπρὸςτοὺςἄλλουςἔνθατὰὅπλαἔκειντοἵεντοδὴοἱπολέμιοιπολλῷπλήθεικαὶθορύβῳκαὶἐπεὶἐγένοντοἐπὶτῆςκορυφῆςτοῦμαστοῦἀφ’οὗΞενοφῶνκατέβαινενἐκυλίνδουνπέτρουςκαὶἑνὸςμὲνκατέαξαντὸσκέλοςΞενοφῶνταδὲὁὑπασπιστὴςἔχωντὴνἀσπίδαἀπέλιπεν21ΕὐρύλοχοςδὲΛουσιεὺς[Ἀρκὰς]προσέδραμεναὐτῷὁπλίτηςκαὶπρὸἀμφοῖνπροβεβλημένοςἀπεχώρεικαὶοἱἄλλοιπρὸςτοὺςσυντεταγμένουςἀπῆλθον22ἐκδὲτούτουπᾶνὁμοῦἐγένετοτὸἙλληνικόνκαὶἐσκήνησαναὐτοῦἐνπολλαῖςκαὶκαλαῖςοἰκίαιςκαὶἐπιτηδείοιςδαψιλέσικαὶγὰροἶνοςπολὺςἦνὥστεἐνλάκκοιςκονιατοῖςεἶχον23ΞενοφῶνδὲκαὶΧειρίσοφοςδιεπράξαντοὥστελαβόντεςτοὺςνεκροὺςἀπέδοσαντὸνἡγεμόνακαὶπάνταἐποίησαντοῖςἀποθανοῦσινἐκτῶνδυνατῶνὥσπερνομίζεταιἀνδράσινἀγαθοῖς24τῇδὲὑστεραίᾳἄνευἡγεμόνοςἐπορεύοντομαχόμενοιδ’οἱπολέμιοικαὶὅπῃεἴηστενὸνχωρίονπροκαταλαμβάνοντεςἐκώλυοντὰςπαρόδους25ὁπότεμὲνοὖντοὺςπρώτουςκωλύοιενΞενοφῶνὄπισθενἐκβαίνωνπρὸςτὰὄρηἔλυετὴνἀπόφραξιντῆςὁδοῦτοῖςπρώτοιςἀνωτέρωπειρώμενοςγίγνεσθαιτῶνκωλυόντων26ὁπότεδὲτοῖςὄπισθενἐπιθοῖντοΧειρίσοφοςἐκβαίνωνκαὶπειρώμενοςἀνωτέρωγίγνεσθαιτῶνκωλυόντωνἔλυετὴνἀπόφραξιντῆςπαρόδουτοῖςὄπισθενκαὶἀεὶοὕτωςἐβοήθουνἀλλήλοιςκαὶἰσχυρῶςἀλλήλωνἐπεμέλοντο27ἦνδὲκαὶὁπότεαὐτοῖςτοῖςἀναβᾶσιπολλὰπράγματαπαρεῖχονοἱβάρβαροιπάλινκαταβαίνουσινἐλαφροὶγὰρἦσανὥστεκαὶἐγγύθενφεύγοντεςἀποφεύγεινοὐδὲνγὰρεἶχονἄλλοἢτόξακαὶσφενδόνας28ἄριστοιδὲκαὶτοξόταιἦσανεἶχονδὲτόξαἐγγὺςτριπήχητὰδὲτοξεύματαπλέονἢδιπήχηεἷλκονδὲτὰςνευρὰςὁπότετοξεύοιενπρὸςτὸκάτωτοῦτόξουτῷἀριστερῷποδὶπροσβαίνοντεςτὰδὲτοξεύματαἐχώρειδιὰτῶνἀσπίδωνκαὶδιὰτῶνθωράκωνἐχρῶντοδὲαὐτοῖςοἱἝλληνεςἐπεὶλάβοιενἀκοντίοιςἐναγκυλῶντεςἐντούτοιςτοῖςχωρίοιςοἱΚρῆτεςχρησιμώτατοιἐγένοντοἦρχεδὲαὐτῶνΣτρατοκλῆςΚρής

3ταύτηνδ’αὖτὴνἡμέρανηὐλίσθησανἐνταῖςκώμαιςταῖςὑπὲρτοῦπεδίουπαρὰτὸνΚεντρίτηνποταμόνεὖροςὡςδίπλεθρονὃςὁρίζειτὴνἈρμενίανκαὶτὴντῶνΚαρδούχωνχώρανκαὶοἱἝλληνεςἐνταῦθαἀνέπνευσανἄσμενοιἰδόντεςπεδίονἀπεῖχεδὲτῶνὀρέωνὁποταμὸςἓξἢἑπτὰστάδιατῶνΚαρδούχων2τότεμὲνοὖνηὐλίσθησανμάλαἡδέωςκαὶτἀπιτήδειαἔχοντεςκαὶπολλὰτῶνπαρεληλυθότωνπόνωνμνημονεύοντεςἑπτὰγὰρἡμέραςὅσασπερἐπορεύθησανδιὰτῶνΚαρδούχωνπάσαςμαχόμενοιδιετέλεσανκαὶἔπαθονκακὰὅσαοὐδὲτὰσύμπανταὑπὸβασιλέωςκαὶΤισσαφέρνουςὡςοὖνἀπηλλαγμένοιτούτωνἡδέωςἐκοιμήθησαν

3ἅμαδὲτῇἡμέρᾳὁρῶσινἱππέαςπουπέραντοῦποταμοῦἐξωπλισμένουςὡςκωλύσονταςδιαβαίνεινπεζοὺςδ’ἐπὶταῖςὄχθαιςπαρατεταγμένουςἄνωτῶνἱππέωνὡςκωλύσονταςεἰςτὴνἈρμενίανἐκβαίνειν4ἦσανδ’οὗτοιὈρόντακαὶἈρτούχαἈρμένιοικαὶΜάρδοικαὶΧαλδαῖοιμισθοφόροιἐλέγοντοδὲοἱΧαλδαῖοιἐλεύθεροίτεκαὶἄλκιμοιεἶναιὅπλαδ’εἶχονγέρραμακρὰκαὶλόγχας5αἱδὲὄχθαιαὗταιἐφ’ὧνπαρατεταγμένοιοὗτοιἦσαντρίαἢτέτταραπλέθραἀπὸτοῦποταμοῦἀπεῖχονὁδὸςδὲμίαὁρωμένηἦνἄγουσαἄνωὥσπερχειροποίητοςταύτῃἐπειρῶντοδιαβαίνεινοἱἝλληνες6ἐπεὶδὲπειρωμένοιςτότεὕδωρὑπὲρτῶνμαστῶνἐφαίνετοκαὶτραχὺςἦνὁποταμὸςμεγάλοιςλίθοιςκαὶὀλισθηροῖςκαὶοὔτ’ἐντῷὕδατιτὰὅπλαἦνἔχεινεἰδὲμήἥρπαζενὁποταμόςἐπίτετῆςκεφαλῆςτὰὅπλαεἴτιςφέροιγυμνοὶἐγίγνοντοπρὸςτὰτοξεύματακαὶτἆλλαβέληἀνεχώρησανκαὶαὐτοῦἐστρατοπεδεύσαντοπαρὰτὸνποταμόν7ἔνθαδὲαὐτοὶτὴνπρόσθεννύκταἦσανἐπὶτοῦὄρουςἑώρωντοὺςΚαρδούχουςπολλοὺςσυνειλεγμένουςἐντοῖςὅπλοιςἐνταῦθαδὴπολλὴἀθυμίαἦντοῖςἝλλησινὁρῶσιμὲντοῦποταμοῦτὴνδυσπορίανὁρῶσιδὲτοὺςδιαβαίνεινκωλύσονταςὁρῶσιδὲτοῖςδιαβαίνουσινἐπικεισομένουςτοὺςΚαρδούχουςὄπισθεν8ταύτηνμὲνοὖντὴνἡμέρανκαὶνύκταἔμεινανἐνπολλῇἀπορίᾳὄντεςΞενοφῶνδὲὄναρεἶδενἔδοξενἐνπέδαιςδεδέσθαιαὗταιδὲαὐτῷαὐτόματαιπεριρρυῆναιὥστελυθῆναικαὶδιαβαίνεινὁπόσονἐβούλετοἐπεὶδὲὄρθροςἦνἔρχεταιπρὸςτὸνΧειρίσοφονκαὶλέγειὅτιἐλπίδαςἔχεικαλῶςἔσεσθαικαὶδιηγεῖταιαὐτῷτὸὄναρ9ὁδὲἥδετότεκαὶὡςτάχισταἕωςὑπέφαινενἐθύοντοπάντεςπαρόντεςοἱστρατηγοίκαὶτὰἱερὰκαλὰἦνεὐθὺςἐπὶτοῦπρώτουκαὶἀπιόντεςἀπὸτῶνἱερῶνοἱστρατηγοὶκαὶλοχαγοὶπαρήγγελλοντῇστρατιᾷἀριστοποιεῖσθαι10καὶἀριστῶντιτῷΞενοφῶντιπροσέτρεχονδύονεανίσκωᾔδεσανγὰρπάντεςὅτιἐξείηαὐτῷκαὶἀριστῶντικαὶδειπνοῦντιπροσελθεῖνκαὶεἰκαθεύδοιἐπεγείρανταεἰπεῖνεἴτίςτιἔχοιτῶνπρὸςτὸνπόλεμον11καὶτότεἔλεγονὅτιτυγχάνοιενφρύγανασυλλέγοντεςὡςἐπὶπῦρκἄπειτακατίδοιενἐντῷπέρανἐνπέτραιςκαθηκούσαιςἐπ’αὐτὸντὸνποταμὸνγέροντάτεκαὶγυναῖκακαὶπαιδίσκαςὥσπερμαρσίπουςἱματίωνκατατιθεμένουςἐνπέτρᾳἀντρώδει12ἰδοῦσιδὲσφίσιδόξαιἀσφαλὲςεἶναιδιαβῆναιοὐδὲγὰρτοῖςπολεμίοιςἱππεῦσιπροσβατὸνεἶναικατὰτοῦτοἐκδύντεςδ’ἔφασανἔχοντεςτὰἐγχειρίδιαγυμνοὶὡςνευσόμενοιδιαβαίνεινπορευόμενοιδὲπρόσθενδιαβῆναιπρὶνβρέξαιτὰαἰδοῖα13καὶδιαβάντεςλαβόντεςτὰἱμάτιαπάλινἥκεινεὐθὺςοὖνΞενοφῶναὐτόςτεἔσπενδεκαὶτοῖςνεανίσκοιςἐγχεῖνἐκέλευεκαὶεὔχεσθαιτοῖςφήνασιθεοῖςτάτεὀνείρατακαὶτὸνπόρονκαὶτὰλοιπὰἀγαθὰἐπιτελέσαισπείσαςδ’εὐθὺςἦγετοὺςνεανίσκουςπαρὰτὸνΧειρίσοφονκαὶδιηγοῦνταιταὐτά14ἀκούσαςδὲκαὶὁΧειρίσοφοςσπονδὰςἐποίεισπείσαντεςδὲτοῖςμὲνἄλλοιςπαρήγγελλονσυσκευάζεσθαιαὐτοὶδὲσυγκαλέσαντεςτοὺςστρατηγοὺςἐβουλεύοντοὅπωςἂνκάλλισταδιαβαῖενκαὶτούςτεἔμπροσθεννικῷενκαὶὑπὸτῶνὄπισθενμηδὲνπάσχοιενκακόν15καὶἔδοξεναὐτοῖςΧειρίσοφονμὲνἡγεῖσθαικαὶδιαβαίνεινἔχοντατὸἥμισυτοῦστρατεύματοςτὸδ’ἥμισυἔτιὑπομένεινσὺνΞενοφῶντιτὰδὲὑποζύγιακαὶτὸνὄχλονἐνμέσῳτούτωνδιαβαίνειν16ἐπεὶδὲταῦτακαλῶςεἶχενἐπορεύοντοἡγοῦντοδ’οἱνεανίσκοιἐνἀριστερᾷἔχοντεςτὸνποταμόνὁδὸςδὲἦνἐπὶτὴνδιάβασινὡςτέτταρεςστάδιοι17πορευομένωνδ’αὐτῶνἀντιπαρῇσαναἱτάξειςτῶνἱππέωνἐπειδὴδὲἦσανκατὰτὴνδιάβασινκαὶτὰςὄχθαςτοῦποταμοῦἔθεντοτὰὅπλακαὶαὐτὸςπρῶτοςΧειρίσοφοςστεφανωσάμενοςκαὶἀποδὺςἐλάμβανετὰὅπλακαὶτοῖςἄλλοιςπᾶσιπαρήγγελλεκαὶτοὺςλοχαγοὺςἐκέλευενἄγειντοὺςλόχουςὀρθίουςτοὺςμὲνἐνἀριστερᾷτοὺςδ’ἐνδεξιᾷἑαυτοῦκαὶοἱμὲνμάντειςἐσφαγιάζοντοεἰςτὸνποταμόν18οἱδὲπολέμιοιἐτόξευονκαὶἐσφενδόνων19ἀλλ’οὔπωἐξικνοῦντοἐπεὶδὲκαλὰἦντὰσφάγιαἐπαιάνιζονπάντεςοἱστρατιῶταικαὶἀνηλάλαζονσυνωλόλυζονδὲκαὶαἱγυναῖκεςἅπασαιπολλαὶγὰρἦσανἑταῖραιἐντῷστρατεύματι20καὶΧειρίσοφοςμὲνἐνέβαινεκαὶοἱσὺνἐκείνῳὁδὲΞενοφῶντῶνὀπισθοφυλάκωνλαβὼντοὺςεὐζωνοτάτουςἔθειἀνὰκράτοςπάλινἐπὶτὸνπόροντὸνκατὰτὴνἔκβασιντὴνεἰςτὰτῶνἈρμενίωνὄρηπροσποιούμενοςταύτῃδιαβὰςἀποκλείσειντοὺςπαρὰτὸνποταμὸνἱππέας21οἱδὲπολέμιοιὁρῶντεςμὲντοὺςἀμφὶΧειρίσοφονεὐπετῶςτὸὕδωρπερῶνταςὁρῶντεςδὲτοὺςἀμφὶΞενοφῶνταθέονταςεἰςτοὔμπαλινδείσαντεςμὴἀποληφθείησανφεύγουσινἀνὰκράτοςὡςπρὸςτὴντοῦποταμοῦἄνωἔκβασινἐπεὶδὲκατὰτὴνὁδὸνἐγένοντοἔτεινονἄνωπρὸςτὸὄρος22Λύκιοςδ’ὁτὴντάξινἔχωντῶνἱππέωνκαὶΑἰσχίνηςὁτὴντάξιντῶνπελταστῶντῶνἀμφὶΧειρίσοφονἐπεὶἑώρωνἀνὰκράτοςφεύγονταςεἵποντοοἱδὲστρατιῶταιἐβόωνμὴἀπολείπεσθαιἀλλὰσυνεκβαίνεινἐπὶτὸὄρος23Χειρίσοφοςδ’αὖἐπεὶδιέβητοὺςἱππέαςοὐκἐδίωκενεὐθὺςδὲκατὰτὰςπροσηκούσαςὄχθαςἐπὶτὸνποταμὸνἐξέβαινενἐπὶτοὺςἄνωπολεμίουςοἱδὲἄνωὁρῶντεςμὲντοὺςἑαυτῶνἱππέαςφεύγονταςὁρῶντεςδ’ὁπλίταςσφίσινἐπιόνταςἐκλείπουσιτὰὑπὲρτοῦποταμοῦἄκρα24Ξενοφῶνδ’ἐπεὶτὰπέρανἑώρακαλῶςγιγνόμεναἀπεχώρειτὴνταχίστηνπρὸςτὸδιαβαῖνονστράτευμακαὶγὰροἱΚαρδοῦχοιφανεροὶἤδηἦσανεἰςτὸπεδίονκαταβαίνοντεςὡςἐπιθησόμενοιτοῖςτελευταίοις25καὶΧειρίσοφοςμὲντὰἄνωκατεῖχεΛύκιοςδὲσὺνὀλίγοιςἐπιχειρήσαςἐπιδιῶξαιἔλαβετῶνσκευοφόρωντὰὑπολειπόμενακαὶμετὰτούτωνἐσθῆτάτεκαλὴνκαὶἐκπώματα26καὶτὰσκευοφόρατῶνἙλλήνωνκαὶὁὄχλοςἀκμὴνδιέβαινεΞενοφῶνδὲστρέψαςπρὸςτοὺςΚαρδούχουςἀντίατὰὅπλαἔθετοκαὶπαρήγγειλετοῖςλοχαγοῖςκατ’ἐνωμοτίαςποιήσασθαιἕκαστοντὸνἑαυτοῦλόχονπαρ’ἀσπίδαπαραγαγόνταςτὴνἐνωμοτίανἐπὶφάλαγγοςκαὶτοὺςμὲνλοχαγοὺςκαὶτοὺςἐνωμοτάρχουςπρὸςτῶνΚαρδούχωνἰέναιοὐραγοὺςδὲκαταστήσασθαιπρὸςτοῦποταμοῦ27οἱδὲΚαρδοῦχοιὡςἑώρωντοὺςὀπισθοφύλακαςτοῦὄχλουψιλουμένουςκαὶὀλίγουςἤδηφαινομένουςθᾶττονδὴἐπῇσανᾠδάςτιναςᾄδοντεςὁδὲΧειρίσοφοςἐπεὶτὰπαρ’αὐτῷἀσφαλῶςεἶχεπέμπειπαρὰΞενοφῶντατοὺςπελταστὰςκαὶσφενδονήταςκαὶτοξόταςκαὶκελεύειποιεῖνὅτιἂνπαραγγέλλῃ28ἰδὼνδ’αὐτοὺςδιαβαίνονταςΞενοφῶνπέμψαςἄγγελονκελεύειαὐτοῦμεῖναιἐπὶτοῦποταμοῦμὴδιαβάνταςὅτανδ’ἄρξωνταιαὐτοὶδιαβαίνεινἐναντίουςἔνθενκαὶἔνθενσφῶνἐμβαίνεινὡςδιαβησομένουςδιηγκυλωμένουςτοὺςἀκοντιστὰςκαὶἐπιβεβλημένουςτοὺςτοξόταςμὴπρόσωδὲτοῦποταμοῦπροβαίνειν29τοῖςδὲπαρ’ἑαυτῷπαρήγγειλενἐπειδὰνσφενδόνηἐξικνῆταικαὶἀσπὶςψοφῇπαιανίσανταςθεῖνεἰςτοὺςπολεμίουςἐπειδὰνδ’ἀναστρέψωσινοἱπολέμιοικαὶἐκτοῦποταμοῦὁσαλπικτὴςσημήνῃτὸπολεμικόνἀναστρέψανταςἐπὶδόρυἡγεῖσθαιμὲντοὺςοὐραγούςθεῖνδὲπάνταςκαὶδιαβαίνεινὅτιτάχισταᾗἕκαστοςτὴντάξινεἶχενὡςμὴἐμποδίζεινἀλλήλουςὅτιοὗτοςἄριστοςἔσοιτοὃςἂνπρῶτοςἐντῷπέρανγένηται30οἱδὲΚαρδοῦχοιὁρῶντεςὀλίγουςἤδητοὺςλοιπούςπολλοὶγὰρκαὶτῶνμένειντεταγμένωνᾤχοντοἐπιμελόμενοιοἱμὲνὑποζυγίωνοἱδὲσκευῶνοἱδ’ἑταιρῶνἐνταῦθαδὴἐπέκειντοθρασέωςκαὶἤρχοντοσφενδονᾶνκαὶτοξεύειν31οἱδὲἝλληνεςπαιανίσαντεςὥρμησανδρόμῳἐπ’αὐτούςοἱδὲοὐκἐδέξαντοκαὶγὰρἦσανὡπλισμένοιὡςμὲνἐντοῖςὄρεσινἱκανῶςπρὸςτὸἐπιδραμεῖνκαὶφεύγεινπρὸςδὲτὸεἰςχεῖραςδέχεσθαιοὐχἱκανῶς32ἐντούτῳσημαίνειὁσαλπικτήςκαὶοἱμὲνπολέμιοιἔφευγονπολὺἔτιθᾶττονοἱδὲἝλληνεςτἀναντίαστρέψαντεςἔφευγονδιὰτοῦποταμοῦὅτιτάχιστα33τῶνδὲπολεμίωνοἱμέντινεςαἰσθόμενοιπάλινἔδραμονἐπὶτὸνποταμὸνκαὶτοξεύοντεςὀλίγουςἔτρωσανοἱδὲπολλοὶκαὶπέρανὄντωντῶνἙλλήνωνἔτιφανεροὶἦσανφεύγοντες34οἱδὲὑπαντήσαντεςἀνδριζόμενοικαὶπροσωτέρωτοῦκαιροῦπροϊόντεςὕστεροντῶνμετὰΞενοφῶντοςδιέβησανπάλινκαὶἐτρώθησάντινεςκαὶτούτων

4ἐπεὶδὲδιέβησανσυνταξάμενοιἀμφὶμέσονἡμέραςἐπορεύθησανδιὰτῆςἈρμενίαςπεδίονἅπανκαὶλείουςγηλόφουςοὐμεῖονἢπέντεπαρασάγγαςοὐγὰρἦσανἐγγὺςτοῦποταμοῦκῶμαιδιὰτοὺςπολέμουςτοὺςπρὸςτοὺςΚαρδούχους2εἰςδὲἣνἀφίκοντοκώμηνμεγάλητεἦνκαὶβασίλειονεἶχετῷσατράπῃκαὶἐπὶταῖςπλείσταιςοἰκίαιςτύρσειςἐπῆσανἐπιτήδειαδ’ἦνδαψιλῆ3ἐντεῦθενδ’ἐπορεύθησανσταθμοὺςδύοπαρασάγγαςδέκαμέχριὑπερῆλθοντὰςπηγὰςτοῦΤίγρητοςποταμοῦἐντεῦθενδ’ἐπορεύθησανσταθμοὺςτρεῖςπαρασάγγαςπεντεκαίδεκαἐπὶτὸνΤηλεβόανποταμόνοὗτοςδ’ἦνκαλὸςμένμέγαςδ’οὔκῶμαιδὲπολλαὶπερὶτὸνποταμὸνἦσαν4ὁδὲτόποςοὗτοςἈρμενίαἐκαλεῖτοἡπρὸςἑσπέρανὕπαρχοςδ’ἦναὐτῆςΤιρίβαζοςὁκαὶβασιλεῖφίλοςγενόμενοςκαὶὁπότεπαρείηοὐδεὶςἄλλοςβασιλέαἐπὶτὸνἵππονἀνέβαλλεν5οὗτοςπροσήλασενἱππέαςἔχωνκαὶπροπέμψαςἑρμηνέαεἶπενὅτιβούλοιτοδιαλεχθῆναιτοῖςἄρχουσιτοῖςδὲστρατηγοῖςἔδοξενἀκοῦσαικαὶπροσελθόντεςεἰςἐπήκοονἠρώτωντίθέλει6ὁδὲεἶπενὅτισπείσασθαιβούλοιτοἐφ’ᾧμήτεαὐτὸςτοὺςἝλληναςἀδικεῖνμήτεἐκείνουςκαίειντὰςοἰκίαςλαμβάνειντετἀπιτήδειαὅσωνδέοιντοἔδοξεταῦτατοῖςστρατηγοῖςκαὶἐσπείσαντοἐπὶτούτοις

7ἐντεῦθενδ’ἐπορεύθησανσταθμοὺςτρεῖςδιὰπεδίουπαρασάγγαςπεντεκαίδεκακαὶΤιρίβαζοςπαρηκολούθειἔχωντὴνἑαυτοῦδύναμινἀπέχωνὡςδέκασταδίουςκαὶἀφίκοντοεἰςβασίλειακαὶκώμαςπέριξπολλὰςπολλῶντῶνἐπιτηδείωνμεστάς8στρατοπεδευομένωνδ’αὐτῶνγίγνεταιτῆςνυκτὸςχιὼνπολλήκαὶἕωθενἔδοξεδιασκηνῆσαιτὰςτάξειςκαὶτοὺςστρατηγοὺςκατὰτὰςκώμαςοὐγὰρἑώρωνπολέμιονοὐδένακαὶἀσφαλὲςἐδόκειεἶναιδιὰτὸπλῆθοςτῆςχιόνος9ἐνταῦθαεἶχοντὰἐπιτήδειαὅσαἐστὶνἀγαθάἱερεῖασῖτονοἴνουςπαλαιοὺςεὐώδειςἀσταφίδαςὄσπριαπαντοδαπάτῶνδὲἀποσκεδαννυμένωντινὲςἀπὸτοῦστρατοπέδουἔλεγονὅτικατίδοιεννύκτωρπολλὰπυρὰφαίνοντα10ἐδόκειδὴτοῖςστρατηγοῖςοὐκἀσφαλὲςεἶναιδιασκηνοῦνἀλλὰσυναγαγεῖντὸστράτευμαπάλινἐντεῦθενσυνῆλθονκαὶγὰρἐδόκειδιαιθριάζειν11νυκτερευόντωνδ’αὐτῶνἐνταῦθαἐπιπίπτειχιὼνἄπλετοςὥστεἀπέκρυψεκαὶτὰὅπλακαὶτοὺςἀνθρώπουςκατακειμένουςκαὶτὰὑποζύγιασυνεπόδισενἡχιώνκαὶπολὺςὄκνοςἦνἀνίστασθαικατακειμένωνγὰρἀλεεινὸνἦνἡχιὼνἐπιπεπτωκυῖαὅτῳμὴπαραρρυείη12ἐπεὶδὲΞενοφῶνἐτόλμησεγυμνὸςἀναστὰςσχίζεινξύλατάχ’ἀναστάςτιςκαὶἄλλοςἐκείνουἀφελόμενοςἔσχιζενἐκδὲτούτουκαὶἄλλοιἀναστάντεςπῦρἔκαιονκαὶἐχρίοντο13πολὺγὰρἐνταῦθαηὑρίσκετοχρῖμαᾧἐχρῶντοἀντ’ἐλαίουσύειονκαὶσησάμινονκαὶἀμυγδάλινονἐκτῶνπικρῶνκαὶτερμίνθινονἐκδὲτῶναὐτῶντούτωνκαὶμύρονηὑρίσκετο

14μετὰταῦταἐδόκειπάλινδιασκηνητέονεἶναι[τὰςκώμας]εἰςστέγαςἔνθαδὴοἱστρατιῶταισὺνπολλῇκραυγῇκαὶἡδονῇᾖσανἐπὶτὰςστέγαςκαὶτὰἐπιτήδειαὅσοιδὲὅτετὸπρότερονἀπῇσαντὰςοἰκίαςἐνέπρησανὑπὸἀτασθαλίαςδίκηνἐδίδοσανκακῶςσκηνοῦντες15ἐντεῦθενἔπεμψαννυκτὸςΔημοκράτηνΤημνίτηνἄνδραςδόντεςἐπὶτὰὄρηἔνθαἔφασανοἱἀποσκεδαννύμενοικαθορᾶντὰπυράοὗτοςγὰρἐδόκεικαὶπρότερονπολλὰἤδηἀληθεῦσαιτοιαῦτατὰὄντατεὡςὄντακαὶτὰμὴὄνταὡςοὐκὄντα16πορευθεὶςδὲτὰμὲνπυρὰοὐκἔφηἰδεῖνἄνδραδὲσυλλαβὼνἧκενἄγωνἔχοντατόξονΠερσικὸνκαὶφαρέτρανκαὶσάγαρινοἵανπερκαὶ<αἱ>Ἀμαζόνεςἔχουσιν17ἐρωτώμενοςδὲποδαπὸςεἴηΠέρσηςμὲνἔφηεἶναιπορεύεσθαιδ’ἀπὸτοῦΤιριβάζουστρατοπέδουὅπωςἐπιτήδειαλάβοιοἱδὲἠρώτωναὐτὸντὸστράτευμαὁπόσοντεεἴηκαὶἐπὶτίνισυνειλεγμένον18ὁδὲεἶπενὅτιΤιρίβαζοςεἴηἔχωντήντεἑαυτοῦδύναμινκαὶμισθοφόρουςΧάλυβαςκαὶΤαόχουςπαρεσκευάσθαιδὲαὐτὸνἔφηὡςἐπὶτῇὑπερβολῇτοῦὄρουςἐντοῖςστενοῖςᾗπερμοναχῇεἴηπορείαἐνταῦθαἐπιθησόμενοντοῖςἝλλησιν19ἀκούσασιτοῖςστρατηγοῖςταῦταἔδοξετὸστράτευμασυναγαγεῖνκαὶεὐθὺςφύλακαςκαταλιπόντεςκαὶστρατηγὸνἐπὶτοῖςμένουσιΣοφαίνετονΣτυμφάλιονἐπορεύοντοἔχοντεςἡγεμόνατὸνἁλόνταἄνθρωπον20ἐπειδὴδὲὑπερέβαλλοντὰὄρηοἱπελτασταὶπροϊόντεςκαὶκατιδόντεςτὸστρατόπεδονοὐκἔμειναντοὺςὁπλίταςἀλλ’ἀνακραγόντεςἔθεονἐπὶτὸστρατόπεδον21οἱδὲβάρβαροιἀκούσαντεςτὸνθόρυβονοὐχὑπέμεινανἀλλ’ἔφευγονὅμωςδὲκαὶἀπέθανόντινεςτῶνβαρβάρωνκαὶἵπποιἥλωσανεἰςεἴκοσικαὶἡσκηνὴἡΤιριβάζουἑάλωκαὶἐναὐτῇκλῖναιἀργυρόποδεςκαὶἐκπώματακαὶοἱἀρτοκόποικαὶοἱοἰνοχόοιφάσκοντεςεἶναι22ἐπειδὴδὲἐπύθοντοταῦταοἱτῶνὁπλιτῶνστρατηγοίἐδόκειαὐτοῖςἀπιέναιτὴνταχίστηνἐπὶτὸστρατόπεδονμήτιςἐπίθεσιςγένοιτοτοῖςκαταλελειμμένοιςκαὶεὐθὺςἀνακαλεσάμενοιτῇσάλπιγγιἀπῇσανκαὶἀφίκοντοαὐθημερὸνἐπὶτὸστρατόπεδον

5τῇδ’ὑστεραίᾳἐδόκειπορευτέονεἶναιὅπῃδύναιντοτάχισταπρὶνἢσυλλεγῆναιτὸστράτευμαπάλινκαὶκαταλαβεῖντὰστενάσυσκευασάμενοιδ’εὐθὺςἐπορεύοντοδιὰχιόνοςπολλῆςἡγεμόναςἔχοντεςπολλούςκαὶαὐθημερὸνὑπερβαλόντεςτὸἄκρονἐφ’ᾧἔμελλενἐπιτίθεσθαιΤιρίβαζοςκατεστρατοπεδεύσαντο2ἐντεῦθενδ’ἐπορεύθησανσταθμοὺςἐρήμουςτρεῖςπαρασάγγαςπεντεκαίδεκαἐπὶτὸνΕὐφράτηνποταμόνκαὶδιέβαινοναὐτὸνβρεχόμενοιπρὸςτὸνὀμφαλόν3ἐλέγοντοδ’οὐδὲπηγαὶπρόσωεἶναιἐντεῦθενἐπορεύοντοδιὰχιόνοςπολλῆςκαὶπεδίουσταθμοὺςτρεῖςπαρασάγγας†πεντεκαίδεκα†ὁδὲτρίτοςἐγένετοχαλεπὸςκαὶἄνεμοςβορρᾶςἐναντίοςἔπνειπαντάπασινἀποκαίωνπάντακαὶπηγνὺςτοὺςἀνθρώπους4ἔνθαδὴτῶνμάντεώντιςεἶπεσφαγιάσασθαιτῷἀνέμῳκαὶσφαγιάζεταικαὶπᾶσιδὴπεριφανῶςἔδοξενλῆξαιτὸχαλεπὸντοῦπνεύματοςἦνδὲτῆςχιόνοςτὸβάθοςὀργυιάὥστεκαὶτῶνὑποζυγίωνκαὶτῶνἀνδραπόδωνπολλὰἀπώλετοκαὶτῶνστρατιωτῶνὡςτριάκοντα5διεγένοντοδὲτὴννύκταπῦρκαίοντεςξύλαδ’ἦνἐντῷσταθμῷπολλάοἱδὲὀψὲπροσιόντεςξύλαοὐκεἶχονοἱοὖνπάλαιἥκοντεςκαὶτὸπῦρκαίοντεςοὐπροσίεσανπρὸςτὸπῦρτοὺςὀψίζονταςεἰμὴμεταδοῖεναὐτοῖςπυροὺςἢἄλλο[τι]εἴτιἔχοιενβρωτόν6ἔνθαδὴμετεδίδοσανἀλλήλοιςὧνεἶχονἕκαστοιἔνθαδὲτὸπῦρἐκαίετοδιατηκομένηςτῆςχιόνοςβόθροιἐγένοντομεγάλοιἔστεἐπὶτὸδάπεδονοὗδὴπαρῆνμετρεῖντὸβάθοςτῆςχιόνος7ἐντεῦθενδὲτὴνἐπιοῦσανἡμέρανὅληνἐπορεύοντοδιὰχιόνοςκαὶπολλοὶτῶνἀνθρώπωνἐβουλιμίασανΞενοφῶνδ’ὀπισθοφυλακῶνκαὶκαταλαμβάνωντοὺςπίπτονταςτῶνἀνθρώπωνἠγνόειὅτιτὸπάθοςεἴη8ἐπειδὴδὲεἶπέτιςαὐτῷτῶνἐμπείρωνὅτισαφῶςβουλιμιῶσικἄντιφάγωσινἀναστήσονταιπεριιὼνπερὶτὰὑποζύγιαεἴπούτιὁρῴηβρωτόνδιεδίδουκαὶδιέπεμπεδιδόνταςτοὺςδυναμένουςπεριτρέχειντοῖςβουλιμιῶσιν9ἐπειδὴδέτιἐμφάγοιενἀνίσταντοκαὶἐπορεύοντοπορευομένωνδὲΧειρίσοφοςμὲνἀμφὶκνέφαςπρὸςκώμηνἀφικνεῖταικαὶὑδροφορούσαςἐκτῆςκώμηςπρὸςτῇκρήνῃγυναῖκαςκαὶκόραςκαταλαμβάνειἔμπροσθεντοῦἐρύματος10αὗταιἠρώτωναὐτοὺςτίνεςεἶενὁδ’ἑρμηνεὺςεἶπεπερσιστὶὅτιπαρὰβασιλέωςπορεύονταιπρὸςτὸνσατράπηναἱδὲἀπεκρίναντοὅτιοὐκἐνταῦθαεἴηἀλλ’ἀπέχειὅσονπαρασάγγηνοἱδ’ἐπεὶὀψὲἦνπρὸςτὸνκώμαρχονσυνεισέρχονταιεἰςτὸἔρυμασὺνταῖςὑδροφόροις11Χειρίσοφοςμὲνοὖνκαὶὅσοιἐδυνήθησαντοῦστρατεύματοςἐνταῦθαἐστρατοπεδεύσαντοτῶνδ’ἄλλωνστρατιωτῶνοἱμὴδυνάμενοιδιατελέσαιτὴνὁδὸνἐνυκτέρευσανἄσιτοικαὶἄνευπυρόςκαὶἐνταῦθάτινεςἀπώλοντοτῶνστρατιωτῶν12ἐφείποντοδὲτῶνπολεμίωνσυνειλεγμένοιτινὲςκαὶτὰμὴδυνάμενατῶνὑποζυγίωνἥρπαζονκαὶἀλλήλοιςἐμάχοντοπερὶαὐτῶνἐλείποντοδὲτῶνστρατιωτῶνοἵτεδιεφθαρμένοιὑπὸτῆςχιόνοςτοὺςὀφθαλμοὺςοἵτεὑπὸτοῦψύχουςτοὺςδακτύλουςτῶνποδῶνἀποσεσηπότες13ἦνδὲτοῖςμὲνὀφθαλμοῖςἐπικούρηματῆςχιόνοςεἴτιςμέλαντιἔχωνπρὸτῶνὀφθαλμῶνἐπορεύετοτῶνδὲποδῶνεἴτιςκινοῖτοκαὶμηδέποτεἡσυχίανἔχοικαὶεἰςτὴννύκταὑπολύοιτο14ὅσοιδὲὑποδεδεμένοιἐκοιμῶντοεἰσεδύοντοεἰςτοὺςπόδαςοἱἱμάντεςκαὶτὰὑποδήματαπεριεπήγνυντοκαὶγὰρἦσανἐπειδὴἐπέλιπετὰἀρχαῖαὑποδήματακαρβάτιναιπεποιημέναιἐκτῶννεοδάρτωνβοῶν15διὰτὰςτοιαύταςοὖνἀνάγκαςὑπελείποντότινεςτῶνστρατιωτῶνκαὶἰδόντεςμέλαντιχωρίονδιὰτὸἐκλελοιπέναιαὐτόθιτὴνχιόναεἴκαζοντετηκέναικαὶἐτετήκειδιὰκρήνηντινὰἣπλησίονἦνἀτμίζουσαἐννάπῃἐνταῦθ’ἐκτραπόμενοιἐκάθηντοκαὶοὐκἔφασανπορεύεσθαι16ὁδὲΞενοφῶνἔχωνὀπισθοφύλακαςὡςᾔσθετοἐδεῖτοαὐτῶνπάσῃτέχνῃκαὶμηχανῇμὴἀπολείπεσθαιλέγωνὅτιἕπονταιπολλοὶπολέμιοισυνειλεγμένοικαὶτελευτῶνἐχαλέπαινενοἱδὲσφάττεινἐκέλευονοὐγὰρἂνδύνασθαιπορευθῆναι17ἐνταῦθαἔδοξεκράτιστονεἶναιτοὺςἑπομένουςπολεμίουςφοβῆσαιεἴτιςδύναιτομὴἐπίοιεντοῖςκάμνουσικαὶἦνμὲνσκότοςἤδηοἱδὲπροσῇσανπολλῷθορύβῳἀμφὶὧνεἶχονδιαφερόμενοι18ἔνθαδὴοἱὀπισθοφύλακεςἅτεὑγιαίνοντεςἐξαναστάντεςἔδραμονεἰςτοὺςπολεμίουςοἱδὲκάμνοντεςἀνακραγόντεςὅσονἐδύναντομέγιστοντὰςἀσπίδαςπρὸςτὰδόραταἔκρουσανοἱδὲπολέμιοιδείσαντεςἧκανἑαυτοὺςκατὰτῆςχιόνοςεἰςτὴννάπηνκαὶοὐδεὶςἔτιοὐδαμοῦἐφθέγξατο19καὶΞενοφῶνμὲνκαὶοἱσὺναὐτῷεἰπόντεςτοῖςἀσθενοῦσινὅτιτῇὑστεραίᾳἥξουσίτινεςἐπ’αὐτούςπορευόμενοιπρὶντέτταραστάδιαδιελθεῖνἐντυγχάνουσινἐντῇὁδῷἀναπαυομένοιςἐπὶτῆςχιόνοςτοῖςστρατιώταιςἐγκεκαλυμμένοιςκαὶοὐδὲφυλακὴοὐδεμίακαθειστήκεικαὶἀνίστασαναὐτούςοἱδ’ἔλεγονὅτιοἱἔμπροσθενοὐχὑποχωροῖεν20ὁδὲπαριὼνκαὶπαραπέμπωντῶνπελταστῶντοὺςἰσχυροτάτουςἐκέλευεσκέψασθαιτίεἴητὸκωλῦονοἱδὲἀπήγγελλονὅτιὅλονοὕτωςἀναπαύοιτοτὸστράτευμα21ἐνταῦθακαὶοἱπερὶΞενοφῶνταηὐλίσθησαναὐτοῦἄνευπυρὸςκαὶἄδειπνοιφυλακὰςοἵαςἐδύναντοκαταστησάμενοιἐπεὶδὲπρὸςἡμέρανἦνὁμὲνΞενοφῶνπέμψαςπρὸςτοὺςἀσθενοῦνταςτοὺςνεωτάτουςἀναστήσανταςἐκέλευενἀναγκάζεινπροϊέναι22ἐνδὲτούτῳΧειρίσοφοςπέμπειτῶνἐκτῆςκώμηςσκεψομένουςπῶςἔχοιενοἱτελευταῖοιοἱδὲἄσμενοιἰδόντεςτοὺςμὲνἀσθενοῦνταςτούτοιςπαρέδοσανκομίζεινἐπὶτὸστρατόπεδοναὐτοὶδὲἐπορεύοντοκαὶπρὶνεἴκοσιστάδιαδιεληλυθέναιἦσανπρὸςτῇκώμῃἔνθαΧειρίσοφοςηὐλίζετο23ἐπεὶδὲσυνεγένοντοἀλλήλοιςἔδοξεκατὰτὰςκώμαςἀσφαλὲςεἶναιτὰςτάξειςσκηνοῦνκαὶΧειρίσοφοςμὲναὐτοῦἔμενενοἱδὲἄλλοιδιαλαχόντεςἃςἑώρωνκώμαςἐπορεύοντοἕκαστοιτοὺςἑαυτῶνἔχοντες24ἔνθαδὴΠολυκράτηςἈθηναῖοςλοχαγὸςἐκέλευσενἀφιέναιἑαυτόνκαὶλαβὼντοὺςεὐζώνουςθέωνἐπὶτὴνκώμηνἣνεἰλήχειΞενοφῶνκαταλαμβάνειπάνταςἔνδοντοὺςκωμήταςκαὶτὸνκώμαρχονκαὶπώλουςεἰςδασμὸνβασιλεῖτρεφομένουςἑπτακαίδεκακαὶτὴνθυγατέρατοῦκωμάρχουἐνάτηνἡμέρανγεγαμημένηνὁδ’ἀνὴραὐτῆςλαγῶςᾤχετοθηράσωνκαὶοὐχἥλωἐντῇκώμῃ25αἱδ’οἰκίαιἦσανκατάγειοιτὸμὲνστόμαὥσπερφρέατοςκάτωδ’εὐρεῖαιαἱδὲεἴσοδοιτοῖςμὲνὑποζυγίοιςὀρυκταίοἱδὲἄνθρωποικατέβαινονἐπὶκλίμακοςἐνδὲταῖςοἰκίαιςἦσαναἶγεςοἶεςβόεςὄρνιθεςκαὶτὰἔκγονατούτωντὰδὲκτήνηπάνταχιλῷἔνδονἐτρέφοντο26ἦσανδὲκαὶπυροὶκαὶκριθαὶκαὶὄσπριακαὶοἶνοςκρίθινοςἐνκρατῆρσινἐνῆσανδὲκαὶαὐταὶαἱκριθαὶἰσοχειλεῖςκαὶκάλαμοιἐνέκειντοοἱμὲνμείζουςοἱδὲἐλάττουςγόναταοὐκἔχοντες27τούτουςἔδειὁπότετιςδιψῴηλαβόνταεἰςτὸστόμαμύζεινκαὶπάνυἄκρατοςἦνεἰμήτιςὕδωρἐπιχέοικαὶπάνυἡδὺσυμμαθόντιτὸπῶμαἦν28ὁδὲΞενοφῶντὸνἄρχοντατῆςκώμηςταύτηςσύνδειπνονἐποιήσατοκαὶθαρρεῖναὐτὸνἐκέλευελέγωνὅτιοὔτετῶντέκνωνστερήσοιτοτήντεοἰκίαναὐτοῦἀντεμπλήσαντεςτῶνἐπιτηδείωνἀπίασινἢνἀγαθόντιτῷστρατεύματιἐξηγησάμενοςφαίνηταιἔστ’ἂνἐνἄλλῳἔθνειγένωνται29ὁδὲταῦταὑπισχνεῖτοκαὶφιλοφρονούμενοςοἶνονἔφρασενἔνθαἦνκατορωρυγμένοςταύτηνμὲντὴννύκταδιασκηνήσαντεςοὕτωςἐκοιμήθησανἐνπᾶσινἀφθόνοιςπάντεςοἱστρατιῶταιἐνφυλακῇἔχοντεςτὸνκώμαρχονκαὶτὰτέκνααὐτοῦὁμοῦἐνὀφθαλμοῖς30τῇδ’ἐπιούσῃἡμέρᾳΞενοφῶνλαβὼντὸνκώμαρχονπρὸςΧειρίσοφονἐπορεύετοὅπουδὲπαρίοικώμηνἐτρέπετοπρὸςτοὺςἐνταῖςκώμαιςκαὶκατελάμβανεπανταχοῦεὐωχουμένουςκαὶεὐθυμουμένουςκαὶοὐδαμόθενἀφίεσανπρὶνπαραθεῖναιαὐτοῖςἄριστον31οὐκἦνδ’ὅπουοὐπαρετίθεσανἐπὶτὴναὐτὴντράπεζανκρέαἄρνειαἐρίφειαχοίρειαμόσχειαὀρνίθειασὺνπολλοῖςἄρτοιςτοῖςμὲνπυρίνοιςτοῖςδὲκριθίνοις32ὁπότεδέτιςφιλοφρονούμενόςτῳβούλοιτοπροπιεῖνεἷλκενἐπὶτὸνκρατῆραἔνθενἐπικύψανταἔδειῥοφοῦνταπίνεινὥσπερβοῦνκαὶτῷκωμάρχῳἐδίδοσανλαμβάνεινὅτιβούλοιτοὁδὲἄλλομὲνοὐδὲνἐδέχετοὅπουδέτινατῶνσυγγενῶνἴδοιπρὸςἑαυτὸνἀεὶἐλάμβανεν33ἐπεὶδ’ἦλθονπρὸςΧειρίσοφονκατελάμβανονκἀκείνουςσκηνοῦνταςἐστεφανωμένουςτοῦξηροῦχιλοῦστεφάνοιςκαὶδιακονοῦνταςἈρμενίουςπαῖδαςσὺνταῖςβαρβαρικαῖςστολαῖςτοῖςπαισὶνἐδείκνυσανὥσπερἐνεοῖςὅτιδέοιποιεῖν34ἐπεὶδ’ἀλλήλουςἐφιλοφρονήσαντοΧειρίσοφοςκαὶΞενοφῶνκοινῇδὴἀνηρώτωντὸνκώμαρχονδιὰτοῦπερσίζοντοςἑρμηνέωςτίςεἴηἡχώραὁδ’ἔλεγενὅτιἈρμενίακαὶπάλινἠρώτωντίνιοἱἵπποιτρέφονταιὁδ’ἔλεγενὅτιβασιλεῖδασμόςτὴνδὲπλησίονχώρανἔφηεἶναιΧάλυβαςκαὶτὴνὁδὸνἔφραζενᾗεἴη35καὶαὐτὸντότεμὲνᾤχετοἄγωνὁΞενοφῶνπρὸςτοὺςἑαυτοῦοἰκέταςκαὶἵππονὃνεἰλήφειπαλαίτερονδίδωσιτῷκωμάρχῳἀναθρέψαντικαταθῦσαιὅτιἤκουεναὐτὸνἱερὸνεἶναιτοῦἩλίουδεδιὼςμὴἀποθάνῃἐκεκάκωτογὰρὑπὸτῆςπορείαςαὐτὸςδὲτῶνπώλωνλαμβάνεικαὶτῶνἄλλωνστρατηγῶνκαὶλοχαγῶνἔδωκενἑκάστῳπῶλον36ἦσανδ’οἱταύτῃἵπποιμείονεςμὲντῶνΠερσικῶνθυμοειδέστεροιδὲπολύἐνταῦθαδὴκαὶδιδάσκειὁκώμαρχοςπερὶτοὺςπόδαςτῶνἵππωνκαὶτῶνὑποζυγίωνσακίαπεριειλεῖνὅτανδιὰτῆςχιόνοςἄγωσινἄνευγὰρτῶνσακίωνκατεδύοντομέχριτῆςγαστρός

6ἐπεὶδ’ἡμέραἦνὀγδόητὸνμὲνἡγεμόναπαραδίδωσιΧειρισόφῳτοὺςδὲοἰκέταςκαταλείπειτῷκωμάρχῳπλὴντοῦυἱοῦτοῦἄρτιἡβάσκοντοςτοῦτονδὲΠλεισθένειἈμφιπολίτῃδίδωσιφυλάττεινὅπωςεἰκαλῶςἡγήσοιτοἔχωνκαὶτοῦτονἀπίοικαὶεἰςτὴνοἰκίαναὐτοῦεἰσεφόρησανὡςἐδύναντοπλεῖστακαὶἀναζεύξαντεςἐπορεύοντο2ἡγεῖτοδ’αὐτοῖςὁκώμαρχοςλελυμένοςδιὰχιόνοςκαὶἤδητεἦνἐντῷτρίτῳσταθμῷκαὶΧειρίσοφοςαὐτῷἐχαλεπάνθηὅτιοὐκεἰςκώμαςἤγαγενὁδ’ἔλεγενὅτιοὐκεἶενἐντῷτόπῳτούτῳ3ὁδὲΧειρίσοφοςαὐτὸνἔπαισενἔδησεδ’οὔἐκδὲτούτουἐκεῖνοςτῆςνυκτὸςἀποδρὰςᾤχετοκαταλιπὼντὸνυἱόντοῦτόγεδὴΧειρισόφῳκαὶΞενοφῶντιμόνονδιάφορονἐντῇπορείᾳἐγένετοἡτοῦἡγεμόνοςκάκωσιςκαὶἀμέλειαΠλεισθένηςδὲἠράσθητοῦπαιδὸςκαὶοἴκαδεκομίσαςπιστοτάτῳἐχρῆτο4μετὰτοῦτοἐπορεύθησανἑπτὰσταθμοὺςἀνὰπέντεπαρασάγγαςτῆςἡμέραςπαρὰτὸνΦᾶσινποταμόνεὖροςπλεθριαῖον5ἐντεῦθενἐπορεύθησανσταθμοὺςδύοπαρασάγγαςδέκαἐπὶδὲτῇεἰςτὸπεδίονὑπερβολῇἀπήντησαναὐτοῖςΧάλυβεςκαὶΤάοχοικαὶΦασιανοί6Χειρίσοφοςδ’ἐπεὶκατεῖδετοὺςπολεμίουςἐπὶτῇὑπερβολῇἐπαύσατοπορευόμενοςἀπέχωνεἰςτριάκοντασταδίουςἵναμὴκατὰκέραςἄγωνπλησιάσῃτοῖςπολεμίοιςπαρήγγειλεδὲκαὶτοῖςἄλλοιςπαράγειντοὺςλόχουςὅπωςἐπὶφάλαγγοςγένοιτοτὸστράτευμα7ἐπεὶδὲἦλθονοἱὀπισθοφύλακεςσυνεκάλεσεστρατηγοὺςκαὶλοχαγούςκαὶἔλεξενὧδεοἱμὲνπολέμιοιὡςὁρᾶτεκατέχουσιτὰςὑπερβολὰςτοῦὄρουςὥραδὲβουλεύεσθαιὅπωςὡςκάλλισταἀγωνιούμεθα8ἐμοὶμὲνοὖνδοκεῖπαραγγεῖλαιμὲνἀριστοποιεῖσθαιτοῖςστρατιώταιςἡμᾶςδὲβουλεύεσθαιεἴτετήμερονεἴτεαὔριονδοκεῖὑπερβάλλειντὸὄρος9ἐμοὶδέγεἔφηὁΚλεάνωρδοκεῖἐπὰντάχισταἀριστήσωμενἐξοπλισαμένουςὡςκράτισταἰέναιἐπὶτοὺςἄνδραςεἰγὰρδιατρίψομεντὴντήμερονἡμέρανοἵτενῦνἡμᾶςὁρῶντεςπολέμιοιθαρραλεώτεροιἔσονταικαὶἄλλουςεἰκὸςτούτωνθαρρούντωνπλείουςπροσγενέσθαι10μετὰτοῦτονΞενοφῶνεἶπενἐγὼδ’οὕτωγιγνώσκωεἰμὲνἀνάγκηἐστὶμάχεσθαιτοῦτοδεῖπαρασκευάσασθαιὅπωςὡςκράτισταμαχούμεθαεἰδὲβουλόμεθαὡςῥᾷσταὑπερβάλλειντοῦτόμοιδοκεῖσκεπτέονεἶναιὅπως<ὡς>ἐλάχισταμὲντραύματαλάβωμενὡςἐλάχισταδὲσώματαἀνδρῶνἀποβάλωμεν11τὸμὲνοὖνὄροςἐστὶτὸὁρώμενονπλέονἢἐφ’ἑξήκονταστάδιαἄνδρεςδ’οὐδαμοῦφυλάττοντεςἡμᾶςφανεροίεἰσινἀλλ’ἢκατ’αὐτὴντὴνὁδόνπολὺοὖνκρεῖττοντοῦἐρήμουὄρουςκαὶκλέψαιτιπειρᾶσθαιλαθόνταςκαὶἁρπάσαιφθάσανταςεἰδυναίμεθαμᾶλλονἢπρὸςἰσχυρὰχωρίακαὶἀνθρώπουςπαρεσκευασμένουςμάχεσθαι12πολὺγὰρῥᾷονὄρθιονἀμαχεὶἰέναιἢὁμαλὲςἔνθενκαὶἔνθενπολεμίωνὄντωνκαὶνύκτωρἀμαχεὶμᾶλλονἂντὰπρὸποδῶνὁρῴητιςἢμεθ’ἡμέρανμαχόμενοςκαὶἡτραχεῖατοῖςποσὶνἀμαχεὶἰοῦσινεὐμενεστέραἢἡὁμαλὴτὰςκεφαλὰςβαλλομένοις13καὶκλέψαιδ’οὐκἀδύνατόνμοιδοκεῖεἶναιἐξὸνμὲννυκτὸςἰέναιὡςμὴὁρᾶσθαιἐξὸνδ’ἀπελθεῖντοσοῦτονὡςμὴαἴσθησινπαρέχεινδοκοῦμενδ’ἄνμοιταύτῃπροσποιούμενοιπροσβάλλεινἐρημοτέρῳἂντῷὄρειχρῆσθαιμένοιενγὰρ<ἂν>αὐτοῦμᾶλλονἁθρόοιοἱπολέμιοι14ἀτὰρτίἐγὼπερὶκλοπῆςσυμβάλλομαιὑμᾶςγὰρἔγωγεὦΧειρίσοφεἀκούωτοὺςΛακεδαιμονίουςὅσοιἐστὲτῶνὁμοίωνεὐθὺςἐκπαίδωνκλέπτεινμελετᾶνκαὶοὐκαἰσχρὸνεἶναιἀλλὰκαλὸνκλέπτεινὅσαμὴκωλύεινόμος15ὅπωςδὲὡςκράτιστακλέπτητεκαὶπειρᾶσθελανθάνειννόμιμονἄραὑμῖνἐστινἐὰνληφθῆτεκλέπτοντεςμαστιγοῦσθαινῦνοὖνμάλασοικαιρόςἐστινἐπιδείξασθαιτὴνπαιδείανκαὶφυλάξασθαιμὴληφθῶμενκλέπτοντεςτοῦὄρουςὡςμὴπληγὰςλάβωμεν16ἀλλὰμέντοιἔφηὁΧειρίσοφοςκἀγὼὑμᾶςτοὺςἈθηναίουςἀκούωδεινοὺςεἶναικλέπτειντὰδημόσιακαὶμάλαὄντοςδεινοῦκινδύνουτῷκλέπτοντικαὶτοὺςκρατίστουςμέντοιμάλισταεἴπερὑμῖνοἱκράτιστοιἄρχεινἀξιοῦνταιὥστεὥρακαὶσοὶἐπιδείκνυσθαιτὴνπαιδείαν17ἐγὼμὲντοίνυνἔφηὁΞενοφῶνἕτοιμόςεἰμιτοὺςὀπισθοφύλακαςἔχωνἐπειδὰνδειπνήσωμενἰέναικαταληψόμενοςτὸὄροςἔχωδὲκαὶἡγεμόναςοἱγὰργυμνῆτεςτῶνἑπομένωνἡμῖνκλωπῶνἔλαβόντιναςἐνεδρεύσαντεςτούτωνκαὶπυνθάνομαιὅτιοὐκἄβατόνἐστιτὸὄροςἀλλὰνέμεταιαἰξὶκαὶβουσίνὥστεἐάνπερἅπαξλάβωμέντιτοῦὄρουςβατὰκαὶτοῖςὑποζυγίοιςἔσται18ἐλπίζωδὲοὐδὲτοὺςπολεμίουςμενεῖνἔτιἐπειδὰνἴδωσινἡμᾶςἐντῷὁμοίῳἐπὶτῶνἄκρωνοὐδὲγὰρνῦνἐθέλουσικαταβαίνεινεἰςτὸἴσονἡμῖν19ὁδὲΧειρίσοφοςεἶπεκαὶτίδεῖσὲἰέναικαὶλιπεῖντὴνὀπισθοφυλακίανἀλλὰἄλλουςπέμψονἂνμήτινεςἐθέλοντεςἀγαθοὶφαίνωνται20ἐκτούτουἈριστώνυμοςΜεθυδριεὺςἔρχεταιὁπλίταςἔχωνκαὶἈριστέαςὁΧῖοςγυμνῆταςκαὶΝικόμαχοςΟἰταῖοςγυμνῆταςκαὶσύνθημαἐποιήσαντοὁπότεἔχοιεντὰἄκραπυρὰκαίεινπολλά21ταῦτασυνθέμενοιἠρίστωνἐκδὲτοῦἀρίστουπροήγαγενὁΧειρίσοφοςτὸστράτευμαπᾶνὡςδέκασταδίουςπρὸςτοὺςπολεμίουςὅπωςὡςμάλισταδοκοίηταύτῃπροσάξειν

22ἐπειδὴδὲἐδείπνησανκαὶνὺξἐγένετοοἱμὲνταχθέντεςᾤχοντοκαὶκαταλαμβάνουσιτὸὄροςοἱδὲἄλλοιαὐτοῦἀνεπαύοντοοἱδὲπολέμιοιἐπεὶᾔσθοντοτὸὄροςἐχόμενονἐγρηγόρεσανκαὶἔκαιονπυρὰπολλὰδιὰνυκτός23ἐπειδὴδὲἡμέραἐγένετοΧειρίσοφοςμὲνθυσάμενοςἦγεκατὰτὴνὁδόνοἱδὲτὸὄροςκαταλαβόντεςκατὰτὰἄκραἐπῇσαν24τῶνδὲπολεμίωντὸμὲνπολὺἔμενενἐπὶτῇὑπερβολῇτοῦὄρουςμέροςδ’αὐτῶνἀπήντατοῖςκατὰτὰἄκραπρὶνδὲὁμοῦεἶναιτοὺςπολλοὺςἀλλήλοιςσυμμιγνύασινοἱκατὰτὰἄκρακαὶνικῶσινοἱἝλληνεςκαὶδιώκουσιν25ἐντούτῳδὲκαὶοἱἐκτοῦπεδίουοἱμὲνπελτασταὶτῶνἙλλήνωνδρόμῳἔθεονπρὸςτοὺςπαρατεταγμένουςΧειρίσοφοςδὲβάδηνταχὺἐφείπετοσὺντοῖςὁπλίταις26οἱδὲπολέμιοιοἱἐπὶτῇὁδῷἐπειδὴτὸἄνωἑώρωνἡττώμενονφεύγουσικαὶἀπέθανονμὲνοὐπολλοὶαὐτῶνγέρραδὲπάμπολλαἐλήφθηἃοἱἝλληνεςταῖςμαχαίραιςκόπτοντεςἀχρεῖαἐποίουν27ὡςδ’ἀνέβησανθύσαντεςκαὶτρόπαιονστησάμενοικατέβησανεἰςτὸπεδίονκαὶεἰςκώμαςπολλῶνκαὶἀγαθῶνγεμούσαςἦλθον

7ἐκδὲτούτωνἐπορεύθησανεἰςΤαόχουςσταθμοὺςπέντεπαρασάγγαςτριάκοντακαὶτὰἐπιτήδειαἐπέλειπεχωρίαγὰρᾤκουνἰσχυρὰοἱΤάοχοιἐνοἷςκαὶτὰἐπιτήδειαἅπανταεἶχονἀνακεκομισμένοι2ἐπεὶδ’ἀφίκοντοπρὸςχωρίονὃπόλινμὲνοὐκεἶχενοὐδ’οἰκίαςσυνεληλυθότεςδ’ἦσαναὐτόσεκαὶἄνδρεςκαὶγυναῖκεςκαὶκτήνηπολλάΧειρίσοφοςμὲνοὖνπρὸςτοῦτοπροσέβαλλενεὐθὺςἥκωνἐπειδὴδὲἡπρώτητάξιςἀπέκαμνενἄλληπροσῄεικαὶαὖθιςἄλληοὐγὰρἦνἁθρόοιςπεριστῆναιἀλλ’ἀπότομονἦνκύκλῳ3ἐπειδὴδὲΞενοφῶνἦλθεσὺντοῖςὀπισθοφύλαξικαὶπελτασταῖςκαὶὁπλίταιςἐνταῦθαδὴλέγειΧειρίσοφοςεἰςκαλὸνἥκετετὸγὰρχωρίοναἱρετέοντῇγὰρστρατιᾷοὐκἔστιτὰἐπιτήδειαεἰμὴληψόμεθατὸχωρίον4ἐνταῦθαδὴκοινῇἐβουλεύοντοκαὶτοῦΞενοφῶντοςἐρωτῶντοςτίτὸκωλῦονεἴηεἰσελθεῖνεἶπενὁΧειρίσοφοςμίααὕτηπάροδόςἐστινἣνὁρᾷςὅτανδέτιςταύτῃπειρᾶταιπαριέναικυλίνδουσιλίθουςὑπὲρταύτηςτῆςὑπερεχούσηςπέτραςὃςδ’ἂνκαταληφθῇοὕτωδιατίθεταιἅμαδ’ἔδειξεσυντετριμμένουςἀνθρώπουςκαὶσκέληκαὶπλευράς5ἢνδὲτοὺςλίθουςἀναλώσωσινἔφηὁΞενοφῶνἄλλοτιἢοὐδὲνκωλύειπαριέναιοὐγὰρδὴἐκτοῦἐναντίουὁρῶμενεἰμὴὀλίγουςτούτουςἀνθρώπουςκαὶτούτωνδύοἢτρεῖςὡπλισμένους6τὸδὲχωρίονὡςκαὶσὺὁρᾷςσχεδὸντρίαἡμίπλεθράἐστινὃδεῖβαλλομένουςδιελθεῖντούτουδὲὅσονπλέθρονδασὺπίτυσιδιαλειπούσαιςμεγάλαιςἀνθ’ὧνἑστηκότεςἄνδρεςτίἂνπάσχοιενἢὑπὸτῶνφερομένωνλίθωνἢὑπὸτῶνκυλινδομένωντὸλοιπὸνοὖνγίγνεταιὡςἡμίπλεθρονὃδεῖὅτανλωφήσωσινοἱλίθοιπαραδραμεῖν7ἀλλὰεὐθύςἔφηὁΧειρίσοφοςἐπειδὰνἀρξώμεθαεἰςτὸδασὺπροσιέναιφέρονταιοἱλίθοιπολλοίαὐτὸἄνἔφητὸδέονεἴηθᾶττονγὰρἀναλώσουσιτοὺςλίθουςἀλλὰπορευώμεθαἔνθενἡμῖνμικρόντιπαραδραμεῖνἔσταιἢνδυνώμεθακαὶἀπελθεῖνῥᾴδιονἢνβουλώμεθα

8ἐντεῦθενἐπορεύοντοΧειρίσοφοςκαὶΞενοφῶνκαὶΚαλλίμαχοςΠαρράσιοςλοχαγόςτούτουγὰρἡἡγεμονίαἦντῶνὀπισθοφυλάκωνλοχαγῶνἐκείνῃτῇἡμέρᾳοἱδὲἄλλοιλοχαγοὶἔμενονἐντῷἀσφαλεῖμετὰτοῦτοοὖνἀπῆλθονὑπὸτὰδένδραἄνθρωποιὡςἑβδομήκονταοὐχἁθρόοιἀλλὰκαθ’ἕναἕκαστοςφυλαττόμενοςὡςἐδύνατο9ἈγασίαςδὲὁΣτυμφάλιοςκαὶἈριστώνυμοςΜεθυδριεὺςκαὶοὗτοιτῶνὀπισθοφυλάκωνλοχαγοὶὄντεςκαὶἄλλοιδέἐφέστασανἔξωτῶνδένδρωνοὐγὰρἦνἀσφαλῶςἐντοῖςδένδροιςἑστάναιπλέονἢτὸνἕναλόχον10ἔνθαδὴΚαλλίμαχοςμηχανᾶταίτιπρούτρεχενἀπὸτοῦδένδρουὑφ’ᾧἦναὐτὸςδύοἢτρίαβήματαἐπειδὴδὲοἱλίθοιφέροιντοἀνέχαζενεὐπετῶςἐφ’ἑκάστηςδὲτῆςπροδρομῆςπλέονἢδέκαἅμαξαιπετρῶνἀνηλίσκοντο11ὁδὲἈγασίαςὡςὁρᾷτὸνΚαλλίμαχονἃἐποίειτὸστράτευμαπᾶνθεώμενονδείσαςμὴοὐπρῶτοςπαραδράμῃεἰςτὸχωρίονοὐδὲτὸνἈριστώνυμονπλησίονὄνταπαρακαλέσαςοὐδὲΕὐρύλοχοντὸνΛουσιέαἑταίρουςὄνταςοὐδὲἄλλονοὐδέναχωρεῖαὐτόςκαὶπαρέρχεταιπάντας12ὁδὲΚαλλίμαχοςὡςὁρᾷαὐτὸνπαριόνταἐπιλαμβάνεταιαὐτοῦτῆςἴτυοςἐνδὲτούτῳπαραθεῖαὐτοὺςἈριστώνυμοςΜεθυδριεύςκαὶμετὰτοῦτονΕὐρύλοχοςΛουσιεύςπάντεςγὰροὗτοιἀντεποιοῦντοἀρετῆςκαὶδιηγωνίζοντοπρὸςἀλλήλουςκαὶοὕτωςἐρίζοντεςαἱροῦσιτὸχωρίονὡςγὰρἅπαξεἰσέδραμονοὐδεὶςπέτροςἄνωθενἠνέχθη13ἐνταῦθαδὴδεινὸνἦνθέαμααἱγὰργυναῖκεςῥίπτουσαιτὰπαιδίαεἶταἑαυτὰςἐπικατερρίπτουνκαὶοἱἄνδρεςὡσαύτωςἐνταῦθαδὴκαὶΑἰνείαςΣτυμφάλιοςλοχαγὸςἰδώντιναθέονταὡςῥίψονταἑαυτὸνστολὴνἔχοντακαλὴνἐπιλαμβάνεταιὡςκωλύσων14ὁδὲαὐτὸνἐπισπᾶταικαὶἀμφότεροιᾤχοντοκατὰτῶνπετρῶνφερόμενοικαὶἀπέθανονἐντεῦθενἄνθρωποιμὲνπάνυὀλίγοιἐλήφθησανβόεςδὲκαὶὄνοιπολλοὶκαὶπρόβατα

15ἐντεῦθενἐπορεύθησανδιὰΧαλύβωνσταθμοὺςἑπτὰπαρασάγγαςπεντήκονταοὗτοιἦσανὧνδιῆλθονἀλκιμώτατοικαὶεἰςχεῖραςᾖσανεἶχονδὲθώρακαςλινοῦςμέχριτοῦἤτρουἀντὶδὲτῶνπτερύγωνσπάρταπυκνὰἐστραμμένα16εἶχονδὲκαὶκνημῖδαςκαὶκράνηκαὶπαρὰτὴνζώνηνμαχαίριονὅσονξυήληνΛακωνικήνᾧἔσφαττονὧνκρατεῖνδύναιντοκαὶἀποτεμόντεςἂντὰςκεφαλὰςἔχοντεςἐπορεύοντοκαὶᾖδονκαὶἐχόρευονὁπότεοἱπολέμιοιαὐτοὺςὄψεσθαιἔμελλονεἶχονδὲκαὶδόρυὡςπεντεκαίδεκαπήχεωνμίανλόγχηνἔχον17οὗτοιἐνέμενονἐντοῖςπολίσμασινἐπεὶδὲπαρέλθοιενοἱἝλληνεςεἵποντοἀεὶμαχούμενοιᾤκουνδὲἐντοῖςὀχυροῖςκαὶτὰἐπιτήδειαἐντούτοιςἀνακεκομισμένοιἦσανὥστεμηδὲνλαμβάνειναὐτόθεντοὺςἝλληναςἀλλὰδιετράφησαντοῖςκτήνεσινἃἐκτῶνΤαόχωνἔλαβον18ἐκτούτωνοἱἝλληνεςἀφίκοντοἐπὶἍρπασονποταμόνεὖροςτεττάρωνπλέθρωνἐντεῦθενἐπορεύθησανδιὰΣκυθηνῶνσταθμοὺςτέτταραςπαρασάγγαςεἴκοσιδιὰπεδίουεἰςκώμαςἐναἷςἔμεινανἡμέραςτρεῖςκαὶἐπεσιτίσαντο19ἐντεῦθενδιῆλθονσταθμοὺςτέτταραςπαρασάγγαςεἴκοσιπρὸςπόλινμεγάληνκαὶεὐδαίμονακαὶοἰκουμένηνἣἐκαλεῖτοΓυμνιάςἐκταύτης†τῆςχώρας†ὁἄρχωντοῖςἝλλησινἡγεμόναπέμπειὅπωςδιὰτῆςἑαυτῶνπολεμίαςχώραςἄγοιαὐτούς20ἐλθὼνδ’ἐκεῖνοςλέγειὅτιἄξειαὐτοὺςπέντεἡμερῶνεἰςχωρίονὅθενὄψονταιθάλαττανεἰδὲμήτεθνάναιἐπηγγείλατοκαὶἡγούμενοςἐπειδὴἐνέβαλλενεἰςτὴν[ἑαυτοῦ]πολεμίανπαρεκελεύετοαἴθεινκαὶφθείρειντὴνχώρανᾧκαὶδῆλονἐγένετοὅτιτούτουἕνεκαἔλθοιοὐτῆςτῶνἙλλήνωνεὐνοίας21καὶἀφικνοῦνταιἐπὶτὸὄροςτῇπέμπτῃἡμέρᾳὄνομαδὲτῷὄρειἦνΘήχηςἐπεὶδὲοἱπρῶτοιἐγένοντοἐπὶτοῦὄρουςκαὶκατεῖδοντὴνθάλαττανκραυγὴπολλὴἐγένετο22ἀκούσαςδὲὁΞενοφῶνκαὶοἱὀπισθοφύλακεςᾠήθησανἔμπροσθενἄλλουςἐπιτίθεσθαιπολεμίουςεἵποντογὰρὄπισθενἐκτῆςκαιομένηςχώραςκαὶαὐτῶνοἱὀπισθοφύλακεςἀπέκτεινάντέτιναςκαὶἐζώγρησανἐνέδρανποιησάμενοικαὶγέρραἔλαβονδασειῶνβοῶνὠμοβόειαἀμφὶτὰεἴκοσιν23ἐπειδὴδὲβοὴπλείωντεἐγίγνετοκαὶἐγγύτερονκαὶοἱἀεὶἐπιόντεςἔθεονδρόμῳἐπὶτοὺςἀεὶβοῶνταςκαὶπολλῷμείζωνἐγίγνετοἡβοὴὅσῳδὴπλείουςἐγίγνοντο24ἐδόκειδὴμεῖζόντιεἶναιτῷΞενοφῶντικαὶἀναβὰςἐφ’ἵππονκαὶΛύκιονκαὶτοὺςἱππέαςἀναλαβὼνπαρεβοήθεικαὶτάχαδὴἀκούουσιβοώντωντῶνστρατιωτῶνθάλατταθάλαττακαὶπαρεγγυώντωνἔνθαδὴἔθεονπάντεςκαὶοἱὀπισθοφύλακεςκαὶτὰὑποζύγιαἠλαύνετοκαὶοἱἵπποι25ἐπεὶδὲἀφίκοντοπάντεςἐπὶτὸἄκρονἐνταῦθαδὴπεριέβαλλονἀλλήλουςκαὶστρατηγοὺςκαὶλοχαγοὺςδακρύοντεςκαὶἐξαπίνηςὅτουδὴπαρεγγυήσαντοςοἱστρατιῶταιφέρουσιλίθουςκαὶποιοῦσικολωνὸνμέγαν26ἐνταῦθαἀνετίθεσανδερμάτωνπλῆθοςὠμοβοείωνκαὶβακτηρίαςκαὶτὰαἰχμάλωταγέρρακαὶὁἡγεμὼναὐτόςτεκατέτεμνετὰγέρρακαὶτοῖςἄλλοιςδιεκελεύετο27μετὰταῦτατὸνἡγεμόναοἱἝλληνεςἀποπέμπουσιδῶραδόντεςἀπὸκοινοῦἵππονκαὶφιάληνἀργυρᾶνκαὶσκευὴνΠερσικὴνκαὶδαρεικοὺςδέκαᾔτειδὲμάλιστατοὺςδακτυλίουςκαὶἔλαβεπολλοὺςπαρὰτῶνστρατιωτῶνκώμηνδὲδείξαςαὐτοῖςοὗσκηνήσουσικαὶτὴνὁδὸνἣνπορεύσονταιεἰςΜάκρωναςἐπεὶἑσπέραἐγένετοᾤχετοτῆςνυκτὸςἀπιών

8ἐντεῦθενδ’ἐπορεύθησανοἱἝλληνεςδιὰΜακρώνωνσταθμοὺςτρεῖςπαρασάγγαςδέκατῇπρώτῃδὲἡμέρᾳἀφίκοντοἐπὶτὸνποταμὸνὃςὥριζετὴντῶνΜακρώνωνκαὶτὴντῶνΣκυθηνῶν2εἶχονδ’ὑπὲρδεξιῶνχωρίονοἷονχαλεπώτατονκαὶἐξἀριστερᾶςἄλλονποταμόνεἰςὃνἐνέβαλλενὁὁρίζωνδι’οὗἔδειδιαβῆναιἦνδὲοὗτοςδασὺςδένδρεσιπαχέσιμὲνοὔπυκνοῖςδέταῦτ’ἐπεὶπροσῆλθονοἱἝλληνεςἔκοπτονσπεύδοντεςἐκτοῦχωρίουὡςτάχισταἐξελθεῖν3οἱδὲΜάκρωνεςἔχοντεςγέρρακαὶλόγχαςκαὶτριχίνουςχιτῶναςκατ’ἀντιπέραντῆςδιαβάσεωςπαρατεταγμένοιἦσανκαὶἀλλήλοιςδιεκελεύοντοκαὶλίθουςεἰςτὸνποταμὸνἔρριπτονἐξικνοῦντογὰροὒοὐδ’ἔβλαπτονοὐδέν

4ἔνθαδὴπροσέρχεταιΞενοφῶντιτῶνπελταστῶνἀνὴρἈθήνησιφάσκωνδεδουλευκέναιλέγωνὅτιγιγνώσκοιτὴνφωνὴντῶνἀνθρώπωνκαὶοἶμαιἔφηἐμὴνταύτηνπατρίδαεἶναικαὶεἰμήτικωλύειἐθέλωαὐτοῖςδιαλεχθῆναι5ἀλλ’οὐδὲνκωλύειἔφηἀλλὰδιαλέγουκαὶμάθεπρῶτοντίνεςεἰσίνοἱδ’εἶπονἐρωτήσαντοςὅτιΜάκρωνεςἐρώτατοίνυνἔφηαὐτοὺςτίἀντιτετάχαταικαὶχρῄζουσινἡμῖνπολέμιοιεἶναι6οἱδ’ἀπεκρίναντοὅτικαὶὑμεῖςἐπὶτὴνἡμετέρανχώρανἔρχεσθελέγεινἐκέλευονοἱστρατηγοὶὅτιοὐκακῶςγεποιήσοντεςἀλλὰβασιλεῖπολεμήσαντεςἀπερχόμεθαεἰςτὴνἙλλάδακαὶἐπὶθάλαττανβουλόμεθαἀφικέσθαι7ἠρώτωνἐκεῖνοιεἰδοῖενἂντούτωντὰπιστάοἱδ’ἔφασανκαὶδοῦναικαὶλαβεῖνἐθέλεινἐντεῦθενδιδόασινοἱΜάκρωνεςβαρβαρικὴνλόγχηντοῖςἝλλησινοἱδὲἝλληνεςἐκείνοιςἙλληνικήνταῦταγὰρἔφασανπιστὰεἶναιθεοὺςδ’ἐπεμαρτύραντοἀμφότεροι

8μετὰδὲτὰπιστὰεὐθὺςοἱΜάκρωνεςτὰδένδρασυνεξέκοπτοντήντεὁδὸνὡδοποίουνὡςδιαβιβάσοντεςἐνμέσοιςἀναμεμιγμένοιτοῖςἝλλησικαὶἀγορὰνοἵανἐδύναντοπαρεῖχονκαὶπαρήγαγονἐντρισὶνἡμέραιςἕωςἐπὶτὰΚόλχωνὅριακατέστησαντοὺςἝλληνας9ἐνταῦθαἦνὄροςμέγαπροσβατὸνδέκαὶἐπὶτούτουοἱΚόλχοιπαρατεταγμένοιἦσανκαὶτὸμὲνπρῶτονοἱἝλληνεςἀντιπαρετάξαντοφάλαγγαὡςοὕτωςἄξοντεςπρὸςτὸὄροςἔπειταδὲἔδοξετοῖςστρατηγοῖςβουλεύσασθαισυλλεγεῖσινὅπωςὡςκάλλισταἀγωνιοῦνται10ἔλεξενοὖνΞενοφῶνὅτιδοκοίηπαύσανταςτὴνφάλαγγαλόχουςὀρθίουςποιῆσαιἡμὲνγὰρφάλαγξδιασπασθήσεταιεὐθύςτῇμὲνγὰρἄνοδοντῇδὲεὔοδονεὑρήσομεντὸὄροςκαὶεὐθὺςτοῦτοἀθυμίανποιήσειὅταντεταγμένοιεἰςφάλαγγαταύτηνδιεσπασμένηνὁρῶσιν11ἔπειταἢνμὲνἐπὶπολλῶντεταγμένοιπροσάγωμενπεριττεύσουσινἡμῶνοἱπολέμιοικαὶτοῖςπεριττοῖςχρήσονταιὅτιἂνβούλωνταιἐὰνδὲἐπ’ὀλίγωντεταγμένοιὦμενοὐδὲνἂνεἴηθαυμαστὸνεἰδιακοπείηἡμῶνἡφάλαγξὑπὸἁθρόωνκαὶβελῶνκαὶἀνθρώπωνπολλῶνἐμπεσόντωνεἰδέπῃτοῦτοἔσταιτῇὅλῃφάλαγγικακὸνἔσται12ἀλλάμοιδοκεῖὀρθίουςτοὺςλόχουςποιησαμένουςτοσοῦτονχωρίονκατασχεῖνδιαλιπόνταςτοῖςλόχοιςὅσονἔξωτοὺςἐσχάτουςλόχουςγενέσθαιτῶνπολεμίωνκεράτωνκαὶοὕτωςἐσόμεθατῆςτετῶνπολεμίωνφάλαγγοςἔξω[οἱἔσχατοιλόχοι]καὶὀρθίουςἄγοντεςοἱκράτιστοιἡμῶνπρῶτοιπροσίασινᾗτεἂνεὔοδονᾖταύτῃἕκαστοςἄξει[ὁλόχος]13καὶεἴςτετὸδιαλεῖπονοὐῥᾴδιονἔσταιτοῖςπολεμίοιςεἰσελθεῖνἔνθενκαὶἔνθενλόχωνὄντωνδιακόψαιτεοὐῥᾴδιονἔσταιλόχονὄρθιονπροσιόνταἄντέτιςπιέζηταιτῶνλόχωνὁπλησίονβοηθήσειἤντεεἷςπῃδυνηθῇτῶνλόχωνἐπὶτὸἄκρονἀναβῆναιοὐδεὶςμηκέτιμείνῃτῶνπολεμίων14ταῦταἔδοξεκαὶἐποίουνὀρθίουςτοὺςλόχουςΞενοφῶνδὲἀπιὼνἐπὶτὸεὐώνυμονἀπὸτοῦδεξιοῦἔλεγετοῖςστρατιώταιςἄνδρεςοὗτοίεἰσινοὓςὁρᾶτεμόνοιἔτιἡμῖνἐμποδὼντὸμὴἤδηεἶναιἔνθαπάλαισπεύδομεντούτουςἤνπωςδυνώμεθακαὶὠμοὺςδεῖκαταφαγεῖν

15ἐπεὶδ’ἐνταῖςχώραιςἕκαστοιἐγένοντοκαὶτοὺςλόχουςὀρθίουςἐποιήσαντοἐγένοντομὲνλόχοιτῶνὁπλιτῶνἀμφὶτοὺςὀγδοήκονταὁδὲλόχοςἕκαστοςσχεδὸνεἰςτοὺςἑκατόντοὺςδὲπελταστὰςκαὶτοὺςτοξόταςτριχῇἐποιήσαντοτοὺςμὲντοῦεὐωνύμουἔξωτοὺςδὲτοῦδεξιοῦτοὺςδὲκατὰμέσονσχεδὸνἑξακοσίουςἑκάστους16ἐκτούτουπαρηγγύησανοἱστρατηγοὶεὔχεσθαιεὐξάμενοιδὲκαὶπαιανίσαντεςἐπορεύοντοκαὶΧειρίσοφοςμὲνκαὶΞενοφῶνκαὶοἱσὺναὐτοῖςπελτασταὶτῆςτῶνπολεμίωνφάλαγγοςἔξωγενόμενοιἐπορεύοντο17οἱδὲπολέμιοιὡςεἶδοναὐτούςἀντιπαραθέοντεςοἱμὲνἐπὶτὸδεξιὸνοἱδὲἐπὶτὸεὐώνυμονδιεσπάσθησανκαὶπολὺτῆςαὑτῶνφάλαγγοςἐντῷμέσῳκενὸνἐποίησαν18οἱδὲκατὰτὸἈρκαδικὸνπελτασταίὧνἦρχενΑἰσχίνηςὁἈκαρνάννομίσαντεςφεύγεινἀνακραγόντεςἔθεονκαὶοὗτοιπρῶτοιἐπὶτὸὄροςἀναβαίνουσισυνεφείπετοδὲαὐτοῖςκαὶτὸἈρκαδικὸνὁπλιτικόνὧνἦρχεΚλεάνωρὁὈρχομένιος19οἱδὲπολέμιοιὡςἤρξαντοθεῖνοὐκέτιἔστησανἀλλὰφυγῇἄλλοςἄλλῃἐτράπετοοἱδὲἝλληνεςἀναβάντεςἐστρατοπεδεύοντοἐνπολλαῖςκώμαιςκαὶτἀπιτήδειαπολλὰἐχούσαις20καὶτὰμὲνἄλλαοὐδὲνὅτικαὶἐθαύμασαντὰδὲσμήνηπολλὰἦναὐτόθικαὶτῶνκηρίωνὅσοιἔφαγοντῶνστρατιωτῶνπάντεςἄφρονέςτεἐγίγνοντοκαὶἤμουνκαὶκάτωδιεχώρειαὐτοῖςκαὶὀρθὸςοὐδεὶςἐδύνατοἵστασθαιἀλλ’οἱμὲνὀλίγονἐδηδοκότεςσφόδραμεθύουσινἐῴκεσανοἱδὲπολὺμαινομένοιςοἱδὲκαὶἀποθνῄσκουσιν21ἔκειντοδὲοὕτωπολλοὶὥσπερτροπῆςγεγενημένηςκαὶπολλὴἦνἀθυμίατῇδ’ὑστεραίᾳἀπέθανεμὲνοὐδείςἀμφὶδὲτὴναὐτήνπωςὥρανἀνεφρόνουντρίτῃδὲκαὶτετάρτῃἀνίσταντοὥσπερἐκφαρμακοποσίας

22ἐντεῦθενδ’ἐπορεύθησανδύοσταθμοὺςπαρασάγγαςἑπτάκαὶἦλθονἐπὶθάλαττανεἰςΤραπεζοῦνταπόλινἙλληνίδαοἰκουμένηνἐντῷΕὐξείνῳΠόντῳΣινωπέωνἀποικίανἐντῇΚόλχωνχώρᾳἐνταῦθαἔμεινανἡμέραςἀμφὶτὰςτριάκονταἐνταῖςτῶνΚόλχωνκώμαις23κἀντεῦθενὁρμώμενοιἐλῄζοντοτὴνΚολχίδαἀγορὰνδὲπαρεῖχοντῷστρατοπέδῳΤραπεζούντιοικαὶἐδέξαντότετοὺςἝλληναςκαὶξένιαἔδοσανβοῦςκαὶἄλφιτακαὶοἶνον24συνδιεπράττοντοδὲκαὶὑπὲρτῶνπλησίονΚόλχωντῶνἐντῷπεδίῳμάλισταοἰκούντωνκαὶξένιακαὶπαρ’ἐκείνωνἦλθονβόες25μετὰδὲτοῦτοτὴνθυσίανἣνηὔξαντοπαρεσκευάζοντοἦλθονδ’αὐτοῖςἱκανοὶβόεςἀποθῦσαιτῷΔιὶτῷσωτῆρικαὶτῷἩρακλεῖἡγεμόσυνακαὶτοῖςἄλλοιςθεοῖςἃηὔξαντοἐποίησανδὲκαὶἀγῶναγυμνικὸνἐντῷὄρειἔνθαπερἐσκήνουνεἵλοντοδὲΔρακόντιονΣπαρτιάτηνὃςἔφυγεπαῖςὢνοἴκοθενπαῖδαἄκωνκατακανὼνξυήλῃπατάξαςδρόμουτ’ἐπιμεληθῆναικαὶτοῦἀγῶνοςπροστατῆσαι26ἐπειδὴδὲἡθυσίαἐγένετοτὰδέρματαπαρέδοσαντῷΔρακοντίῳκαὶἡγεῖσθαιἐκέλευονὅπουτὸνδρόμονπεποιηκὼςεἴηὁδὲδείξαςοὗπερἑστηκότεςἐτύγχανονοὗτοςὁλόφοςἔφηκάλλιστοςτρέχεινὅπουἄντιςβούληταιπῶςοὖνἔφασανδυνήσονταιπαλαίεινἐνσκληρῷκαὶδασεῖοὕτωςὁδ’εἶπεμᾶλλόντιἀνιάσεταιὁκαταπεσών27ἠγωνίζοντοδὲπαῖδεςμὲνστάδιοντῶναἰχμαλώτωνοἱπλεῖστοιδόλιχονδὲΚρῆτεςπλείουςἢἑξήκονταἔθεονπάληνδὲκαὶπυγμὴνκαὶπαγκράτιον†ἕτεροι†καὶκαλὴθέαἐγένετοπολλοὶγὰρκατέβησανκαὶἅτεθεωμένωντῶνἑταίρωνπολλὴφιλονικίαἐγίγνετο28ἔθεονδὲκαὶἵπποικαὶἔδειαὐτοὺςκατὰτοῦπρανοῦςἐλάσανταςἐντῇθαλάττῃἀποστρέψανταςπάλινπρὸςτὸνβωμὸνἄγεινκαὶκάτωμὲνοἱπολλοὶἐκαλινδοῦντοἄνωδὲπρὸςτὸἰσχυρῶςὄρθιονμόλιςβάδηνἐπορεύοντοοἱἵπποιἔνθαπολλὴκραυγὴκαὶγέλωςκαὶπαρακέλευσιςἐγίγνετο

ΚύρουἈναβάσεωςΕ

1[ὅσαμὲνδὴἐντῇἀναβάσειτῇμετὰΚύρουἔπραξανοἱἝλληνεςκαὶἐντῇπορείᾳτῇμέχριἐπὶθάλατταντὴνἐντῷΕὐξείνῳΠόντῳκαὶὡςεἰςΤραπεζοῦνταἙλληνίδαπόλινἀφίκοντοκαὶὡςἀπέθυσανἃεὔξαντοσωτήριαθύεινἔνθαπρῶτονεἰςφιλίανγῆνἀφίκοντοἐντῷπρόσθενλόγῳδεδήλωται]

2ἐκδὲτούτουξυνελθόντεςἐβουλεύοντοπερὶτῆςλοιπῆςπορείαςἀνέστηδὲπρῶτοςΛέωνΘούριοςκαὶἔλεξενὧδεἐγὼμὲντοίνυνἔφηὦἄνδρεςἀπείρηκαἤδηξυσκευαζόμενοςκαὶβαδίζωνκαὶτρέχωνκαὶτὰὅπλαφέρωνκαὶἐντάξειὢνκαὶφυλακὰςφυλάττωνκαὶμαχόμενοςἐπιθυμῶδὲἤδηπαυσάμενοςτούτωντῶνπόνωνἐπεὶθάλαττανἔχομενπλεῖντὸλοιπὸνκαὶἐκταθεὶςὥσπερὈδυσσεὺςἀφικέσθαιεἰςτὴνἙλλάδα3ταῦταἀκούσαντεςοἱστρατιῶταιἀνεθορύβησανὡςεὖλέγεικαὶἄλλοςταὔτ’ἔλεγεκαὶπάντεςοἱπαριόντεςἔπειταδὲΧειρίσοφοςἀνέστηκαὶεἶπενὧδε4φίλοςμοίἐστινὦἄνδρεςἈναξίβιοςναυαρχῶνδὲκαὶτυγχάνειἢνοὖνπέμψητέμεοἴομαιἂνἐλθεῖνκαὶτριήρειςἔχωνκαὶπλοῖατὰἡμᾶςἄξονταὑμεῖςδὲεἴπερπλεῖνβούλεσθεπεριμένετεἔστ’ἂνἐγὼἔλθωἥξωδὲταχέωςἀκούσαντεςταῦταοἱστρατιῶταιἥσθησάντεκαὶἐψηφίσαντοπλεῖναὐτὸνὡςτάχιστα

5μετὰτοῦτονΞενοφῶνἀνέστηκαὶἔλεξενὧδεΧειρίσοφοςμὲνδὴἐπὶπλοῖαστέλλεταιἡμεῖςδὲἀναμενοῦμενὅσαμοιοὖνδοκεῖκαιρὸςεἶναιποιεῖνἐντῇμονῇταῦταἐρῶ6πρῶτονμὲντὰἐπιτήδειαδεῖπορίζεσθαιἐκτῆςπολεμίαςοὔτεγὰρἀγορὰἔστινἱκανὴοὔτεὅτουὠνησόμεθαεὐπορίαεἰμὴὀλίγοιςτισίνἡδὲχώραπολεμίακίνδυνοςοὖνπολλοὺςἀπόλλυσθαιἢνἀμελῶςτεκαὶἀφυλάκτωςπορεύησθεἐπὶτὰἐπιτήδεια7ἀλλάμοιδοκεῖσὺνπρονομαῖςλαμβάνειντὰἐπιτήδειαἄλλωςδὲμὴπλανᾶσθαιὡςσῴζησθεἡμᾶςδὲτούτωνἐπιμελεῖσθαι8ἔδοξεταῦταἔτιτοίνυνἀκούσατεκαὶτάδεἐπὶλείανγὰρὑμῶνἐκπορεύσονταίτινεςοἴομαιοὖνβέλτιστονεἶναιἡμῖνεἰπεῖντὸνμέλλονταἐξιέναιφράζεινδὲκαὶὅποιἵνακαὶτὸπλῆθοςεἰδῶμεντῶνἐξιόντωνκαὶτῶνμενόντωνκαὶξυμπαρασκευάζωμενἐάντιδέῃκἂνβοηθῆσαίτισικαιρὸςᾖεἰδῶμενὅποιδεήσειβοηθεῖνκαὶἐάντιςτῶνἀπειροτέρωνἐγχειρῇποιξυμβουλεύωμενπειρώμενοιεἰδέναιτὴνδύναμινἐφ’οὓςἂνἴωσιν9ἔδοξεκαὶταῦταἐννοεῖτεδὴκαὶτόδεἔφησχολὴτοῖςπολεμίοιςλῄζεσθαικαὶδικαίωςἡμῖνἐπιβουλεύουσινἔχομενγὰρτὰἐκείνωνὑπερκάθηνταιδὲἡμῶνφυλακὰςδήμοιδοκεῖδεῖνπερὶτὸστρατόπεδονεἶναιἐὰνοὖνκατὰμέρος[μερισθέντες]φυλάττωμενκαὶσκοπῶμενἧττονἂνδύναιντοἡμᾶςθηρᾶνοἱπολέμιοιἔτιτοίνυντάδεὁρᾶτε10εἰμὲνἠπιστάμεθασαφῶςὅτιἥξειπλοῖαΧειρίσοφοςἄγωνἱκανάοὐδὲνἂνἔδειὧνμέλλωλέγειννῦνδ’ἐπεὶτοῦτοἄδηλονδοκεῖμοιπειρᾶσθαιπλοῖασυμπαρασκευάζεινκαὶαὐτόθενἢνμὲνγὰρἔλθῃὑπαρχόντωνἐνθάδεἐνἀφθονωτέροιςπλευσόμεθαἢνδὲμὴἄγῃτοῖςἐνθάδεχρησόμεθα11ὁρῶδὲἐγὼπλοῖαπολλάκιςπαραπλέονταεἰοὖναἰτησάμενοιπαρὰΤραπεζουντίωνμακρὰπλοῖακατάγοιμενκαὶφυλάττοιμεναὐτάτὰπηδάλιαπαραλυόμενοιἕωςἂνἱκανὰτὰἄξονταγένηταιἴσωςἂνοὐκἀπορήσαιμενκομιδῆςοἵαςδεόμεθαἔδοξεκαὶταῦτα12ἐννοήσατεδ’ἔφηεἰεἰκὸςκαὶτρέφεινἀπὸκοινοῦοὓςἂνκαταγάγωμενὅσονἂνχρόνονἡμῶνἕνεκενμένωσικαὶναῦλονξυνθέσθαιὅπωςὠφελοῦντεςκαὶὠφελῶνταιἔδοξεκαὶταῦτα13δοκεῖτοίνυνμοιἔφηἢνἄρακαὶταῦταἡμῖνμὴἐκπεραίνηταιὥστεἀρκεῖνπλοῖατὰςὁδοὺςἃςδυσπόρουςἀκούομενεἶναιταῖςπαρὰθάλαττανοἰκούσαιςπόλεσινἐντείλασθαιὁδοποιεῖνπείσονταιγὰρκαὶδιὰτὸφοβεῖσθαικαὶδιὰτὸβούλεσθαιἡμῶνἀπαλλαγῆναι

14ἐνταῦθαδὲἀνέκραγονὡςοὐδέοιὁδοιπορεῖνὁδὲὡςἔγνωτὴνἀφροσύνηναὐτῶνἐπεψήφισεμὲνοὐδέντὰςδὲπόλειςἑκούσαςἔπεισενὁδοποιεῖνλέγωνὅτιθᾶττονἀπαλλάξονταιἢνεὔποροιγένωνταιαἱὁδοί15ἔλαβονδὲκαὶπεντηκόντορονπαρὰτῶνΤραπεζουντίωνᾗἐπέστησανΔέξιππονΛάκωναπερίοικονοὗτοςἀμελήσαςτοῦξυλλέγεινπλοῖαἀποδρὰςᾤχετοἔξωτοῦΠόντουἔχωντὴνναῦνοὗτοςμὲνοὖνδίκαιαἔπαθενὕστερονἐνΘρᾴκῃγὰρπαρὰΣεύθῃπολυπραγμονῶντιἀπέθανενὑπὸΝικάνδρουτοῦΛάκωνος16ἔλαβονδὲκαὶτριακόντορονᾗἐπεστάθηΠολυκράτηςἈθηναῖοςὃςὁπόσαλαμβάνοιπλοῖακατῆγενἐπὶτὸστρατόπεδονκαὶτὰμὲνἀγώγιμαεἴτιἦγονἐξαιρούμενοιφύλακαςκαθίστασανὅπωςσῷαεἴητοῖςδὲπλοίοιςἐχρήσαντοεἰςπαραγωγήν17ἐνᾧδὲταῦταἦνἐπὶλείανἐξῇσανοἱἝλληνεςκαὶοἱμὲνἐλάμβανονοἱδὲκαὶοὔΚλεαίνετοςδ’ἐξαγαγὼνκαὶτὸνἑαυτοῦκαὶἄλλονλόχονπρὸςχωρίονχαλεπὸναὐτόςτεἀπέθανεκαὶἄλλοιπολλοὶτῶνσὺναὐτῷ

2ἐπεὶδὲτὰἐπιτήδειαοὐκέτιἦνλαμβάνεινὥστεἀπαυθημερίζεινἐπὶτὸστρατόπεδονἐκτούτουλαβὼνΞενοφῶνἡγεμόναςτῶνΤραπεζουντίωνἐξάγειεἰςΔρίλαςτὸἥμισυτοῦστρατεύματοςτὸδὲἥμισυκατέλιπεφυλάττειντὸστρατόπεδονοἱγὰρΚόλχοιἅτεἐκπεπτωκότεςτῶνοἰκιῶνπολλοὶἦσανἁθρόοικαὶὑπερεκάθηντοἐπὶτῶνἄκρων2οἱδὲΤραπεζούντιοιὁπόθενμὲντὰἐπιτήδειαῥᾴδιονἦνλαβεῖνοὐκἦγονφίλοιγὰραὐτοῖςἦσανεἰςδὲτοὺςΔρίλαςπροθύμωςἦγονὑφ’ὧνκακῶςἔπασχονεἰςχωρίατεὀρεινὰκαὶδύσβατακαὶἀνθρώπουςπολεμικωτάτουςτῶνἐντῷΠόντῳ

3ἐπεὶδὲἦσανἐντῇἄνωχώρᾳοἱἝλληνεςὁποῖατῶνχωρίωντοῖςΔρίλαιςἁλώσιμαεἶναιἐδόκειἐμπιμπράντεςἀπῇσανκαὶοὐδὲνἦνλαμβάνεινεἰμὴὗςἢβοῦςἢἄλλοτικτῆνοςτὸπῦρδιαπεφευγόςἓνδὲἦνχωρίονμητρόπολιςαὐτῶνεἰςτοῦτοπάντεςξυνερρυήκεσανπερὶδὲτοῦτοἦνχαράδραἰσχυρῶςβαθεῖακαὶπρόσοδοιχαλεπαὶπρὸςτὸχωρίον4οἱδὲπελτασταὶπροδραμόντεςστάδιαπέντεἢἓξτῶνὁπλιτῶνδιαβάντεςτὴνχαράδρανὁρῶντεςπρόβαταπολλὰκαὶἄλλαχρήματαπροσέβαλλονπρὸςτὸχωρίονξυνείποντοδὲκαὶδορυφόροιπολλοὶοἱἐπὶτὰἐπιτήδειαἐξωρμημένοιὥστεἐγένοντοοἱδιαβάντεςπλείουςἢδισχίλιοιἄνθρωποι5ἐπεὶδὲμαχόμενοιοὐκἐδύναντολαβεῖντὸχωρίονκαὶγὰρτάφροςἦνπερὶαὐτὸεὐρεῖαἀναβεβλημένηκαὶσκόλοπεςἐπὶτῆςἀναβολῆςκαὶτύρσειςπυκναὶξύλιναιπεποιημέναιἀπιέναιδὴἐπεχείρουνοἱδὲἐπέκειντοαὐτοῖς6ὡςδὲοὐκἐδύναντοἀποτρέχεινἦνγὰρἐφ’ἑνὸςἡκατάβασιςἐκτοῦχωρίουεἰςτὴνχαράδρανπέμπουσιπρὸςΞενοφῶνταὁδὲἡγεῖτοτοῖςὁπλίταις7ὁδὲἐλθὼνλέγειὅτιἔστιχωρίονχρημάτωνπολλῶνμεστόντοῦτοοὔτελαβεῖνδυνάμεθαἰσχυρὸνγάρἐστινοὔτεἀπελθεῖνῥᾴδιονμάχονταιγὰρἐπεξεληλυθότεςκαὶἡἄφοδοςχαλεπή8ἀκούσαςταῦταὁΞενοφῶνπροσαγαγὼνπρὸςτὴνχαράδραντοὺςμὲνὁπλίταςθέσθαιἐκέλευσετὰὅπλααὐτὸςδὲδιαβὰςσὺντοῖςλοχαγοῖςἐσκοπεῖτοπότερονεἴηκρεῖττονἀπαγαγεῖνκαὶτοὺςδιαβεβηκόταςἢκαὶτοὺςὁπλίταςδιαβιβάζεινὡςἁλόντοςἂντοῦχωρίου9ἐδόκειγὰρτὸμὲνἀπαγαγεῖνοὐκεἶναιἄνευπολλῶννεκρῶνἑλεῖνδ’ἂνᾤοντοκαὶοἱλοχαγοὶτὸχωρίονκαὶὁΞενοφῶνξυνεχώρησετοῖςἱεροῖςπιστεύσαςοἱγὰρμάντειςἀποδεδειγμένοιἦσανὅτιμάχημὲνἔσταιτὸδὲτέλοςκαλὸντῆςἐξόδου10καὶτοὺςμὲνλοχαγοὺςἔπεμπεδιαβιβάσονταςτοὺςὁπλίταςαὐτὸςδ’ἔμενενἀναχωρίσαςἅπανταςτοὺςπελταστάςκαὶοὐδέναεἴαἀκροβολίζεσθαι11ἐπεὶδ’ἧκονοἱὁπλῖταιἐκέλευσετὸνλόχονἕκαστονποιῆσαιτῶνλοχαγῶνὡςἂνκράτισταοἴηταιἀγωνιεῖσθαιἦσανγὰροἱλοχαγοὶπλησίονἀλλήλωνοἳπάντατὸνχρόνονἀλλήλοιςπερὶἀνδραγαθίαςἀντεποιοῦντο12καὶοἱμὲνταῦτ’ἐποίουνὁδὲτοῖςπελτασταῖςπᾶσιπαρήγγειλεδιηγκυλωμένουςἰέναιὡςὁπότανσημήνῃἀκοντίζεινκαὶτοὺςτοξόταςἐπιβεβλῆσθαιἐπὶταῖςνευραῖςὡςὁπότανσημήνῃτοξεύεινδεῆσονκαὶτοὺςγυμνῆταςλίθωνἔχεινμεστὰςτὰςδιφθέραςκαὶτοὺςἐπιτηδείουςἔπεμψετούτωνἐπιμεληθῆναι13ἐπεὶδὲπάνταπαρεσκεύαστοκαὶοἱλοχαγοὶκαὶοἱὑπολόχαγοικαὶοἱἀξιοῦντεςτούτωνμὴχείρουςεἶναιπάντεςπαρατεταγμένοιἦσανκαὶἀλλήλουςμὲνδὴξυνεώρωνμηνοειδὴςγὰρδιὰτὸχωρίονἡτάξιςἦν14ἐπεὶδ’ἐπαιάνισανκαὶἡσάλπιγξἐφθέγξατοἅματετῷἘνυαλίῳἠλέλιξανκαὶἔθεονδρόμῳοἱὁπλῖταικαὶτὰβέληὁμοῦἐφέρετολόγχαιτοξεύματασφενδόναιπλεῖστοιδ’ἐκτῶνχειρῶνλίθοιἦσανδὲοἳκαὶπῦρπροσέφερον15ὑπὸδὲτοῦπλήθουςτῶνβελῶνἔλιπονοἱπολέμιοιτάτεσταυρώματακαὶτὰςτύρσειςὥστεἈγασίαςΣτυμφάλιοςκαταθέμενοςτὰὅπλαἐνχιτῶνιμόνονἀνέβηκαὶἄλλοςἄλλονεἷλκεκαὶἄλλοςἀνεβεβήκεικαὶἡλώκειτὸχωρίονὡςἐδόκει16καὶοἱμὲνπελτασταὶκαὶοἱψιλοὶἐσδραμόντεςἥρπαζονὅτιἕκαστοςἐδύνατοὁδὲΞενοφῶνστὰςκατὰτὰςπύλαςὁπόσουςἐδύνατοκατεκώλυετῶνὁπλιτῶνἔξωπολέμιοιγὰρἄλλοιἐφαίνοντοἐπ’ἄκροιςτισὶνἰσχυροῖς17οὐπολλοῦδὲχρόνουμεταξὺγενομένουκραυγήτεἐγένετοἔνδονκαὶἔφευγονοἱμὲνκαὶἔχοντεςἃἔλαβοντάχαδέτιςκαὶτετρωμένοςκαὶπολὺςἦνὠθισμὸςἀμφὶτὰθύρετρακαὶἐρωτώμενοιοἱἐκπίπτοντεςἔλεγονὅτιἄκρατέἐστινἔνδονκαὶοἱπολέμιοιπολλοίοἳπαίουσινἐκδεδραμηκότεςτοὺςἔνδονἀνθρώπους18ἐνταῦθαἀνειπεῖνἐκέλευσεΤολμίδηντὸνκήρυκαἰέναιεἴσωτὸνβουλόμενόντιλαμβάνεινκαὶἵενταιπολλοὶεἴσωκαὶνικῶσιτοὺςἐκπίπτονταςοἱεἰσωθούμενοικαὶκατακλείουσιτοὺςπολεμίουςπάλινεἰςτὴνἄκραν19καὶτὰμὲνἔξωτῆςἄκραςπάνταδιηρπάσθηκαὶἐξεκομίσαντοοἱἝλληνεςοἱδὲὁπλῖταιἔθεντοτὰὅπλαοἱμὲνπερὶτὰσταυρώματαοἱδὲκατὰτὴνὁδὸντὴνἐπὶτὴνἄκρανφέρουσαν20ὁδὲΞενοφῶνκαὶοἱλοχαγοὶἐσκόπουνεἰοἷόντεεἴητὴνἄκρανλαβεῖνἦνγὰροὕτωςσωτηρίαἀσφαλήςἄλλωςδὲπάνυχαλεπὸνἐδόκειεἶναιἀπελθεῖνσκοπουμένοιςδὲαὐτοῖςἔδοξεπαντάπασινἀνάλωτονεἶναιτὸχωρίον21ἐνταῦθαπαρεσκευάζοντοτὴνἄφοδονκαὶτοὺςμὲνσταυροὺςἕκαστοιτοὺςκαθ’αὑτοὺςδιῄρουνκαὶτοὺςἀχρείουςκαὶφορτίαἔχοντάςτεἐξεπέμποντοκαὶτῶνὁπλιτῶντὸπλῆθοςκαταλιπόντεςοἱλοχαγοὶοἷςἕκαστοςἐπίστευεν22ἐπεὶδὲἤρξαντοἀποχωρεῖνἐπεξέθεονἔνδοθενπολλοὶγέρρακαὶλόγχαςἔχοντεςκαὶκνημῖδαςκαὶκράνηΠαφλαγονικάκαὶἄλλοιἐπὶτὰςοἰκίαςἀνέβαινοντὰςἔνθενκαὶἔνθεντῆςεἰςτὴνἄκρανφερούσηςὁδοῦ23ὥστεοὐδὲδιώκεινἀσφαλὲςἦνκατὰτὰςπύλαςτὰςεἰςτὴνἄκρανφερούσαςκαὶγὰρξύλαμεγάλαἐπερρίπτουνἄνωθενὥστεχαλεπὸνἦνκαὶμένεινκαὶἀπιέναικαὶἡνὺξφοβερὰἦνἡἐπιοῦσα24μαχομένωνδὲαὐτῶνκαὶἀπορουμένωνθεῶντιςαὐτοῖςμηχανὴνσωτηρίαςδίδωσινἐξαπίνηςγὰρἀνέλαμψενοἰκίατῶνἐνδεξιᾷὅτουδὴἐνάψαντοςὡςδ’αὕτηξυνέπιπτενἔφευγονοἱἀπὸτῶνἐνδεξιᾷοἰκιῶν25ὡςδὲἔμαθενὁΞενοφῶντοῦτοπαρὰτῆςτύχηςἐνάπτεινἐκέλευεκαὶτὰςἐνἀριστερᾷοἰκίαςαἳξύλιναιἦσανὥστεκαὶταχὺἐκαίοντο26ἔφευγονοὖνκαὶοἱἀπὸτούτωντῶνοἰκιῶνοἱδὲκατὰστόμαδὴἔτιμόνοιἐλύπουνκαὶδῆλοιἦσανὅτιἐπικείσονταιἐντῇἐξόδῳτεκαὶκαταβάσειἐνταῦθαπαραγγέλλειφέρεινξύλαὅσοιἐτύγχανονἔξωὄντεςτῶνβελῶνεἰςτὸμέσονἑαυτῶνκαὶτῶνπολεμίωνἐπεὶδὲἱκανὰἤδηἦνἐνῆψανἐνῆπτονδὲκαὶτὰςπαρ’αὐτὸτὸχαράκωμαοἰκίαςὅπωςοἱπολέμιοιἀμφὶταῦταἔχοιεν27οὕτωμόλιςἀπῆλθονἀπὸτοῦχωρίουπῦρἐνμέσῳἑαυτῶνκαὶτῶνπολεμίωνποιησάμενοικαὶκατεκαύθηπᾶσαἡπόλιςκαὶαἱοἰκίαικαὶαἱτύρσειςκαὶτὰσταυρώματακαὶτἆλλαπάνταπλὴντῆςἄκρας

28τῇδὲὑστεραίᾳἀπῇσανοἱἝλληνεςἔχοντεςτὰἐπιτήδειαἐπεὶδὲτὴνκατάβασινἐφοβοῦντοτὴνεἰςΤραπεζοῦνταπρανὴςγὰρἦνκαὶστενήψευδενέδρανἐποιήσαντο29καὶἀνὴρΜυσὸςκαὶτοὔνοματοῦτοἔχωντῶνΚρητῶνλαβὼνδέκαἔμενενἐνλασίῳχωρίῳκαὶπροσεποιεῖτοτοὺςπολεμίουςπειρᾶσθαιλανθάνειναἱδὲπέλταιαὐτῶνἄλλοτεκαὶἄλλοτεδιεφαίνοντοχαλκαῖοὖσαι30οἱμὲνοὖνπολέμιοιταῦταδιορῶντεςἐφοβοῦντοὡςἐνέδρανοὖσανἡδὲστρατιὰἐντούτῳκατέβαινενἐπεὶδὲἐδόκειἤδηἱκανὸνὑπεληλυθέναιτῷΜυσῷἐσήμηνεφεύγεινἀνὰκράτοςκαὶὃςἐξαναστὰςφεύγεικαὶοἱσὺναὐτῷ31καὶοἱμὲνἄλλοιΚρῆτεςἁλίσκεσθαιγὰρἔφασαντῷδρόμῳἐκπεσόντεςἐκτῆςὁδοῦεἰςὕληνκατὰτὰςνάπαςκαλινδούμενοιἐσώθησανὁΜυσὸςδὲκατὰτὴνὁδὸνφεύγωνἐβόαβοηθεῖν32καὶἐβοήθησαναὐτῷκαὶἀνέλαβοντετρωμένονκαὶαὐτοὶἐπὶπόδαἀνεχώρουνβαλλόμενοιοἱβοηθήσαντεςκαὶἀντιτοξεύοντέςτινεςτῶνΚρητῶνοὕτωςἀφίκοντοἐπὶτὸστρατόπεδονπάντεςσῷοιὄντες

3ἐπεὶδὲοὔτεΧειρίσοφοςἧκενοὔτεπλοῖαἱκανὰἦνοὔτετὰἐπιτήδειαἦνλαμβάνεινἔτιἐδόκειἀπιτέονεἶναικαὶεἰςμὲντὰπλοῖατούςτεἀσθενοῦνταςἐνεβίβασανκαὶτοὺςὑπὲρτετταράκονταἔτηκαὶπαῖδαςκαὶγυναῖκαςκαὶτῶνσκευῶνὅσαμὴἀνάγκηἦνἔχεινκαὶΦιλήσιονκαὶΣοφαίνετοντοὺςπρεσβυτάτουςτῶνστρατηγῶνεἰσβιβάσαντεςτούτωνἐκέλευονἐπιμελεῖσθαιοἱδὲἄλλοιἐπορεύοντοἡδὲὁδὸςὡδοποιημένηἦν2καὶἀφικνοῦνταιπορευόμενοιεἰςΚερασοῦντατριταῖοιπόλινἙλληνίδαἐπὶθαλάττῃΣινωπέωνἄποικονἐντῇΚολχίδιχώρᾳ3ἐνταῦθαἔμεινανἡμέραςδέκακαὶἐξέτασιςσὺντοῖςὅπλοιςἐγίγνετοκαὶἀριθμόςκαὶἐγένοντοὀκτακισχίλιοικαὶἑξακόσιοιοὗτοιἐσώθησανοἱδὲἄλλοιἀπώλοντοὑπότετῶνπολεμίωνκαὶχιόνοςκαὶεἴτιςνόσῳ

4ἐνταῦθακαὶδιαλαμβάνουσιτὸἀπὸτῶναἰχμαλώτωνἀργύριονγενόμενονκαὶτὴνδεκάτηνἣντῷἈπόλλωνιἐξεῖλονκαὶτῇἘφεσίᾳἈρτέμιδιδιέλαβονοἱστρατηγοὶτὸμέροςἕκαστοςφυλάττειντοῖςθεοῖςἀντὶδὲΧειρισόφουΝέωνὁἈσιναῖοςἔλαβε5ΞενοφῶνοὖντὸμὲντοῦἈπόλλωνοςἀνάθημαποιησάμενοςἀνατίθησινεἰςτὸνἐνΔελφοῖςτῶνἈθηναίωνθησαυρὸνκαὶἐπέγραψετότεαὑτοῦὄνομακαὶτὸΠροξένουὃςσὺνΚλεάρχῳἀπέθανενξένοςγὰρἦναὐτοῦ6τὸδὲτῆςἈρτέμιδοςτῆςἘφεσίαςὅτ’ἀπῄεισὺνἈγησιλάῳἐκτῆςἈσίαςτὴνεἰςΒοιωτοὺςὁδόνκαταλείπειπαρὰΜεγαβύζῳτῷτῆςἈρτέμιδοςνεωκόρῳὅτιαὐτὸςκινδυνεύσωνἐδόκειἰέναικαὶἐπέστειλενἢνμὲναὐτὸςσωθῇαὑτῷἀποδοῦναιἢνδέτιπάθῃἀναθεῖναιποιησάμενοντῇἈρτέμιδιὅτιοἴοιτοχαριεῖσθαιτῇθεῷ7ἐπειδὴδ’ἔφευγενὁΞενοφῶνκατοικοῦντοςἤδηαὐτοῦἐνΣκιλλοῦντιὑπὸτῶνΛακεδαιμονίωνοἰκισθέντοςπαρὰτὴνὈλυμπίανἀφικνεῖταιΜεγάβυζοςεἰςὈλυμπίανθεωρήσωνκαὶἀποδίδωσιτὴνπαρακαταθήκηναὐτῷΞενοφῶνδὲλαβὼνχωρίονὠνεῖταιτῇθεῷὅπουἀνεῖλενὁθεός8ἔτυχεδὲδιαρρέωνδιὰτοῦχωρίουποταμὸςΣελινοῦςκαὶἐνἘφέσῳδὲπαρὰτὸντῆςἈρτέμιδοςνεὼνΣελινοῦςποταμὸςπαραρρεῖκαὶἰχθύεςτεἐνἀμφοτέροιςἔνεισικαὶκόγχαιἐνδὲτῷἐνΣκιλλοῦντιχωρίῳκαὶθῆραιπάντωνὁπόσαἐστὶνἀγρευόμεναθηρία9ἐποίησεδὲκαὶβωμὸνκαὶναὸνἀπὸτοῦἱεροῦἀργυρίουκαὶτὸλοιπὸνδὲἀεὶδεκατεύωντὰἐκτοῦἀγροῦὡραῖαθυσίανἐποίειτῇθεῷκαὶπάντεςοἱπολῖταικαὶοἱπρόσχωροιἄνδρεςκαὶγυναῖκεςμετεῖχοντῆςἑορτῆςπαρεῖχεδὲἡθεὸςτοῖςσκηνοῦσινἄλφιταἄρτουςοἶνοντραγήματακαὶτῶνθυομένωνἀπὸτῆςἱερᾶςνομῆςλάχοςκαὶτῶνθηρευομένωνδέ10καὶγὰρθήρανἐποιοῦντοεἰςτὴνἑορτὴνοἵτεΞενοφῶντοςπαῖδεςκαὶοἱτῶνἄλλωνπολιτῶνοἱδὲβουλόμενοικαὶἄνδρεςξυνεθήρωνκαὶἡλίσκετοτὰμὲνἐξαὐτοῦτοῦἱεροῦχώρουτὰδὲκαὶἐκτῆςΦολόηςσύεςκαὶδορκάδεςκαὶἔλαφοι11ἔστιδὲἡχώραᾗἐκΛακεδαίμονοςεἰςὈλυμπίανπορεύονταιὡςεἴκοσιστάδιοιἀπὸτοῦἐνὈλυμπίᾳΔιὸςἱεροῦἔνιδ’ἐντῷἱερῷχώρῳκαὶλειμὼνκαὶὄρηδένδρωνμεστάἱκανὰσῦςκαὶαἶγαςκαὶβοῦςτρέφεινκαὶἵππουςὥστεκαὶτὰτῶνεἰςτὴνἑορτὴνἰόντωνὑποζύγιαεὐωχεῖσθαι12περὶδὲαὐτὸντὸνναὸνἄλσοςἡμέρωνδένδρωνἐφυτεύθηὅσαἐστὶτρωκτὰὡραῖαὁδὲναὸςὡςμικρὸςμεγάλῳτῷἐνἘφέσῳεἴκασταικαὶτὸξόανονἔοικενὡςκυπαρίττινονχρυσῷὄντιτῷἐνἘφέσῳ13καὶστήληἕστηκεπαρὰτὸνναὸνγράμματαἔχουσα

ἱερὸςὁχῶροςτῆςἈρτέμιδοςτὸνἔχοντακαὶκαρπούμενοντὴνμὲνδεκάτηνκαταθύεινἑκάστουἔτουςἐκδὲτοῦπεριττοῦτὸνναὸνἐπισκευάζεινἂνδὲτιςμὴποιῇταῦτατῇθεῷμελήσει

4ἐκΚερασοῦντοςδὲκατὰθάλαττανμὲνἐκομίζοντοοἵπερκαὶπρόσθενοἱδὲἄλλοικατὰγῆνἐπορεύοντο2ἐπεὶδὲἦσανἐπὶτοῖςΜοσσυνοίκωνὁρίοιςπέμπουσινεἰςαὐτοὺςΤιμησίθεοντὸνΤραπεζούντιονπρόξενονὄντατῶνΜοσσυνοίκωνἐρωτῶντεςπότερονὡςδιὰφιλίαςἢδιὰπολεμίαςπορεύσονταιτῆςχώραςοἱδὲεἶπονὅτιοὐδιήσοιενἐπίστευονγὰρτοῖςχωρίοις3ἐντεῦθενλέγειὁΤιμησίθεοςὅτιπολέμιοίεἰσιναὐτοῖςοἱἐκτοῦἐπέκεινακαὶἐδόκεικαλέσαιἐκείνουςεἰβούλοιντοξυμμαχίανποιήσασθαικαὶπεμφθεὶςὁΤιμησίθεοςἧκενἄγωντοὺςἄρχοντας4ἐπεὶδὲἀφίκοντοσυνῆλθονοἵτετῶνΜοσσυνοίκωνἄρχοντεςκαὶοἱστρατηγοὶτῶνἙλλήνων5καὶἔλεξεΞενοφῶνἡρμήνευεδὲΤιμησίθεοςὦἄνδρεςΜοσσύνοικοιἡμεῖςβουλόμεθαδιασωθῆναιπρὸςτὴνἙλλάδαπεζῇπλοῖαγὰροὐκἔχομενκωλύουσιδὲοὗτοιἡμᾶςοὓςἀκούομενὑμῖνπολεμίουςεἶναι6εἰοὖνβούλεσθεἔξεστινὑμῖνἡμᾶςλαβεῖνξυμμάχουςκαὶτιμωρήσασθαιεἴτίποτεὑμᾶςοὗτοιἠδίκησανκαὶτὸλοιπὸνὑμῶνὑπηκόουςεἶναιτούτους7εἰδὲἡμᾶςἀφήσετεσκέψασθεπόθεναὖθιςἂντοσαύτηνδύναμινλάβοιτεξύμμαχον8πρὸςταῦταἀπεκρίνατοὁἄρχωντῶνΜοσσυνοίκωνὅτικαὶβούλοιντοταῦτακαὶδέχοιντοτὴνξυμμαχίαν9ἄγετεδήἔφηὁΞενοφῶντίἡμῶνδεήσεσθεχρήσασθαιἂνξύμμαχοιὑμῶνγενώμεθακαὶὑμεῖςτίοἷοίτεἔσεσθεἡμῖνξυμπρᾶξαιπερὶτῆςδιόδου10οἱδὲεἶπονὅτιἱκανοίἐσμενεἰςτὴνχώρανεἰσβάλλεινἐκτοῦἐπὶθάτερατὴντῶνὑμῖντεκαὶἡμῖνπολεμίωνκαὶδεῦροὑμῖνπέμψαιναῦςτεκαὶἄνδραςοἵτινεςὑμῖνξυμμαχοῦνταίτεκαὶτὴνὁδὸνἡγήσονται

11ἐπὶτούτοιςπιστὰδόντεςκαὶλαβόντεςᾤχοντοκαὶἧκοντῇὑστεραίᾳἄγοντεςτριακόσιαπλοῖαμονόξυλακαὶἐνἑκάστῳτρεῖςἄνδραςὧνοἱμὲνδύοἐκβάντεςεἰςτάξινἔθεντοτὰὅπλαὁδὲεἷςἔμενε12καὶοἱμὲνλαβόντεςτὰπλοῖαἀπέπλευσανοἱδὲμένοντεςἐξετάξαντοὧδεἔστησαν[ὥσπερ]ἀνὰἑκατὸνμάλισταοἷονχοροὶἀντιστοιχοῦντεςἀλλήλοιςἔχοντεςγέρραπάντεςλευκῶνβοῶνδασέαᾐκασμένακιττοῦπετάλῳἐνδὲτῇδεξιᾷπαλτὸνὡςἕξπηχυἔμπροσθενμὲνλόγχηνἔχονὄπισθενδὲτοῦξύλουσφαιροειδές13χιτωνίσκουςδὲἐνεδεδύκεσανὑπὲργονάτωνπάχοςὡςλινοῦστρωματοδέσμουἐπὶτῇκεφαλῇδὲκράνησκύτιναοἷάπερτὰΠαφλαγονικάκρωβύλονἔχοντακατὰμέσονἐγγύτατατιαροειδῆεἶχονδὲκαὶσαγάρειςσιδηρᾶς14ἐντεῦθενἐξῆρχεμὲναὐτῶνεἷςοἱδὲἄλλοιἅπαντεςἐπορεύοντοᾄδοντεςἐνῥυθμῷκαὶδιελθόντεςδιὰτῶντάξεωνκαὶδιὰτῶνὅπλωντῶνἙλλήνωνἐπορεύοντοεὐθὺςπρὸςτοὺςπολεμίουςἐπὶχωρίονὃἐδόκειἐπιμαχώτατονεἶναι15ᾠκεῖτοδὲτοῦτοπρὸτῆςπόλεωςτῆςΜητροπόλεωςκαλουμένηςαὐτοῖςκαὶἐχούσηςτὸἀκρότατοντῶνΜοσσυνοίκωνκαὶπερὶτούτουὁπόλεμοςἦνοἱγὰρἀεὶτοῦτ’ἔχοντεςἐδόκουνἐγκρατεῖςεἶναικαὶπάντωνΜοσσυνοίκωνκαὶἔφασαντούτουςοὐδικαίωςἔχειντοῦτοἀλλὰκοινὸνὂνκαταλαβόνταςπλεονεκτεῖν16εἵποντοδ’αὐτοῖςκαὶτῶνἙλλήνωντινέςοὐταχθέντεςὑπὸτῶνστρατηγῶνἀλλὰἁρπαγῆςἕνεκενοἱδὲπολέμιοιπροσιόντωντέωςμὲνἡσύχαζονἐπεὶδ’ἐγγὺςἐγένοντοτοῦχωρίουἐκδραμόντεςτρέπονταιαὐτούςκαὶἀπέκτεινανσυχνοὺςτῶνβαρβάρωνκαὶτῶνξυναναβάντωνἙλλήνωντινάςκαὶἐδίωκονμέχριοὗεἶδοντοὺςἝλληναςβοηθοῦντας17εἶταδὲἀποτραπόμενοιᾤχοντοκαὶἀποτεμόντεςτὰςκεφαλὰςτῶννεκρῶνἐπεδείκνυσαντοῖςἝλλησικαὶτοῖςἑαυτῶνπολεμίοιςκαὶἅμαἐχόρευοννόμῳτινὶᾄδοντες18οἱδὲἝλληνεςμάλαἤχθοντοὅτιτούςτεπολεμίουςἐπεποιήκεσανθρασυτέρουςκαὶὅτιοἱἐξελθόντεςἝλληνεςσὺναὐτοῖςἐπεφεύγεσανμάλαὄντεςσυχνοίὃοὔπωπρόσθενἐπεποιήκεσανἐντῇστρατείᾳ19ΞενοφῶνδὲξυγκαλέσαςτοὺςἝλληναςεἶπενἄνδρεςστρατιῶταιμηδὲνἀθυμήσητεἕνεκατῶνγεγενημένωνἴστεγὰρὅτικαὶἀγαθὸνοὐμεῖοντοῦκακοῦγεγένηται20πρῶτονμὲνγὰρἐπίστασθεὅτιοἱμέλλοντεςἡμῖνἡγεῖσθαιτῷὄντιπολέμιοίεἰσινοἷσπερκαὶἡμᾶςἀνάγκηἔπειταδὲκαὶτῶνἙλλήνωνοἱἀμελήσαντεςτῆςξὺνἡμῖντάξεωςκαὶἱκανοὶἡγησάμενοιεἶναιξὺντοῖςβαρβάροιςταὐτὰπράττεινἅπερσὺνἡμῖνδίκηνδεδώκασινὥστεαὖθιςἧττοντῆςἡμετέραςτάξεωςἀπολείψονται21ἀλλ’ὑμᾶςδεῖπαρασκευάζεσθαιὅπωςκαὶτοῖςφίλοιςοὖσιτῶνβαρβάρωνδόξητεκρείττουςαὐτῶνεἶναικαὶτοῖςπολεμίοιςδηλώσητεὅτιοὐχὁμοίοιςἀνδράσιμαχοῦνταινῦντεκαὶὅτετοῖςἀτάκτοιςἐμάχοντο

22ταύτηνμὲνοὖντὴνἡμέρανοὕτωςἔμειναντῇδὲὑστεραίᾳθύσαντεςἐπεὶἐκαλλιερήσαντοἀριστήσαντεςὀρθίουςτοὺςλόχουςποιησάμενοικαὶτοὺςβαρβάρουςἐπὶτὸεὐώνυμονκατὰταὐτὰταξάμενοιἐπορεύοντοτοὺςτοξόταςμεταξὺτῶνλόχων[ὀρθίων]ἔχοντεςὑπολειπομένουδὲμικρὸντοῦστόματοςτῶνὁπλιτῶν23ἦσανγὰρτῶνπολεμίωνοἳεὔζωνοικατατρέχοντεςτοῖςλίθοιςἔβαλλοντούτουςἀνέστελλονοἱτοξόταικαὶπελτασταίοἱδ’ἄλλοιβάδηνἐπορεύοντοπρῶτονμὲνἐπὶτὸχωρίονἀφ’οὗτῇπροτεραίᾳοἱβάρβαροιἐτρέφθησανκαὶοἱξὺναὐτοῖςἐνταῦθαγὰροἱπολέμιοιἦσανἀντιτεταγμένοι24τοὺςμὲνοὖνπελταστὰςἐδέξαντοοἱβάρβαροικαὶἐμάχοντοἐπειδὴδὲἐγγὺςἦσανοἱὁπλῖταιἐτρέποντοκαὶοἱμὲνπελτασταὶεὐθὺςεἵποντοδιώκοντεςἄνωπρὸςτὴνπόλινοἱδὲὁπλῖταιἐντάξειεἵποντο25ἐπεὶδὲἄνωἦσανπρὸςταῖςΜητροπόλεωςοἰκίαιςἐνταῦθαοἱπολέμιοιὁμοῦδὴπάντεςγενόμενοιἐμάχοντοκαὶἐξηκόντιζοντοῖςπαλτοῖςκαὶἄλλαδόραταἔχοντεςπαχέαμακράὅσαἀνὴρἂνφέροιμόλιςτούτοιςἐπειρῶντοἀμύνασθαιἐκχειρός26ἐπεὶδὲοὐχὑφίεντοοἱἝλληνεςἀλλὰὁμόσεἐχώρουνἔφευγονοἱβάρβαροικαὶἐντεῦθενλιπόντεςἅπαντεςτὸχωρίονὁδὲβασιλεὺςαὐτῶνὁἐντῷμόσσυνιτῷἐπ’ἄκρουᾠκοδομημένῳὃντρέφουσιπάντεςκοινῇαὐτοῦμένοντακαὶφυλάττουσινοὐκἤθελενἐξελθεῖνοὐδὲὁἐντῷπρότεροναἱρεθέντιχωρίῳἀλλ’αὐτοῦσὺντοῖςμοσσύνοιςκατεκαύθησαν27οἱδὲἝλληνεςδιαρπάζοντεςτὰχωρίαηὕρισκονθησαυροὺςἐνταῖςοἰκίαιςἄρτωννενημένωνπερυσινῶνὡςἔφασανοἱΜοσσύνοικοιτὸνδὲνέονσῖτονξὺντῇκαλάμῃἀποκείμενονἦσανδὲζειαὶαἱπλεῖσται28καὶδελφίνωντεμάχηἐνἀμφορεῦσινηὑρίσκετοτεταριχευμένακαὶστέαρἐντεύχεσιτῶνδελφίνωνᾧἐχρῶντοοἱΜοσσύνοικοικαθάπεροἱἝλληνεςτῷἐλαίῳ29κάρυαδὲἐπὶτῶνἀνώγεωνἦνπολλὰτὰπλατέαοὐκἔχονταδιαφυὴνοὐδεμίαντούτωνκαὶπλείστῳσίτῳἐχρῶντοἕψοντεςκαὶἄρτουςὀπτῶντεςοἶνοςδὲηὑρίσκετοὃςἄκρατοςμὲνὀξὺςἐφαίνετοεἶναιὑπὸτῆςαὐστηρότητοςκερασθεὶςδὲεὐώδηςτεκαὶἡδύς

30οἱμὲνδὴἝλληνεςἀριστήσαντεςἐνταῦθαἐπορεύοντοεἰςτὸπρόσωπαραδόντεςτὸχωρίοντοῖςξυμμαχήσασιτῶνΜοσσυνοίκωνὁπόσαδὲκαὶἄλλαπαρῇσανχωρίατῶνξὺντοῖςπολεμίοιςὄντωντὰεὐπροσοδώταταοἱμὲνἔλειπονοἱδὲἑκόντεςπροσεχώρουν31τὰδὲπλεῖστατοιάδεἦντῶνχωρίωνἀπεῖχοναἱπόλειςἀπ’ἀλλήλωνστάδιαὀγδοήκοντααἱδὲπλέοναἱδὲμεῖονἀναβοώντωνδὲἀλλήλωνξυνήκουονεἰςτὴνἑτέρανἐκτῆςἑτέραςπόλεωςοὕτωςὑψηλήτεκαὶκοίληἡχώραἦν32ἐπεὶδὲπορευόμενοιἐντοῖςφίλοιςἦσανἐπεδείκνυσαναὐτοῖςπαῖδαςτῶνεὐδαιμόνωνσιτευτούςτεθραμμένουςκαρύοιςἑφθοῖςἁπαλοὺςκαὶλευκοὺςσφόδρακαὶοὐπολλοῦδέονταςἴσουςτὸμῆκοςκαὶτὸπλάτοςεἶναιποικίλουςδὲτὰνῶτακαὶτὰἔμπροσθενπάνταἐστιγμένουςἀνθέμια33ἐζήτουνδὲκαὶταῖςἑταίραιςἃςἦγονοἱἝλληνεςἐμφανῶςξυγγίγνεσθαινόμοςγὰρἦνοὗτόςσφισιλευκοὶδὲπάντεςοἱἄνδρεςκαὶαἱγυναῖκες34τούτουςἔλεγονοἱστρατευσάμενοιβαρβαρωτάτουςδιελθεῖνκαὶπλεῖστοντῶνἙλληνικῶννόμωνκεχωρισμένουςἔντεγὰρὄχλῳὄντεςἐποίουνἅπερ<ἂν>ἄνθρωποιἐνἐρημίᾳποιήσειανμόνοιτεὄντεςὅμοιαἔπραττονἅπερἂνμετ’ἄλλωνὄντεςδιελέγοντότεαὑτοῖςκαὶἐγέλωνἐφ’ἑαυτοῖςκαὶὠρχοῦντοἐφιστάμενοιὅπουτύχοιενὥσπερἄλλοιςἐπιδεικνύμενοι

5διὰταύτηςτῆςχώραςοἱἝλληνεςδιάτετῆςπολεμίαςκαὶτῆςφιλίαςἐπορεύθησανὀκτὼσταθμούςκαὶἀφικνοῦνταιεἰςΧάλυβαςοὗτοιὀλίγοιτεἦσανκαὶὑπήκοοιτῶνΜοσσυνοίκωνκαὶὁβίοςἦντοῖςπλείστοιςαὐτῶνἀπὸσιδηρείας2ἐντεῦθενἀφικνοῦνταιεἰςΤιβαρηνούςἡδὲτῶνΤιβαρηνῶνχώραπολὺἦνπεδινωτέρακαὶχωρίαεἶχενἐπὶθαλάττῃἧττονἐρυμνάκαὶοἱστρατηγοὶἔχρῃζονπρὸςτὰχωρίαπροσβάλλεινκαὶτὴνστρατιὰνὀνηθῆναίτικαὶτὰξένιαἃἧκεπαρὰΤιβαρηνῶνοὐκἐδέχοντοἀλλ’ἐπιμεῖναικελεύσαντεςἔστεβουλεύσαιντοἐθύοντο3καὶπολλὰκαταθυσάντωντέλοςἀπεδείξαντοοἱμάντειςπάντεςγνώμηνὅτιοὐδαμῇπροσίοιντοοἱθεοὶτὸνπόλεμονἐντεῦθενδὴτὰξένιαἐδέξαντοκαὶὡςδιὰφιλίαςπορευόμενοιδύοἡμέραςἀφίκοντοεἰςΚοτύωραπόλινἙλληνίδαΣινωπέωνἄποικονοὖσανδ’ἐντῇΤιβαρηνῶνχώρᾳ

4[μέχριἐνταῦθαἐπέζευσενἡστρατιάπλῆθοςτῆςκαταβάσεωςτῆςὁδοῦἀπὸτῆςἐνΒαβυλῶνιμάχηςἄχριεἰςΚοτύωρασταθμοὶἑκατὸνεἴκοσιδύοπαρασάγγαιἑξακόσιοικαὶεἴκοσιστάδιοιμύριοικαὶὀκτακισχίλιοικαὶἑξακόσιοιχρόνουπλῆθοςὀκτὼμῆνες]5ἐνταῦθαἔμεινανἡμέραςτετταράκονταπέντεἐνδὲταύταιςπρῶτονμὲντοῖςθεοῖςἔθυσανκαὶπομπὰςἐποίησανκατὰἔθνοςἕκαστοιτῶνἙλλήνωνκαὶἀγῶναςγυμνικούς6τὰδ’ἐπιτήδει’ἐλάμβανοντὰμὲνἐκτῆςΠαφλαγονίαςτὰδ’ἐκτῶνχωρίωντῶνΚοτυωριτῶνοὐγὰρπαρεῖχονἀγοράνοὐδ’εἰςτὸτεῖχοςτοὺςἀσθενοῦνταςἐδέχοντο

7ἐντούτῳἔρχονταιἐκΣινώπηςπρέσβειςφοβούμενοιπερὶτῶνΚοτυωριτῶντῆςτεπόλεωςἦνγὰρἐκείνωνκαὶφόρονἐκείνοιςἔφερονκαὶπερὶτῆςχώραςὅτιἤκουονδῃουμένηνκαὶἐλθόντεςεἰςτὸστρατόπεδονἔλεγονπροηγόρειδὲἙκατώνυμοςδεινὸςνομιζόμενοςεἶναιλέγειν8ἔπεμψενἡμᾶςὦἄνδρεςστρατιῶταιἡτῶνΣινωπέωνπόλιςἐπαινέσοντάςτεὑμᾶςὅτινικᾶτεἝλληνεςὄντεςβαρβάρουςἔπειταδὲκαὶξυνησθησομένουςὅτιδιὰπολλῶντεκαὶδεινῶνὡςἡμεῖςἠκούσαμενπραγμάτωνσεσωσμένοιπάρεστε9ἀξιοῦμενδὲἝλληνεςὄντεςκαὶαὐτοὶὑφ’ὑμῶνὄντωνἙλλήνωνἀγαθὸνμέντιπάσχεινκακὸνδὲμηδένοὐδὲγὰρἡμεῖςὑμᾶςοὐδὲνπώποτεὑπήρξαμενκακῶςποιοῦντες10ΚοτυωρῖταιδὲοὗτοιεἰσὶμὲνἡμέτεροιἄποικοικαὶτὴνχώρανἡμεῖςαὐτοῖςταύτηνπαραδεδώκαμενβαρβάρουςἀφελόμενοιδιὸκαὶδασμὸνἡμῖνφέρουσινοὗτοιτεταγμένονκαὶΚερασούντιοικαὶΤραπεζούντιοιὥστεὅτιἂντούτουςκακὸνποιήσητεἡΣινωπέωνπόλιςνομίζειπάσχειν11νῦνδὲἀκούομενὑμᾶςεἴςτετὴνπόλινβίᾳπαρεληλυθόταςἐνίουςσκηνοῦνἐνταῖςοἰκίαιςκαὶἐκτῶνχωρίωνβίᾳλαμβάνεινὧνἂνδέησθεοὐπείθοντας12ταῦτ’οὖνοὐκἀξιοῦμενεἰδὲταῦταποιήσετεἀνάγκηἡμῖνκαὶΚορύλανκαὶΠαφλαγόναςκαὶἄλλονὅντιναἂνδυνώμεθαφίλονποιεῖσθαι

13πρὸςταῦταἀναστὰςΞενοφῶνὑπὲρτῶνστρατιωτῶνεἶπενἡμεῖςδέὦἄνδρεςΣινωπεῖςἥκομενἀγαπῶντεςὅτιτὰσώματαδιεσωσάμεθακαὶτὰὅπλαοὐγὰρἦνδυνατὸνἅματεχρήματαἄγεινκαὶφέρεινκαὶτοῖςπολεμίοιςμάχεσθαι14καὶνῦνἐπεὶεἰςτὰςἙλληνίδαςπόλειςἤλθομενἐνΤραπεζοῦντιμὲνπαρεῖχονγὰρἡμῖνἀγοράνὠνούμενοιεἴχομεντὰἐπιτήδειακαὶἀνθ’ὧνἐτίμησανἡμᾶςκαὶξένιαἔδωκαντῇστρατιᾷἀντετιμῶμεναὐτούςκαὶεἴτιςαὐτοῖςφίλοςἦντῶνβαρβάρωντούτωνἀπειχόμεθατοὺςδὲπολεμίουςαὐτῶνἐφ’οὓςαὐτοὶἡγοῖντοκακῶςἐποιοῦμενὅσονἐδυνάμεθα15ἐρωτᾶτεδὲαὐτοὺςὁποίωντινῶνἡμῶνἔτυχονπάρεισιγὰρἐνθάδεοὓςἡμῖνἡγεμόναςδιὰφιλίανἡπόλιςξυνέπεμψεν16ὅποιδ’ἂνἐλθόντεςἀγορὰνμὴἔχωμενἄντεεἰςβάρβαρονγῆνἄντεεἰςἙλληνίδαοὐχὕβρειἀλλὰἀνάγκῃλαμβάνομεντὰἐπιτήδεια17καὶΚαρδούχουςκαὶΤαόχουςκαὶΧαλδαίουςκαίπερβασιλέωςοὐχὑπηκόουςὄνταςὅμωςκαὶμάλαφοβεροὺςὄνταςπολεμίουςἐκτησάμεθαδιὰτὸἀνάγκηνεἶναιλαμβάνειντὰἐπιτήδειαἐπεὶἀγορὰνοὐπαρεῖχον18Μάκρωναςδὲκαίπερβαρβάρουςὄνταςἐπεὶἀγορὰνοἵανἐδύναντοπαρεῖχονφίλουςτεἐνομίζομενεἶναικαὶβίᾳοὐδὲνἐλαμβάνομεντῶνἐκείνων19Κοτυωρίταςδέοὓςὑμετέρουςφατὲεἶναιεἴτιαὐτῶνεἰλήφαμεναὐτοὶαἴτιοίεἰσινοὐγὰρὡςφίλοιπροσεφέροντοἡμῖνἀλλὰκλείσαντεςτὰςπύλαςοὔτεεἴσωἐδέχοντοοὔτεἔξωἀγορὰνἔπεμπονᾐτιῶντοδὲτὸνπαρ’ὑμῶνἁρμοστὴντούτωναἴτιονεἶναι20ὃδὲλέγειςβίᾳπαρελθόνταςσκηνοῦνἡμεῖςἠξιοῦμεντοὺςκάμνονταςεἰςτὰςστέγαςδέξασθαιἐπεὶδὲοὐκἀνέῳγοντὰςπύλαςᾗἡμᾶςἐδέχετοαὐτὸτὸχωρίονταύτῃεἰσελθόντεςἄλλομὲνοὐδὲνβίαιονἐποιήσαμενσκηνοῦσιδ’ἐνταῖςστέγαιςοἱκάμνοντεςτὰαὑτῶνδαπανῶντεςκαὶτὰςπύλαςφρουροῦμενὅπωςμὴἐπὶτῷὑμετέρῳἁρμοστῇὦσινοἱκάμνοντεςἡμῶνἀλλ’ἐφ’ἡμῖνᾖκομίσασθαιὅτανβουλώμεθα21οἱδὲἄλλοιὡςὁρᾶτεσκηνοῦμενὑπαίθριοιἐντῇτάξειπαρεσκευασμένοιἂνμέντιςεὖποιῇἀντ’εὖποιεῖνἂνδὲκακῶςἀλέξασθαι22ἃδὲἠπείλησαςὡςἢνὑμῖνδοκῇΚορύλανκαὶΠαφλαγόναςξυμμάχουςποιήσεσθεἐφ’ἡμᾶςἡμεῖςδέἢνμὲνἀνάγκηᾖπολεμήσομενκαὶἀμφοτέροιςἤδηγὰρκαὶἄλλοιςπολλαπλασίοιςὑμῶνἐπολεμήσαμενἂνδὲδοκῇἡμῖνκαὶφίλονποιεῖσθαιτὸνΠαφλαγόνα23ἀκούομενδὲαὐτὸνκαὶἐπιθυμεῖντῆςὑμετέραςπόλεωςκαὶχωρίωντῶνἐπιθαλαττίωνπειρασόμεθαξυμπράττοντεςαὐτῷὧνἐπιθυμεῖφίλοιγίγνεσθαι

24ἐκτούτουμάλαμὲνδῆλοιἦσανοἱξυμπρέσβειςτῷἙκατωνύμῳχαλεπαίνοντεςτοῖςεἰρημένοιςπαρελθὼνδ’αὐτῶνἄλλοςεἶπενὅτιοὐπόλεμονποιησόμενοιἥκοιενἀλλὰἐπιδείξοντεςὅτιφίλοιεἰσίκαὶξενίοιςἢνμὲνἔλθητεπρὸςτὴνΣινωπέωνπόλινἐκεῖδεξόμεθανῦνδὲτοὺςἐνθάδεκελεύσομενδιδόναιἃδύνανταιὁρῶμενγὰρπάνταἀληθῆὄνταἃλέγετε25ἐκτούτουξένιάτεἔπεμπονοἱΚοτυωρῖταικαὶοἱστρατηγοὶτῶνἙλλήνωνἐξένιζοντοὺςτῶνΣινωπέωνπρέσβειςκαὶπρὸςἀλλήλουςπολλάτεκαὶφιλικὰδιελέγοντοτάτεἄλλακαὶπερὶτῆςλοιπῆςπορείαςἀνεπυνθάνοντοὧνἑκάτεροιἐδέοντο

6ταύτῃμὲντῇἡμέρᾳτοῦτοτὸτέλοςἐγένετοτῇδὲὑστεραίᾳξυνέλεξανοἱστρατηγοὶτοὺςστρατιώταςκαὶἐδόκειαὐτοῖςπερὶτῆςλοιπῆςπορείαςπαρακαλέσανταςτοὺςΣινωπέαςβουλεύεσθαιεἴτεγὰρπεζῇδέοιπορεύεσθαιχρήσιμοιἂνἐδόκουνεἶναιοἱΣινωπεῖςἔμπειροιγὰρἦσαντῆςΠαφλαγονίαςεἴτεκατὰθάλαττανπροσδεῖνἐδόκειΣινωπέωνμόνοιγὰρἂνἐδόκουνἱκανοὶεἶναιπλοῖαπαρασχεῖνἀρκοῦντατῇστρατιᾷ2καλέσαντεςοὖντοὺςπρέσβειςξυνεβουλεύοντοκαὶἠξίουνἝλληναςὄνταςἝλλησιτούτῳπρῶτονκαλῶςδέχεσθαιτῷεὔνουςτεεἶναικαὶτὰκάλλισταξυμβουλεύειν

3ἀναστὰςδὲἙκατώνυμοςπρῶτονμὲνἀπελογήσατοπερὶοὗεἶπενὡςτὸνΠαφλαγόναφίλονποιήσοιντοὅτιοὐχὡςτοῖςἝλλησιπολεμησόντωνσφῶνεἴποιἀλλ’ὅτιἐξὸντοῖςβαρβάροιςφίλουςεἶναιτοὺςἝλληναςαἱρήσονταιἐπεὶδὲξυμβουλεύεινἐκέλευονἐπευξάμενοςεἶπενὧδε4εἰμὲνξυμβουλεύοιμιἃβέλτιστάμοι[εἶναι]δοκεῖπολλάμοικαὶἀγαθὰγένοιτοεἰδὲμήτἀναντίααὐτὴγὰρἡἱερὰξυμβουλὴλεγομένηεἶναιδοκεῖμοιπαρεῖναινῦνγὰρδὴἂνμὲνεὖξυμβουλεύσαςφανῶπολλοὶἔσονταιοἱἐπαινοῦντέςμεἂνδὲκακῶςπολλοὶἔσεσθεοἱκαταρώμενοι5πράγματαμὲνοὖνοἶδ’ὅτιπολὺπλείωἕξομενἐὰνκατὰθάλαττανκομίζησθεἡμᾶςγὰρδεήσειτὰπλοῖαπορίζεινἢνδὲκατὰγῆνστέλλησθεὑμᾶςδεήσειτοὺςμαχομένουςεἶναιὅμωςδὲλεκτέαἃγιγνώσκω6ἔμπειροςγάρεἰμικαὶτῆςχώραςτῆςΠαφλαγόνωνκαὶτῆςδυνάμεωςἔχειγὰρἀμφότερακαὶπεδίακάλλιστακαὶὄρηὑψηλότατα7καὶπρῶτονμὲνοἶδαεὐθὺςᾗτὴνεἰσβολὴνἀνάγκηποιεῖσθαιοὐγὰρἔστινἄλλῃἢᾗτὰκέρατατοῦὄρουςτῆςὁδοῦκαθ’ἑκάτεράἐστινὑψηλάἃκρατεῖνκατέχοντεςκαὶπάνυὀλίγοιδύναιντ’ἄντούτωνδὲκατεχομένωνοὐδ’ἂνοἱπάντεςἄνθρωποιδύναιντ’ἂνδιελθεῖνταῦταδὲκαὶδείξαιμιἄνεἴμοίτιναβούλοισθεξυμπέμψαι8ἔπειταδὲοἶδακαὶπεδίαὄντακαὶἱππείανἣναὐτοὶοἱβάρβαροινομίζουσικρείττωεἶναιἁπάσηςτῆςβασιλέωςἱππείαςκαὶνῦνοὗτοιοὐπαρεγένοντοβασιλεῖκαλοῦντιἀλλὰμεῖζονφρονεῖὁἄρχωναὐτῶν9ἢνδὲκαὶδυνηθῆτετάτεὄρηκλέψαιἢφθάσαιλαβόντεςκαὶἐντῷπεδίῳκρατῆσαιμαχόμενοιτούςτεἱππέαςτούτωνκαὶπεζῶνμυριάδαςπλέονἢδώδεκαἥξετεἐπὶτοὺςποταμούςπρῶτονμὲντὸνΘερμώδονταεὖροςτριῶνπλέθρωνὃνχαλεπὸνοἶμαιδιαβαίνεινἄλλωςτεκαὶπολεμίωνπολλῶνἔμπροσθενὄντωνπολλῶνδὲὄπισθενἑπομένωνδεύτερονδὲἾριντρίπλεθρονὡσαύτωςτρίτονδὲἍλυνοὐμεῖονδυοῖνσταδίοινὃνοὐκἂνδύναισθεἄνευπλοίωνδιαβῆναιπλοῖαδὲτίςἔσταιὁπαρέχωνὡςδ’αὔτωςκαὶὁΠαρθένιοςἄβατος10ἐφ’ὃνἔλθοιτεἄνεἰτὸνἍλυνδιαβαίητεἐγὼμὲνοὖνοὐχαλεπὴνὑμῖνεἶναινομίζωτὴνπορείανἀλλὰπαντάπασινἀδύνατονἂνδὲπλέητεἔστινἐνθένδεμὲνεἰςΣινώπηνπαραπλεῦσαιἐκΣινώπηςδὲεἰςἩράκλειανἐξἩρακλείαςδὲοὔτεπεζῇοὔτεκατὰθάλαττανἀπορίαπολλὰγὰρκαὶπλοῖάἐστινἐνἩρακλείᾳ

11ἐπεὶδὲταῦτ’ἔλεξενοἱμὲνὑπώπτευονφιλίαςἕνεκατῆςΚορύλαλέγεινκαὶγὰρἦνπρόξενοςαὐτῷοἱδὲκαὶὡςδῶραληψόμενονδιὰτὴνξυμβουλὴνταύτηνοἱδὲὑπώπτευονκαὶτούτουἕνεκαλέγεινὡςμὴπεζῇἰόντεςτὴνΣινωπέωντιχώρανκακὸνἐργάζοιντοοἱδ’οὖνἝλληνεςἐψηφίσαντοκατὰθάλατταντὴνπορείανποιεῖσθαι12μετὰταῦταΞενοφῶνεἶπενὦΣινωπεῖςοἱμὲνἄνδρεςᾕρηνταιπορείανἣνὑμεῖςξυμβουλεύετεοὕτωδὲἔχειεἰμὲνμέλλειπλοῖαἔσεσθαιἱκανὰὡςἀριθμῷἕναμὴκαταλείπεσθαιἐνθάδεἡμεῖςἂνπλέοιμενεἰδὲμέλλοιμενοἱμὲνκαταλείψεσθαιοἱδὲπλεύσεσθαιοὐκἂνἐμβαίημενεἰςτὰπλοῖα13γιγνώσκομενγὰρὅτιὅπουμὲνἂνκρατῶμενδυναίμεθ’ἂνκαὶσῴζεσθαικαὶτὰἐπιτήδειαἔχεινεἰδέπουἥττουςτῶνπολεμίωνληφθησόμεθαεὔδηλονδὴὅτιἐνἀνδραπόδωνχώρᾳἐσόμεθαἀκούσαντεςταῦταοἱπρέσβειςἐκέλευονπέμπεινπρέσβεις14καὶπέμπουσιΚαλλίμαχονἈρκάδακαὶἈρίστωναἈθηναῖονκαὶΣαμόλανἈχαιόνκαὶοἱμὲνᾤχοντο

15ἐνδὲτούτῳτῷχρόνῳΞενοφῶντιὁρῶντιμὲνὁπλίταςπολλοὺςτῶνἙλλήνωνὁρῶντιδὲπελταστὰςπολλοὺςκαὶτοξόταςκαὶσφενδονήταςκαὶἱππέαςδὲκαὶμάλαἤδηδιὰτὴντριβὴνἱκανούςὄνταςδ’ἐντῷΠόντῳἔνθαοὐκἂνἀπ’ὀλίγωνχρημάτωντοσαύτηδύναμιςπαρεσκευάσθηκαλὸναὐτῷἐδόκειεἶναιχώρανκαὶδύναμιντῇἙλλάδιπροσκτήσασθαιπόλινκατοικίσαντας16καὶγενέσθαιἂναὐτῷἐδόκειμεγάληκαταλογιζομένῳτότεαὑτῶνπλῆθοςκαὶτοὺςπεριοικοῦνταςτὸνΠόντονκαὶἐπὶτούτοιςἐθύετοπρίντινιεἰπεῖντῶνστρατιωτῶνΣιλανὸνπαρακαλέσαςτὸνΚύρουμάντινγενόμενοντὸνἈμπρακιώτην17ὁδὲΣιλανὸςδεδιὼςμὴγένηταιταῦτακαὶκαταμείνῃπουἡστρατιάἐκφέρειεἰςτὸστράτευμαλόγονὅτιΞενοφῶνβούλεταικαταμεῖναιτὴνστρατιὰνκαὶπόλινοἰκίσαικαὶἑαυτῷὄνομακαὶδύναμινπεριποιήσασθαι18αὐτὸςδ’ὁΣιλανὸςἐβούλετοὅτιτάχισταεἰςτὴνἙλλάδαἀφικέσθαιοὓςγὰρπαρὰΚύρουἔλαβετρισχιλίουςδαρεικοὺςὅτετὰςδέκαἡμέραςἠλήθευσεθυόμενοςΚύρῳδιεσεσώκει19τῶνδὲστρατιωτῶνἐπεὶἤκουσαντοῖςμὲνἐδόκειβέλτιστονεἶναικαταμεῖναιτοῖςδὲπολλοῖςοὔΤιμασίωνδὲὁΔαρδανεὺςκαὶΘώραξὁΒοιώτιοςπρὸςἐμπόρουςτινὰςπαρόνταςτῶνἩρακλεωτῶνκαὶΣινωπέωνλέγουσινὅτιεἰμὴἐκποριοῦσιτῇστρατιᾷμισθὸνὥστεἔχειντὰἐπιτήδειαἐκπλέονταςὅτικινδυνεύσειμεῖναιτοσαύτηδύναμιςἐντῷΠόντῳβούλεταιγὰρΞενοφῶνκαὶἡμᾶςπαρακαλεῖἐπειδὰνἔλθῃτὰπλοῖατότεεἰπεῖνἐξαίφνηςτῇστρατιᾷ20ἄνδρεςνῦνμὲνὁρῶμενὑμᾶςἀπόρουςὄνταςκαὶἐντῷἀπόπλῳἔχειντὰἐπιτήδειακαὶὡςοἴκαδεἀπελθόνταςὀνῆσαίτιτοὺςοἴκοιεἰδὲβούλεσθετῆςκύκλῳχώραςπερὶτὸνΠόντονοἰκουμένηςἐκλεξάμενοιὅποιἂνβούλησθεκατασχεῖνκαὶτὸνμὲνἐθέλονταἀπιέναιοἴκαδετὸνδ’ἐθέλονταμένειναὐτοῦπλοῖαδ’ὑμῖνπάρεστινὥστεὅπῃἂνβούλησθεἐξαίφνηςἂνἐπιπέσοιτε21ἀκούσαντεςταῦταοἱἔμποροιἀπήγγελλονταῖςπόλεσιξυνέπεμψεδ’αὐτοῖςΤιμασίωνΔαρδανεὺςΕὐρύμαχόντετὸνΔαρδανέακαὶΘώρακατὸνΒοιώτιονταὐτὰἐροῦνταςΣινωπεῖςδὲκαὶἩρακλεῶταιταῦταἀκούσαντεςπέμπουσιπρὸςτὸνΤιμασίωνακαὶκελεύουσιπροστατεῦσαιλαβόνταχρήματαὅπωςἐκπλεύσῃἡστρατιά22ὁδὲἄσμενοςἀκούσαςἐνξυλλόγῳτῶνστρατιωτῶνὄντωνλέγειτάδεοὐδεῖπροσέχεινμονῇὦἄνδρεςοὐδὲτῆςἙλλάδοςοὐδὲνπερὶπλείονοςποιεῖσθαιἀκούωδέτιναςθύεσθαιἐπὶτούτῳοὐδ’ὑμῖνλέγοντας23ὑπισχνοῦμαιδὲὑμῖνἂνἐκπλέητεἀπὸνουμηνίαςμισθοφορὰνπαρέξεινκυζικηνὸνἑκάστῳτοῦμηνόςκαὶἄξωὑμᾶςεἰςτὴνΤρῳάδαἔνθενκαίεἰμιφυγάςκαὶὑπάρξειὑμῖνἡἐμὴπόλιςἑκόντεςγάρμεδέξονται24ἡγήσομαιδὲαὐτὸςἐγὼἔνθενπολλὰχρήματαλήψεσθεἔμπειροςδέεἰμιτῆςΑἰολίδοςκαὶτῆςΦρυγίαςκαὶτῆςΤρῳάδοςκαὶτῆςΦαρναβάζουἀρχῆςπάσηςτὰμὲνδιὰτὸἐκεῖθενεἶναιτὰδὲδιὰτὸξυνεστρατεῦσθαιἐναὐτῇσὺνΚλεάρχῳτεκαὶΔερκυλίδᾳ25ἀναστὰςαὖθιςΘώραξὁΒοιώτιοςὃςπερὶστρατηγίαςΞενοφῶντιἐμάχετοἔφηεἰἐξέλθοιενἐκτοῦΠόντουἔσεσθαιαὐτοῖςΧερρόνησονχώρανκαλὴνκαὶεὐδαίμοναὥστε†τῷβουλομένῳ†ἐνοικεῖντῷδὲμὴβουλομένῳἀπιέναιοἴκαδεγελοῖονδὲεἶναιἐντῇἙλλάδιοὔσηςχώραςπολλῆςκαὶἀφθόνουἐντῇβαρβάρωνμαστεύειν26ἔστεδ’ἄνἔφηἐκεῖγένησθεκἀγὼκαθάπερΤιμασίωνὑπισχνοῦμαιὑμῖντὴνμισθοφοράνταῦταδὲἔλεγενεἰδὼςἃΤιμασίωνιοἱἩρακλεῶταικαὶοἱΣινωπεῖςὑπισχνοῦντοὥστεἐκπλεῖν27ὁδὲΞενοφῶνἐντούτῳἐσίγαἀναστὰςδὲΦιλήσιοςκαὶΛύκωνοἱἈχαιοὶἔλεγονὡςδεινὸνεἴηἰδίᾳμὲνΞενοφῶνταπείθειντεκαταμένεινκαὶθύεσθαιὑπὲρτῆςμονῆς[μὴκοινούμενοντῇστρατιᾷ]εἰςδὲτὸκοινὸνμηδὲνἀγορεύεινπερὶτούτωνὥστεἠναγκάσθηὁΞενοφῶνἀναστῆναικαὶεἰπεῖντάδε28ἐγώὦἄνδρεςθύομαιμὲνὡςὁρᾶτεὁπόσαδύναμαικαὶὑπὲρὑμῶνκαὶὑπὲρἐμαυτοῦὅπωςταῦτατυγχάνωκαὶλέγωνκαὶνοῶνκαὶπράττωνὁποῖαμέλλειὑμῖντεκάλλιστακαὶἄρισταἔσεσθαικαὶἐμοίκαὶνῦνἐθυόμηνπερὶαὐτοῦτούτουεἰἄμεινονεἴηἄρχεσθαιλέγεινεἰςὑμᾶςκαὶπράττεινπερὶτούτωνἢπαντάπασιμηδὲἅπτεσθαιτοῦπράγματος29Σιλανὸςδέμοιὁμάντιςἀπεκρίνατοτὸμὲνμέγιστοντὰἱερὰκαλὰεἶναιᾔδειγὰρκαὶἐμὲοὐκἄπειρονὄνταδιὰτὸἀεὶπαρεῖναιτοῖςἱεροῖςἔλεξεδὲὅτιἐντοῖςἱεροῖςφαίνοιτότιςδόλοςκαὶἐπιβουλὴἐμοίὡςἄραγιγνώσκωνὅτιαὐτὸςἐπεβούλευεδιαβάλλεινμεπρὸςὑμᾶςἐξήνεγκεγὰρτὸνλόγονὡςἐγὼπράττεινταῦταδιανοοίμηνἤδηοὐπείσαςὑμᾶς30ἐγὼδὲεἰμὲνἑώρωνἀποροῦνταςὑμᾶςτοῦτ’ἂνἐσκόπουνἀφ’οὗἂνγένοιτοὥστελαβόνταςὑμᾶςπόλιντὸνμὲνβουλόμενονἀποπλεῖνἤδητὸνδὲμὴβουλόμενονἐπεὶκτήσαιτοἱκανὰὥστεκαὶτοὺςἑαυτοῦοἰκείουςὠφελῆσαίτι31ἐπεὶδὲὁρῶὑμῖνκαὶτὰπλοῖαπέμπονταςἩρακλεώταςκαὶΣινωπέαςὥστεἐκπλεῖνκαὶμισθὸνὑπισχνουμένουςὑμῖνἄνδραςἀπὸνουμηνίαςκαλόνμοιδοκεῖεἶναισῳζομένουςἔνθαβουλόμεθαμισθὸντῆςσωτηρίαςλαμβάνεινκαὶαὐτόςτεπαύομαιἐκείνηςτῆςδιανοίαςκαὶὁπόσοιπρὸςἐμὲπροσῇσανλέγοντεςὡςχρὴταῦταπράττεινἀναπαύεσθαίφημιχρῆναι32οὕτωγὰργιγνώσκωὁμοῦμὲνὄντεςπολλοὶὥσπερνυνὶδοκεῖτεἄνμοικαὶἔντιμοιεἶναικαὶἔχειντὰἐπιτήδειαἐνγὰρτῷκρατεῖνἐστικαὶτὸλαμβάνειντὰτῶνἡττόνωνδιασπασθέντεςδ’ἂνκαὶκατὰμικρὰγενομένηςτῆςδυνάμεωςοὔτ’ἂντροφὴνδύναισθελαμβάνεινοὔτεχαίροντεςἂνἀπαλλάξαιτε33δοκεῖοὖνμοιἅπερὑμῖνἐκπορεύεσθαιεἰςτὴνἙλλάδακαὶἐάντιςμέντοιἀπολιπὼνληφθῇπρὶνἐνἀσφαλεῖεἶναιπᾶντὸστράτευμακρίνεσθαιαὐτὸνὡςἀδικοῦντακαὶὅτῳδοκεῖἔφηταῦταἀράτωτὴνχεῖρα34ἀνέτεινανἅπαντεςὁδὲΣιλανὸςἐβόακαὶἐπεχείρειλέγεινὡςδίκαιονεἴηἀπιέναιτὸνβουλόμενονοἱδὲστρατιῶταιοὐκἠνείχοντοἀλλ’ἠπείλουναὐτῷὅτιεἰλήψονταιἀποδιδράσκοντατὴνδίκηνἐπιθήσοιεν35ἐντεῦθενἐπεὶἔγνωσανοἱἩρακλεῶταιὅτιἐκπλεῖνδεδογμένονεἴηκαὶΞενοφῶναὐτὸςἐπεψηφικὼςεἴητὰμὲνπλοῖαπέμπουσιτὰδὲχρήματαἃὑπέσχοντοΤιμασίωνικαὶΘώρακιἐψευσμένοιἦσαν[τῆςμισθοφορᾶς]36ἐνταῦθαδὲἐκπεπληγμένοιἦσανκαὶἐδεδίεσαντὴνστρατιὰνοἱτὴνμισθοφορὰνὑπεσχημένοιπαραλαβόντεςοὖνοὗτοικαὶτοὺςἄλλουςστρατηγοὺςοἷςἀνεκεκοίνωντοἃπρόσθενἔπραττονπάντεςδ’ἦσανπλὴνΝέωνοςτοῦἈσιναίουὃςΧειρισόφῳὑπεστρατήγειΧειρίσοφοςδὲοὔπωπαρῆνἔρχονταιπρὸςΞενοφῶντακαὶλέγουσινὅτιμεταμέλοιαὐτοῖςκαὶδοκοίηκράτιστονεἶναιπλεῖνεἰςΦᾶσινἐπεὶπλοῖαἔστικαὶκατασχεῖντὴνΦασιανῶνχώραν37αἰήτουδὲὑιδοῦςἐτύγχανεβασιλεύωναὐτῶνΞενοφῶνδὲἀπεκρίνατοὅτιοὐδὲνἂντούτωνεἴποιεἰςτὴνστρατιάνὑμεῖςδὲξυλλέξαντεςἔφηεἰβούλεσθελέγετεἐνταῦθαἀποδείκνυταιΤιμασίωνὁΔαρδανεὺςγνώμηνοὐκἐκκλησιάζεινἀλλὰτοὺςαὑτοῦἕκαστονλοχαγοὺςπρῶτονπειρᾶσθαιπείθεινκαὶἀπελθόντεςταῦτ’ἐποίουν

7ταῦταοὖνοἱστρατιῶταιἀνεπύθοντοταραττόμενακαὶὁΝέωνλέγειὡςΞενοφῶνἀναπεπεικὼςτοὺςἄλλουςστρατηγοὺςδιανοεῖταιἄγειντοὺςστρατιώταςἐξαπατήσαςπάλινεἰςΦᾶσιν2ἀκούσαντεςδ’οἱστρατιῶταιχαλεπῶςἔφερονκαὶξύλλογοιἐγίγνοντοκαὶκύκλοιξυνίσταντοκαὶμάλαφοβεροὶἦσανμὴποιήσειανοἷακαὶτοὺςτῶνΚόλχωνκήρυκαςἐποίησανκαὶτοὺςἀγορανόμους[ὅσοιμὴεἰςτὴνθάλαττανκατέφυγονκατελεύσθησαν]3ἐπεὶδὲᾐσθάνετοΞενοφῶνἔδοξεναὐτῷὡςτάχισταξυναγαγεῖναὐτῶνἀγοράνκαὶμὴἐᾶσαιξυλλεγῆναιαὐτομάτουςκαὶἐκέλευσετὸνκήρυκαξυλλέξαιἀγοράν4οἱδ’ἐπεὶτοῦκήρυκοςἤκουσανξυνέδραμονκαὶμάλαἑτοίμωςἐνταῦθαΞενοφῶντῶνμὲνστρατηγῶνοὐκατηγόρειὅτιἦλθονπρὸςαὐτόνλέγειδὲὧδε

5ἀκούωτινὰδιαβάλλεινὦἄνδρεςἐμὲὡςἐγὼἄραἐξαπατήσαςὑμᾶςμέλλωἄγεινεἰςΦᾶσινἀκούσατεοὖνμουπρὸςθεῶνκαὶἐὰνμὲνἐγὼφαίνωμαιἀδικεῖνοὐχρήμεἐνθένδεἀπελθεῖνπρὶνἂνδῶδίκηνἂνδ’ὑμῖνφαίνωνταιἀδικεῖνοἱἐμὲδιαβάλλοντεςοὕτωςαὐτοῖςχρῆσθεὥσπερἄξιον6ὑμεῖςδέἔφηἴστεδήπουὅθενἥλιοςἀνίσχεικαὶὅπουδύεταικαὶὅτιἐὰνμέντιςεἰςτὴνἙλλάδαμέλλῃἰέναιπρὸςἑσπέρανδεῖπορεύεσθαιἢνδέτιςβούληταιεἰςτοὺςβαρβάρουςτοὔμπαλινπρὸςἕωἔστινοὖνὅστιςτοῦτοἂνδύναιτοὑμᾶςἐξαπατῆσαιὡςἥλιοςἔνθενμὲνἀνίσχειδύεταιδὲἐνταῦθαἔνθαδὲδύεταιἀνίσχειδ’ἐντεῦθεν7ἀλλὰμὴνκαὶτοῦτόγεἐπίστασθεὅτιβορέαςμὲνἔξωτοῦΠόντουεἰςτὴνἙλλάδαφέρεινότοςδὲεἴσωεἰςΦᾶσινκαὶλέγεταιὅτανβορρᾶςπνέῃὡςκαλοὶπλοῖεἰσινεἰςτὴνἙλλάδατοῦτ’οὖνἔστινὅπωςτιςἂνὑμᾶςἐξαπατήσαιὥστεἐμβαίνεινὁπόταννότοςπνέῃ8ἀλλὰγὰρὁπότανγαλήνηᾖἐμβιβῶοὐκοῦνἐγὼμὲνἐνἑνὶπλοίῳπλεύσομαιὑμεῖςδὲτοὐλάχιστονἐνἑκατόνπῶςἂνοὖνἐγὼἢβιασαίμηνὑμᾶςξὺνἐμοὶπλεῖνμὴβουλομένουςἢἐξαπατήσαςἄγοιμι9ποιῶδ’ὑμᾶςἐξαπατηθένταςκαὶγοητευθένταςὑπ’ἐμοῦἥκεινεἰςΦᾶσινκαὶδὴἀποβαίνομενεἰςτὴνχώρανγνώσεσθεδήπουὅτιοὐκἐντῇἙλλάδιἐστέκαὶἐγὼμὲνἔσομαιὁἐξηπατηκὼςεἷςὑμεῖςδὲοἱἐξηπατημένοιἐγγὺςμυρίωνἔχοντεςὅπλαπῶςἂνοὖνἀνὴρμᾶλλονδοίηδίκηνἢοὕτωπερὶαὑτοῦτεκαὶὑμῶνβουλευόμενος10ἀλλ’οὗτοίεἰσινοἱλόγοιἀνδρῶνκαὶἠλιθίωνκἀμοὶφθονούντωνὅτιἐγὼὑφ’ὑμῶντιμῶμαικαίτοιοὐδικαίωςγ’ἄνμοιφθονοῖεντίναγὰραὐτῶνἐγὼκωλύωἢλέγεινεἴτίςτιἀγαθὸνδύναταιἐνὑμῖνἢμάχεσθαιεἴτιςἐθέλειὑπὲρὑμῶντεκαὶἑαυτοῦἢἐγρηγορέναιπερὶτῆςὑμετέραςἀσφαλείαςἐπιμελούμενοντίγάρἄρχονταςαἱρουμένωνὑμῶνἐγώτινιἐμποδώνεἰμιπαρίημιἀρχέτωμόνονἀγαθόντιποιῶνὑμᾶςφαινέσθω11ἀλλὰγὰρἐμοὶμὲνἀρκεῖπερὶτούτωντὰεἰρημέναεἰδέτιςὑμῶνἢαὐτὸςἐξαπατηθῆναιἂνοἴεταιταῦταἢἄλλονἐξαπατῆσαιταῦταλέγωνδιδασκέτω12ὅτανδὲτούτωνἅλιςἔχητεμὴἀπέλθητεπρὶνἂνἀκούσητεοἷονὁρῶἐντῇστρατιᾷἀρχόμενονπρᾶγμαὃεἰἔπεισικαὶἔσταιοἷονὑποδείκνυσινὥραἡμῖνβουλεύεσθαιὑπὲρἡμῶναὐτῶνμὴκάκιστοίτεκαὶαἴσχιστοιἄνδρεςἀποφαινώμεθακαὶπρὸςθεῶνκαὶπρὸςἀνθρώπωνκαὶφίλωνκαὶπολεμίων13ἀκούσαντεςδὲταῦταοἱστρατιῶταιἐθαύμασάντεὅτιεἴηκαὶλέγεινἐκέλευονἐκτούτουἄρχεταιπάλινἐπίστασθέπουὅτιχωρίαἦνἐντοῖςὄρεσιβαρβαρικάφίλιατοῖςΚερασουντίοιςὅθενκατιόντεςτινὲςκαὶἱερεῖαἐπώλουνἡμῖνκαὶἄλλαὧνεἶχονδοκοῦσιδέμοικαὶὑμῶντινεςεἰςτὸἐγγυτάτωχωρίοντούτωνἐλθόντεςἀγοράσαντέςτιπάλινἀπελθεῖν14τοῦτοκαταμαθὼνΚλεάρετοςὁλοχαγὸςὅτικαὶμικρὸνεἴηκαὶἀφύλακτονδιὰτὸφίλιοννομίζεινεἶναιἔρχεταιἐπ’αὐτοὺςτῆςνυκτὸςὡςπορθήσωνοὐδενὶἡμῶνεἰπών15διενενόητοδέεἰλάβοιτόδετὸχωρίονεἰςμὲντὸστράτευμαμηκέτιἐλθεῖνεἰσβὰςδὲεἰςπλοῖονἐνᾧἐτύγχανονοἱξύσκηνοιαὐτοῦπαραπλέοντεςκαὶἐνθέμενοςεἴτιλάβοιἀποπλέωνοἴχεσθαιἔξωτοῦΠόντουκαὶταῦταξυνωμολόγησαναὐτῷοἱἐκτοῦπλοίουσύσκηνοιὡςἐγὼνῦναἰσθάνομαι16παρακαλέσαςοὖνὁπόσουςἔπειθενἦγενἐπὶτὸχωρίονπορευόμενονδ’αὐτὸνφθάνειἡμέραγενομένηκαὶξυστάντεςοἱἄνθρωποιἀπὸἰσχυρῶντόπωνβάλλοντεςκαὶπαίοντεςτόντεΚλεάρετονἀποκτείνουσικαὶτῶνἄλλωνσυχνούςοἱδέτινεςκαὶεἰςΚερασοῦντααὐτῶνἀποχωροῦσι17ταῦταδ’ἦνἐντῇἡμέρᾳᾗἡμεῖςδεῦροἐξωρμῶμενπεζῇτῶνδὲπλεόντωνἔτιτινὲςἦσανἐνΚερασοῦντιοὔπωἀνηγμένοιμετὰτοῦτοὡςοἱΚερασούντιοιλέγουσινἀφικνοῦνταιτῶνἐκτοῦχωρίουτρεῖςἄνδρεςτῶνγεραιτέρωνπρὸςτὸκοινὸντὸἡμέτερονχρῄζοντεςἐλθεῖν18ἐπεὶδ’ἡμᾶςοὐκατέλαβονπρὸςτοὺςΚερασουντίουςἔλεγονὅτιθαυμάζοιεντίἡμῖνδόξειενἐλθεῖνἐπ’αὐτούςἐπεὶμέντοισφεῖςλέγεινἔφασανὅτιοὐκἀπὸκοινοῦγένοιτοτὸπρᾶγμαἥδεσθαίτεαὐτοὺςκαὶμέλλεινἐνθάδεπλεῖνὡςἡμῖνλέξαιτὰγενόμενακαὶτοὺςνεκροὺςκελεύειναὐτοὺςθάπτεινλαβόντας19τῶνδ’ἀποφυγόντωντινὰςἙλλήνωντυχεῖνἔτιὄνταςἐνΚερασοῦντιαἰσθόμενοιδὲτοὺςβαρβάρουςὅποιἴοιεναὐτοίτεἐτόλμησανβάλλειντοῖςλίθοιςκαὶτοῖςἄλλοιςπαρεκελεύοντοκαὶοἱἄνδρεςἀποθνῄσκουσιτρεῖςὄντεςοἱπρέσβειςκαταλευσθέντες20ἐπεὶδὲτοῦτοἐγένετοἔρχονταιπρὸςἡμᾶςοἱΚερασούντιοικαὶλέγουσιτὸπρᾶγμακαὶἡμεῖςοἱστρατηγοὶἀκούσαντεςἠχθόμεθάτετοῖςγεγενημένοιςκαὶἐβουλευόμεθαξὺντοῖςΚερασουντίοιςὅπωςἂνταφείησανοἱτῶνἙλλήνωννεκροί21συγκαθήμενοιδ’ἔξωθεντῶνὅπλωνἐξαίφνηςἀκούομενθορύβουπολλοῦπαῖεπαῖεβάλλεβάλλεκαὶτάχαδὴὁρῶμενπολλοὺςπροσθέονταςλίθουςἔχονταςἐνταῖςχερσίτοὺςδὲκαὶἀναιρουμένους22καὶοἱμὲνΚερασούντιοιὡς[ἂν]καὶἑορακότεςτὸπαρ’ἑαυτοῖςπρᾶγμαδείσαντεςἀποχωροῦσιπρὸςτὰπλοῖαἦσανδὲνὴΔίακαὶἡμῶνοἳἔδεισαν23ἐγώγεμὴνἦλθονπρὸςαὐτοὺςκαὶἠρώτωνὅτιἐστὶτὸπρᾶγματῶνδὲἦσανμὲνοἳοὐδὲνᾔδεσανὅμωςδὲλίθουςεἶχονἐνταῖςχερσίνἐπεὶδὲεἰδότιτινὶἐπέτυχονλέγειμοιὅτιοἱἀγορανόμοιδεινόταταποιοῦσιτὸστράτευμα24ἐντούτῳτιςὁρᾷτὸνἀγορανόμονΖήλαρχονπρὸςτὴνθάλαττανἀποχωροῦντακαὶἀνέκραγενοἱδὲὡςἤκουσανὥσπερἢσυὸςἀγρίουἢἐλάφουφανέντοςἵενταιἐπ’αὐτόν25οἱδ’αὖΚερασούντιοιὡςεἶδονὁρμῶνταςκαθ’αὑτούςσαφῶςνομίζοντεςἐπὶσφᾶςἵεσθαιφεύγουσιδρόμῳκαὶἐμπίπτουσινεἰςτὴνθάλαττανξυνεισέπεσονδὲκαὶἡμῶναὐτῶντινεςκαὶἐπνίγετοὅστιςνεῖνμὴἐτύγχανενἐπιστάμενος26καὶτούτουςτίδοκεῖτεἠδίκουνμὲνοὐδένἔδεισανδὲμὴλύττατιςὥσπερκυσὶνἡμῖνἐμπεπτώκοιεἰοὖνταῦτατοιαῦταἔσταιθεάσασθεοἵαἡκατάστασιςἡμῖνἔσταιτῆςστρατιᾶς27ὑμεῖςμὲνοἱπάντεςοὐκἔσεσθεκύριοιοὔτεἀνελέσθαιπόλεμονᾧἂνβούλησθεοὔτεκαταλῦσαιἰδίᾳδὲὁβουλόμενοςἄξειστράτευμαἐφ’ὅτιἂνθέλῃκἄντινεςπρὸςὑμᾶςἴωσιπρέσβειςεἰρήνηςδεόμενοιἢἄλλουτινόςκατακτείναντεςτούτουςοἱβουλόμενοιποιήσουσινὑμᾶςτῶνλόγωνμὴἀκοῦσαιτῶνπρὸςὑμᾶςἰόντων28ἔπειταδὲοὓςμὲνἂνὑμεῖςπάντεςἕλησθεἄρχονταςἐνοὐδεμιᾷχώρᾳἔσονταιὅστιςδὲἂνἑαυτὸνἕληταιστρατηγὸνκαὶἐθέλῃλέγεινβάλλεβάλλεοὗτοςἔσταιἱκανὸςκαὶἄρχοντακατακανεῖνκαὶἰδιώτηνὃνἂνὑμῶνἐθέλῃἄκριτονἢνὦσινοἱπεισόμενοιαὐτῷὥσπερκαὶνῦνἐγένετο29οἷαδὲὑμῖνκαὶδιαπεπράχασινοἱαὐθαίρετοιοὗτοιστρατηγοὶσκέψασθεΖήλαρχοςμὲνὁἀγορανόμοςεἰμὲνἀδικεῖὑμᾶςοἴχεταιἀποπλέωνοὐδοὺςὑμῖνδίκηνεἰδὲμὴἀδικεῖφεύγειἐκτοῦστρατεύματοςδείσαςμὴἀδίκωςἄκριτοςἀποθάνῃ30οἱδὲκαταλεύσαντεςτοὺςπρέσβειςδιεπράξαντοὑμῖνμόνοιςμὲντῶνἙλλήνωνεἰςΚερασοῦνταμὴἀσφαλὲςεἶναιἂνμὴσὺνἰσχύιἀφικνῆσθετοὺςδὲνεκροὺςοὓςπρόσθεναὐτοὶοἱκατακανόντεςἐκέλευονθάπτειντούτουςδιεπράξαντομηδὲξὺνκηρυκείῳἔτιἀσφαλὲςεἶναιἀνελέσθαιτίςγὰρἐθελήσεικῆρυξἰέναικήρυκαςἀπεκτονώςἀλλ’ἡμεῖςΚερασουντίωνθάψαιαὐτοὺςἐδεήθημεν31εἰμὲνοὖνταῦτακαλῶςἔχειδοξάτωὑμῖνἵναὡςτοιούτωνἐσομένωνκαὶφυλακὴνἰδίᾳποιήσῃτιςκαὶτὰἐρυμνὰὑπερδέξιαπειρᾶταιἔχωνσκηνοῦν32εἰμέντοιὑμῖνδοκεῖθηρίωνἀλλὰμὴἀνθρώπωνεἶναιτὰτοιαῦταἔργασκοπεῖτεπαῦλάντινααὐτῶνεἰδὲμήπρὸςΔιὸςπῶςἢθεοῖςθύσομενἡδέωςποιοῦντεςἔργαἀσεβῆἢπολεμίοιςπῶςμαχούμεθαἢνἀλλήλουςκατακαίνωμεν33πόλιςδὲφιλίατίςἡμᾶςδέξεταιἥτιςἂνὁρᾷτοσαύτηνἀνομίανἐνἡμῖνἀγορὰνδὲτίςἄξειθαρρῶνἢνπερὶτὰμέγιστατοιαῦταἐξαμαρτάνοντεςφαινώμεθαοὗδὲδὴπάντωνοἰόμεθατεύξεσθαιἐπαίνουτίςἂνἡμᾶςτοιούτουςὄνταςἐπαινέσειενἡμεῖςμὲνγὰροἶδ’ὅτιπονηροὺςἂνφαίημενεἶναιτοὺςτὰτοιαῦταποιοῦντας

34ἐκτούτουἀνιστάμενοιπάντεςἔλεγοντοὺςμὲντούτωνἄρξανταςδοῦναιδίκηντοῦδὲλοιποῦμηκέτιἐξεῖναιἀνομίαςἄρξαιἐὰνδέτιςἄρξῃἄγεσθαιαὐτοὺςἐπὶθανάτῳτοὺςδὲστρατηγοὺςεἰςδίκαςπάνταςκαταστῆσαιεἶναιδὲδίκαςκαὶεἴτιἄλλοτιςἠδίκητοἐξοὗΚῦροςἀπέθανεδικαστὰςδὲτοὺςλοχαγοὺςἐποιήσαντο35παραινοῦντοςδὲΞενοφῶντοςκαὶτῶνμάντεωνσυμβουλευόντωνἔδοξεκαθῆραιτὸστράτευμακαὶἐγένετοκαθαρμός

8ἔδοξεδὲκαὶτοὺςστρατηγοὺςδίκηνὑποσχεῖντοῦπαρεληλυθότοςχρόνουκαὶδιδόντωνΦιλήσιοςμὲνὦφλεκαὶΞανθικλῆςτῆςφυλακῆςτῶνγαυλικῶνχρημάτωντὸμείωμαεἴκοσιμνᾶςΣοφαίνετοςδέὅτιαἱρεθεὶς…κατημέλειδέκαμνᾶςΞενοφῶντοςδὲκατηγόρησάντινεςφάσκοντεςπαίεσθαιὑπ’αὐτοῦκαὶὡςὑβρίζοντοςτὴνκατηγορίανἐποιοῦντο2καὶὁΞενοφῶνἐκέλευσενεἰπεῖντὸνπρῶτονλέξανταποῦκαὶἐπλήγηὁδὲἀπεκρίνατοὅπουκαὶῥίγειἀπωλλύμεθακαὶχιὼνπλείστηἦν3ὁδὲεἶπενἀλλὰμὴνχειμῶνόςγεὄντοςοἵουλέγειςσίτουδὲἐπιλελοιπότοςοἴνουδὲμηδ’ὀσφραίνεσθαιπαρόνὑπὸδὲπόνωνπολλῶνἀπαγορευόντωνπολεμίωνδὲἑπομένωνεἰἐντοιούτῳκαιρῷὕβριζονὁμολογῶκαὶτῶνὄνωνὑβριστότεροςεἶναιοἷςφασινὑπὸτῆςὕβρεωςκόπονοὐκἐγγίγνεσθαιὅμωςδὲκαὶλέξονἔφηἐκτίνοςἐπλήγης4πότερονᾔτουντίσεκαὶἐπείμοιοὐκἐδίδουςἔπαιονἀλλ’ἀπῄτουνἀλλὰπερὶπαιδικῶνμαχόμενος5ἀλλὰμεθύωνἐπαρῴνησαἐπεὶδὲτούτωνοὐδὲνἔφησενἐπήρετοαὐτὸνεἰὁπλιτεύοιοὐκἔφηπάλινεἰπελτάζοιοὐδὲτοῦτ’ἔφηἀλλ’ἡμίονονἐλαύνεινταχθεὶςὑπὸτῶνσυσκήνωνἐλεύθεροςὤν6ἐνταῦθαδὴἀναγιγνώσκειαὐτὸνκαὶἤρετοἦσὺεἶὁτὸνκάμνονταἀγαγώνναὶμὰΔί’ἔφησὺγὰρἠνάγκαζεςτὰδὲτῶνἐμῶνσυσκήνωνσκεύηδιέρριψας7ἀλλ’ἡμὲνδιάρριψιςἔφηὁΞενοφῶντοιαύτητιςἐγένετοδιέδωκαἄλλοιςἄγεινκαὶἐκέλευσαπρὸςἐμὲἀπαγαγεῖνκαὶἀπολαβὼνἅπαντασῷαἀπέδωκάσοιἐπεὶκαὶσὺἐμοὶἀπέδειξαςτὸνἄνδραοἷονδὲτὸπρᾶγμαἐγένετοἀκούσατεἔφηκαὶγὰρἄξιον8ἀνὴρκατελείπετοδιὰτὸμηκέτιδύνασθαιπορεύεσθαικαὶἐγὼτὸνμὲνἄνδρατοσοῦτονἐγίγνωσκονὅτιεἷςἡμῶνεἴηἠνάγκασαδὲσὲτοῦτονἄγεινὡςμὴἀπόλοιτοκαὶγάρὡςἐγὼοἶμαιπολέμιοιἡμῖνἐφείποντοσυνέφητοῦτοὁἄνθρωπος9οὐκοῦνἔφηὁΞενοφῶνἐπεὶπρούπεμψάσεκαταλαμβάνωαὖθιςσὺντοῖςὀπισθοφύλαξιπροσιὼνβόθρονὀρύττονταὡςκατορύξοντατὸνἄνθρωπονκαὶἐπιστὰςἐπῄνουνσε10ἐπεὶδὲπαρεστηκότωνἡμῶνσυνέκαμψετὸσκέλοςἁνήρἀνέκραγονοἱπαρόντεςὅτιζῇἁνήρσὺδ’εἶπαςὁπόσαγεβούλεταιὡςἔγωγεαὐτὸνοὐκἄξωἐνταῦθαἔπαισάσεἀληθῆλέγειςἔδοξαςγάρμοιεἰδότιἐοικέναιὅτιἔζη11τίοὖνἔφηἧττόντιἀπέθανενἐπεὶἐγώσοιἀπέδειξααὐτόνκαὶγὰρἡμεῖςἔφηὁΞενοφῶνπάντεςἀποθανούμεθατούτουοὖνἕνεκαζῶνταςἡμᾶςδεῖκατορυχθῆναι12τοῦτονμὲνἀνέκραγονὡςὀλίγαςπαίσειενἄλλουςδ’ἐκέλευελέγεινδιὰτίἕκαστοςἐπλήγηἐπεὶδὲοὐκἀνίσταντοαὐτὸςἔλεγεν13ἐγώὦἄνδρεςὁμολογῶπαῖσαιδὴἄνδραςἕνεκενἀταξίαςὅσοιςσῴζεσθαιμὲνἤρκειδι’ὑμῶνἐντάξειτεἰόντωνκαὶμαχομένωνὅπουδέοιαὐτοὶδὲλιπόντεςτὰςτάξειςπροθέοντεςἁρπάζεινἤθελονκαὶὑμῶνπλεονεκτεῖνεἰδὲτοῦτοπάντεςἐποιοῦμενἅπαντεςἂνἀπωλόμεθα14ἤδηδὲκαὶμαλακιζόμενόντινακαὶοὐκἐθέλονταἀνίστασθαιἀλλὰπροϊέμενοναὑτὸντοῖςπολεμίοιςκαὶἔπαισακαὶἐβιασάμηνπορεύεσθαιἐνγὰρτῷἰσχυρῷχειμῶνικαὶαὐτόςποτεἀναμένωντινὰςσυσκευαζομένουςκαθεζόμενοςσυχνὸνχρόνονκατέμαθονἀναστὰςμόλιςκαὶτὰσκέληἐκτείνας15ἐνἐμαυτῷοὖνπεῖρανλαβὼνἐκτούτουκαὶἄλλονὁπότεἴδοιμικαθήμενονκαὶβλακεύονταἤλαυνοντὸγὰρκινεῖσθαικαὶἀνδρίζεσθαιπαρεῖχεθερμασίαντινὰκαὶὑγρότητατὸδὲκαθῆσθαικαὶἡσυχίανἔχεινἑώρωνὑπουργὸνὂντῷτεἀποπήγνυσθαιτὸαἷμακαὶτῷἀποσήπεσθαιτοὺςτῶνποδῶνδακτύλουςἅπερπολλοὺςκαὶὑμεῖςἴστεπαθόντας16ἄλλονδέγεἴσωςἀπολειπόμενόνπουδιὰῥᾳστώνηνκαὶκωλύοντακαὶὑμᾶςτοὺςπρόσθενκαὶἡμᾶςτοὺςὄπισθενπορεύεσθαιἔπαισαπύξὅπωςμὴλόγχῃὑπὸτῶνπολεμίωνπαίοιτο17καὶγὰροὖννῦνἔξεστιναὐτοῖςσωθεῖσινεἴτιὑπ’ἐμοῦἔπαθονπαρὰτὸδίκαιονδίκηνλαβεῖνεἰδ’ἐπὶτοῖςπολεμίοιςἐγένοντοτίμέγαἂνοὕτωςἔπαθονὅτουδίκηνἂνἠξίουνλαμβάνειν18ἁπλοῦςμοιἔφηὁλόγοςεἰμὲνἐπ’ἀγαθῷἐκόλασάτιναἀξιῶὑπέχεινδίκηνοἵανκαὶγονεῖςυἱοῖςκαὶδιδάσκαλοιπαισίκαὶγὰροἱἰατροὶκαίουσικαὶτέμνουσινἐπ’ἀγαθῷ19εἰδὲὕβρεινομίζετέμεταῦταπράττεινἐνθυμήθητεὅτινῦνἐγὼθαρρῶσὺντοῖςθεοῖςμᾶλλονἢτότεκαὶθρασύτερόςεἰμινῦνἢτότεκαὶοἶνονπλείωπίνωἀλλ’ὅμωςοὐδέναπαίω20ἐνεὐδίᾳγὰρὁρῶὑμᾶςὅτανδὲχειμὼνᾖκαὶθάλατταμεγάληἐπιφέρηταιοὐχὁρᾶτεὅτικαὶνεύματοςμόνονἕνεκαχαλεπαίνειμὲνπρῳρεὺςτοῖςἐνπρῴρᾳχαλεπαίνειδὲκυβερνήτηςτοῖςἐνπρύμνῃἱκανὰγὰρἐντῷτοιούτῳκαὶμικρὰἁμαρτηθένταπάντασυνεπιτρῖψαι21ὅτιδὲδικαίωςἔπαιοναὐτοὺςκαὶὑμεῖςκατεδικάσατεἔχοντεςξίφηοὐψήφουςπαρέστατεκαὶἐξῆνὑμῖνἐπικουρεῖναὐτοῖςεἰἐβούλεσθεἀλλὰμὰΔίαοὔτετούτοιςἐπεκουρεῖτεοὔτεσὺνἐμοὶτὸνἀτακτοῦνταἐπαίετε22τοιγαροῦνἐξουσίανἐποιήσατετοῖςκακοῖςαὐτῶνὑβρίζεινἐῶντεςαὐτούςοἶμαιγάρεἰἐθέλετεσκοπεῖντοὺςαὐτοὺςεὑρήσετεκαὶτότεκακίστουςκαὶνῦνὑβριστοτάτους23Βοί̈σκοςγοῦνὁπύκτηςὁΘετταλὸςτότεμὲνδιεμάχετοὡςκάμνωνἀσπίδαμὴφέρειννῦνδέὡςἀκούωΚοτυωριτῶνπολλοὺςἤδηἀποδέδυκεν24ἢνοὖνσωφρονῆτετοῦτοντἀναντίαποιήσετεἢτοὺςκύναςποιοῦσιτοὺςμὲνγὰρκύναςτοὺςχαλεποὺςτὰςμὲνἡμέραςδιδέασιτὰςδὲνύκταςἀφιᾶσιτοῦτονδέἢνσωφρονῆτετὴννύκταμὲνδήσετετὴνδὲἡμέρανἀφήσετε25ἀλλὰγάρἔφηθαυμάζωὅτιεἰμέντινιὑμῶνἀπηχθόμηνμέμνησθεκαὶοὐσιωπᾶτεεἰδέτῳἢχειμῶναἐπεκούρησαἢπολέμιονἀπήρυξαἢἀσθενοῦντιἢἀποροῦντισυνεξεπόρισάτιτούτωνδὲοὐδεὶςμέμνηταιοὐδ’εἴτινακαλῶςτιποιοῦνταἐπῄνεσαοὐδ’εἴτιναἄνδραὄνταἀγαθὸνἐτίμησαὡςἐδυνάμηνοὐδὲντούτωνμέμνησθε26ἀλλὰμὴνκαλόντεκαὶδίκαιονκαὶὅσιονκαὶἥδιοντῶνἀγαθῶνμᾶλλονἢτῶνκακῶνμεμνῆσθαι

ἐκτούτουμὲνδὴἀνίσταντοκαὶἀνεμίμνῃσκονκαὶπεριεγένετοὥστεκαλῶςἔχειν

ΚύρουἈναβάσεωςϚ

1ἐκτούτουδὲἐντῇδιατριβῇοἱμὲνἀπὸτῆςἀγορᾶςἔζωνοἱδὲκαὶλῃζόμενοιἐκτῆςΠαφλαγονίαςἐκλώπευονδὲκαὶοἱΠαφλαγόνεςεὖμάλατοὺςἀποσκεδαννυμένουςκαὶτῆςνυκτὸςτοὺςπρόσωσκηνοῦνταςἐπειρῶντοκακουργεῖνκαὶπολεμικώταταπρὸςἀλλήλουςεἶχονἐκτούτων2ὁδὲΚορύλαςὃςἐτύγχανετότεΠαφλαγονίαςἄρχωνπέμπειπαρὰτοὺςἝλληναςπρέσβειςἔχονταςἵππουςκαὶστολὰςκαλάςλέγονταςὅτιΚορύλαςἕτοιμοςεἴητοὺςἝλληναςμήτεἀδικεῖνμήτεἀδικεῖσθαι3οἱδὲστρατηγοὶἀπεκρίναντοὅτιπερὶμὲντούτωνσὺντῇστρατιᾷβουλεύσοιντοἐπὶξένιαδὲἐδέχοντοαὐτούςπαρεκάλεσανδὲκαὶτῶνἄλλωνἀνδρῶνοὓςἐδόκουνδικαιοτάτουςεἶναι4θύσαντεςδὲβοῦςτῶναἰχμαλώτωνκαὶἄλλαἱερεῖαεὐωχίανμὲνἀρκοῦσανπαρεῖχονκατακείμενοιδὲἐνσκίμποσινἐδείπνουνκαὶἔπινονἐκκερατίνωνποτηρίωνοἷςἐνετύγχανονἐντῇχώρᾳ5ἐπεὶδὲσπονδαίτεἐγένοντοκαὶἐπαιάνισανἀνέστησανπρῶτονμὲνΘρᾷκεςκαὶπρὸςαὐλὸνὠρχήσαντοσὺντοῖςὅπλοιςκαὶἥλλοντοὑψηλάτεκαὶκούφωςκαὶταῖςμαχαίραιςἐχρῶντοτέλοςδὲὁἕτεροςτὸνἕτερονπαίειὡςπᾶσινἐδόκει[πεπληγέναιτὸνἄνδρα]ὁδ’ἔπεσετεχνικῶςπως6καὶἀνέκραγονοἱΠαφλαγόνεςκαὶὁμὲνσκυλεύσαςτὰὅπλατοῦἑτέρουἐξῄειᾄδωντὸνΣιτάλκανἄλλοιδὲτῶνΘρᾳκῶντὸνἕτερονἐξέφερονὡςτεθνηκόταἦνδὲοὐδὲνπεπονθώς7μετὰτοῦτοΑἰνιᾶνεςκαὶΜάγνητεςἀνέστησανοἳὠρχοῦντοτὴνκαρπαίανκαλουμένηνἐντοῖςὅπλοις8ὁδὲτρόποςτῆςὀρχήσεωςἦνὁμὲνπαραθέμενοςτὰὅπλασπείρεικαὶζευγηλατεῖπυκνὰδὲστρεφόμενοςὡςφοβούμενοςλῃστὴςδὲπροσέρχεταιὁδ’ἐπειδὰνπροί̈δηταιἀπαντᾷἁρπάσαςτὰὅπλακαὶμάχεταιπρὸτοῦζεύγουςκαὶοὗτοιταῦτ’ἐποίουνἐνῥυθμῷπρὸςτὸναὐλόνκαὶτέλοςὁλῃστὴςδήσαςτὸνἄνδρακαὶτὸζεῦγοςἀπάγει9ἐνίοτεδὲκαὶὁζευγηλάτηςτὸνλῃστήνεἶταπαρὰτοὺςβοῦςζεύξαςὀπίσωτὼχεῖρεδεδεμένονἐλαύνειμετὰτοῦτοΜυσὸςεἰσῆλθενἐνἑκατέρᾳτῇχειρὶἔχωνπέλτηνκαὶτοτὲμὲνὡςδύοἀντιταττομένωνμιμούμενοςὠρχεῖτοτοτὲδὲὡςπρὸςἕναἐχρῆτοταῖςπέλταιςτοτὲδ’ἐδινεῖτοκαὶἐξεκυβίσταἔχωντὰςπέλταςὥστεὄψινκαλὴνφαίνεσθαι10τέλοςδὲτὸπερσικὸνὠρχεῖτοκρούωντὰςπέλταςκαὶὤκλαζεκαὶἐξανίστατοκαὶταῦταπάνταἐνῥυθμῷἐποίειπρὸςτὸναὐλόν11ἐπὶδὲτούτῳ[ἐπιόντες]οἱΜαντινεῖςκαὶἄλλοιτινὲςτῶνἈρκάδωνἀναστάντεςἐξοπλισάμενοιὡςἐδύναντοκάλλισταᾖσάντεἐνῥυθμῷπρὸςτὸνἐνόπλιονῥυθμὸναὐλούμενοικαὶἐπαιάνισανκαὶὠρχήσαντοὥσπερἐνταῖςπρὸςτοὺςθεοὺςπροσόδοιςὁρῶντεςδὲοἱΠαφλαγόνεςδεινὰἐποιοῦντοπάσαςτὰςὀρχήσειςἐνὅπλοιςεἶναι12ἐπὶτούτοιςὁρῶνὁΜυσὸςἐκπεπληγμένουςαὐτούςπείσαςτῶνἈρκάδωντινὰπεπαμένονὀρχηστρίδαεἰσάγεισκευάσαςὡςἐδύνατοκάλλιστακαὶἀσπίδαδοὺςκούφηναὐτῇἡδὲὠρχήσατοπυρρίχηνἐλαφρῶς13ἐνταῦθακρότοςἦνπολύςκαὶοἱΠαφλαγόνεςἤροντοεἰκαὶγυναῖκεςσυνεμάχοντοαὐτοῖςοἱδ’ἔλεγονὅτιαὗταικαὶαἱτρεψάμεναιεἶενβασιλέαἐκτοῦστρατοπέδουτῇμὲννυκτὶταύτῃτοῦτοτὸτέλοςἐγένετο

14τῇδὲὑστεραίᾳπροσῆγοναὐτοὺςεἰςτὸστράτευμακαὶἔδοξετοῖςστρατιώταιςμήτεἀδικεῖνΠαφλαγόναςμήτεἀδικεῖσθαιμετὰτοῦτοοἱμὲνπρέσβειςᾤχοντοοἱδὲἝλληνεςἐπειδὴπλοῖαἱκανὰἐδόκειπαρεῖναιἀναβάντεςἔπλεονἡμέρανκαὶνύκταπνεύματικαλῷἐνἀριστερᾷἔχοντεςτὴνΠαφλαγονίαν15τῇδ’ἄλλῃἀφικνοῦνταιεἰςΣινώπηνκαὶὡρμίσαντοεἰςἉρμήνηντῆςΣινώπηςΣινωπεῖςδὲοἰκοῦσιμὲνἐντῇΠαφλαγονικῇΜιλησίωνδὲἄποικοίεἰσινοὗτοιδὲξένιαπέμπουσιτοῖςἝλλησινἀλφίτωνμεδίμνουςτρισχιλίουςοἴνουδὲκεράμιαχίλιακαὶπεντακόσιακαὶΧειρίσοφοςἐνταῦθαἦλθετριήρηἔχων16καὶοἱμὲνστρατιῶταιπροσεδόκωνἄγοντάτισφίσινἥκεινὁδ’ἦγεμὲνοὐδένἀπήγγελλεδὲὅτιἐπαινοίηαὐτοὺςκαὶἈναξίβιοςὁναύαρχοςκαὶοἱἄλλοικαὶὅτιὑπισχνεῖτοἈναξίβιοςεἰἀφίκοιντοἔξωτοῦΠόντουμισθοφορὰναὐτοῖςἔσεσθαι17καὶἐνταύτῃτῇἉρμήνῃἔμεινανοἱστρατιῶταιἡμέραςπέντεὡςδὲτῆςἙλλάδοςἐδόκουνἐγγὺςγίγνεσθαιἤδημᾶλλονἢπρόσθενεἰσῄειαὐτοὺςὅπωςἂνκαὶἔχοντέςτιοἴκαδεἀφίκωνται18ἡγήσαντοοὖνεἰἕναἕλοιντοἄρχονταμᾶλλονἂνἢπολυαρχίαςοὔσηςδύνασθαιτὸνἕναχρῆσθαιτῷστρατεύματικαὶνυκτὸςκαὶἡμέραςκαὶεἴτιδέοιλανθάνεινμᾶλλονἂνκρύπτεσθαικαὶεἴτιαὖδέοιφθάνεινἧττονἂνὑστερίζεινοὐγὰρἂνλόγωνδεῖνπρὸςἀλλήλουςἀλλὰτὸδόξαντῷἑνὶπεραίνεσθαιἄντὸνδ’ἔμπροσθενχρόνονἐκτῆςνικώσηςἔπραττονπάνταοἱστρατηγοί19ὡςδὲταῦταδιενοοῦντοἐτράποντοἐπὶτὸνΞενοφῶντακαὶοἱλοχαγοὶἔλεγονπροσιόντεςαὐτῷὅτιἡστρατιὰοὕτωγιγνώσκεικαὶεὔνοιανἐνδεικνύμενοςἕκαστοςἔπειθεναὐτὸνὑποστῆναιτὴνἀρχήν20ὁδὲΞενοφῶντῇμὲνἐβούλετοταῦτανομίζωνκαὶτὴντιμὴνμείζωοὕτωςἑαυτῷγίγνεσθαιπρὸςτοὺςφίλουςκαὶεἰςτὴνπόλιντοὔνομαμεῖζονἀφίξεσθαιαὑτοῦτυχὸνδὲκαὶἀγαθοῦτινοςἂναἴτιοςτῇστρατιᾷγενέσθαι21τὰμὲνδὴτοιαῦταἐνθυμήματαἐπῇρεναὐτὸνἐπιθυμεῖναὐτοκράτοραγενέσθαιἄρχονταὁπότεδ’αὖἐνθυμοῖτοὅτιἄδηλονμὲνπαντὶἀνθρώπῳὅπῃτὸμέλλονἕξειδιὰτοῦτοδὲκαὶκίνδυνοςεἴηκαὶτὴνπροειργασμένηνδόξανἀποβαλεῖνἠπορεῖτο22διαπορουμένῳδὲαὐτῷδιακρῖναιἔδοξεκράτιστονεἶναιτοῖςθεοῖςἀνακοινῶσαικαὶπαραστησάμενοςδύοἱερεῖαἐθύετοτῷΔιὶτῷβασιλεῖὅσπεραὐτῷμαντευτὸςἦνἐκΔελφῶνκαὶτὸὄναρδὴἀπὸτούτουτοῦθεοῦἐνόμιζενἑορακέναιὃεἶδενὅτεἤρχετοἐπὶτὸσυνεπιμελεῖσθαιτῆςστρατιᾶςκαθίστασθαι23καὶὅτεἐξἘφέσουὡρμᾶτοΚύρῳσυσταθησόμενοςαἰετὸνἀνεμιμνῄσκετοἑαυτῷδεξιὸνφθεγγόμενονκαθήμενονμέντοιὅνπερὁμάντιςπροπέμπωναὐτὸνἔλεγενὅτιμέγαςμὲνοἰωνὸςεἴηκαὶοὐκἰδιωτικόςκαὶἔνδοξοςἐπίπονοςμέντοιτὰγὰρὄρνεαμάλισταἐπιτίθεσθαιτῷαἰετῷκαθημένῳοὐμέντοιχρηματιστικὸνεἶναιτὸνοἰωνόντὸνγὰραἰετὸνπετόμενονμᾶλλονλαμβάνειντὰἐπιτήδεια24οὕτωδὴθυομένῳαὐτῷδιαφανῶςὁθεὸςσημαίνειμήτεπροσδεῖσθαιτῆςἀρχῆςμήτεεἰαἱροῖντοἀποδέχεσθαιτοῦτομὲνδὴοὕτωςἐγένετο25ἡδὲστρατιὰσυνῆλθεκαὶπάντεςἔλεγονἕνααἱρεῖσθαικαὶἐπεὶτοῦτοἔδοξεπρουβάλλοντοαὐτόνἐπεὶδὲἐδόκειδῆλονεἶναιὅτιαἱρήσονταιαὐτόνεἴτιςἐπιψηφίζοιἀνέστηκαὶἔλεξετάδε

26ἐγώὦἄνδρεςἥδομαιμὲνὑφ’ὑμῶντιμώμενοςεἴπερἄνθρωπόςεἰμικαὶχάρινἔχωκαὶεὔχομαιδοῦναίμοιτοὺςθεοὺςαἴτιόντινοςὑμῖνἀγαθοῦγενέσθαιτὸμέντοιἐμὲπροκριθῆναιὑφ’ὑμῶνἄρχονταΛακεδαιμονίουἀνδρὸςπαρόντοςοὔτεὑμῖνμοιδοκεῖσυμφέρονεἶναιἀλλ’ἧττονἂνδιὰτοῦτοτυγχάνεινεἴτιδέοισθεπαρ’αὐτῶνἐμοίτεαὖοὐπάνυτινομίζωἀσφαλὲςεἶναιτοῦτο27ὁρῶγὰρὅτικαὶτῇπατρίδιμουοὐπρόσθενἐπαύσαντοπολεμοῦντεςπρὶνἐποίησανπᾶσαντὴνπόλινὁμολογεῖνΛακεδαιμονίουςκαὶαὐτῶνἡγεμόναςεἶναι28ἐπεὶδὲτοῦτοὡμολόγησανεὐθὺςἐπαύσαντοπολεμοῦντεςκαὶοὐκέτιπέραἐπολιόρκησαντὴνπόλινεἰοὖνταῦταὁρῶνἐγὼδοκοίηνὅπουδυναίμηνἐνταῦθ’ἄκυρονποιεῖντὸἐκείνωνἀξίωμαἐκεῖνοἐννοῶμὴλίανἂνταχὺσωφρονισθείην29ὃδὲὑμεῖςἐννοεῖτεὅτιἧττονἂνστάσιςεἴηἑνὸςἄρχοντοςἢπολλῶνεὖἴστεὅτιἄλλονμὲνἑλόμενοιοὐχεὑρήσετεἐμὲστασιάζοντανομίζωγὰρὅστιςἐνπολέμῳὢνστασιάζειπρὸςἄρχοντατοῦτονπρὸςτὴνἑαυτοῦσωτηρίανστασιάζεινἐὰνδὲἐμὲἕλησθεοὐκἂνθαυμάσαιμιεἴτιναεὕροιτεκαὶὑμῖνκαὶἐμοὶἀχθόμενον

30ἐπεὶταῦταεἶπεπολὺπλείονεςἀνίσταντολέγοντεςὡςδέοιαὐτὸνἄρχεινἈγασίαςδὲΣτυμφάλιοςεἶπενὅτιγελοῖονεἴηεἰοὕτωςἔχοι<ἢ>ὀργιοῦνταιΛακεδαιμόνιοικαὶἐὰνσύνδειπνοισυνελθόντεςμὴΛακεδαιμόνιονσυμποσίαρχοναἱρῶνταιἐπεὶεἰοὕτωγετοῦτοἔχειἔφηοὐδὲλοχαγεῖνἡμῖνἔξεστινὡςἔοικενὅτιἈρκάδεςἐσμένἐνταῦθαδὴὡςεὖεἰπόντοςτοῦἈγασίουἀνεθορύβησαν31καὶὁΞενοφῶνἐπεὶἑώραπλείονοςἐνδέονπαρελθὼνεἶπενἀλλ’ὦἄνδρεςἔφηὡςπάνυεἰδῆτεὀμνύωὑμῖνθεοὺςπάνταςκαὶπάσαςἦμὴνἐγώἐπεὶτὴνὑμετέρανγνώμηνᾐσθανόμηνἐθυόμηνεἰβέλτιονεἴηὑμῖντεἐμοὶἐπιτρέψαιταύτηντὴνἀρχὴνκαὶἐμοὶὑποστῆναικαίμοιοἱθεοὶοὕτωςἐντοῖςἱεροῖςἐσήμηνανὥστεκαὶἰδιώτηνἂνγνῶναιὅτιτῆςμοναρχίαςἀπέχεσθαίμεδεῖ32οὕτωδὴΧειρίσοφοναἱροῦνταιΧειρίσοφοςδ’ἐπεὶᾑρέθηπαρελθὼνεἶπενἀλλ’ὦἄνδρεςτοῦτομὲνἴστεὅτιοὐδ’ἂνἔγωγεἐστασίαζονεἰἄλλονεἵλεσθεΞενοφῶνταμέντοιἔφηὠνήσατεοὐχἑλόμενοιὡςκαὶνῦνΔέξιπποςἤδηδιέβαλλεναὐτὸνπρὸςἈναξίβιονὅτιἐδύνατοκαὶμάλαἐμοῦαὐτὸνσιγάζοντοςὁδ’ἔφηνομίζειναὐτὸνΤιμασίωνιμᾶλλονἄρχεινσυνεθελῆσαιΔαρδανεῖὄντιτοῦΚλεάρχουστρατεύματοςἢἑαυτῷΛάκωνιὄντι33ἐπεὶμέντοιἐμὲεἵλεσθεἔφηκαὶἐγὼπειράσομαιὅτιἂνδύνωμαιὑμᾶςἀγαθὸνποιεῖνκαὶὑμεῖςοὕτωπαρασκευάζεσθεὡςαὔριονἐὰνπλοῦςᾖἀναξόμενοιὁδὲπλοῦςἔσταιεἰςἩράκλειανἅπανταςοὖνδεῖἐκεῖσεπειρᾶσθαικατασχεῖντὰδ’ἄλλαἐπειδὰνἐκεῖσεἔλθωμενβουλευσόμεθα

2ἐντεῦθεντῇὑστεραίᾳἀναγόμενοιπνεύματιἔπλεονκαλῷἡμέραςδύοπαρὰγῆνκαὶπαραπλέοντες[ἐθεώρουντήντεἸασονίανἀκτήνἔνθαἡἈργὼλέγεταιὁρμίσασθαικαὶτῶνποταμῶντὰστόματαπρῶτονμὲντοῦΘερμώδοντοςἔπειταδὲτοῦἼριοςἔπειταδὲτοῦἍλυοςμετὰτοῦτοντοῦΠαρθενίουτοῦτονδὲπαραπλεύσαντες]ἀφίκοντοεἰςἩράκλειανπόλινἙλληνίδαΜεγαρέωνἄποικονοὖσανδ’ἐντῇΜαριανδυνῶνχώρᾳ2καὶὡρμίσαντοπαρὰτῇἈχερουσιάδιΧερρονήσῳἔνθαλέγεταιὁἩρακλῆςἐπὶτὸνΚέρβερονκύνακαταβῆναιᾗνῦντὰσημεῖαδεικνύασιτῆςκαταβάσεωςτὸβάθοςπλέονἢἐπὶδύοστάδια3ἐνταῦθατοῖςἝλλησινοἱἩρακλεῶταιξένιαπέμπουσινἀλφίτωνμεδίμνουςτρισχιλίουςκαὶοἴνουκεράμιαδισχίλιακαὶβοῦςεἴκοσικαὶοἶςἑκατόνἐνταῦθαδιὰτοῦπεδίουῥεῖποταμὸςΛύκοςὄνομαεὖροςὡςδύοπλέθρων

4οἱδὲστρατιῶταισυλλεγέντεςἐβουλεύοντοτὴνλοιπὴνπορείανπότερονκατὰγῆνἢκατὰθάλαττανχρὴπορευθῆναιἐκτοῦΠόντουἀναστὰςδὲΛύκωνἈχαιὸςεἶπεθαυμάζωμένὦἄνδρεςτῶνστρατηγῶνὅτιοὐπειρῶνταιἡμῖνἐκπορίζεινσιτηρέσιοντὺμὲνγὰρξένιαοὐμὴγένηταιτῇστρατιᾷτριῶνἡμερῶνσιτίαὁπόθενδ’ἐπισιτισάμενοιπορευσόμεθαοὐκἔστινἔφηἐμοὶοὖνδοκεῖαἰτεῖντοὺςἩρακλεώταςμὴἔλαττονἢτρισχιλίουςκυζικηνούς5ἄλλοςδ’εἶπεμὴἔλαττονἢμυρίουςκαὶἑλομένουςπρέσβειςαὐτίκαμάλαἡμῶνκαθημένωνπέμπεινπρὸςτὴνπόλινκαὶεἰδέναιὅτιἂνἀπαγγέλλωσικαὶπρὸςταῦταβουλεύεσθαι6ἐντεῦθενπρουβάλλοντοπρέσβειςπρῶτονμὲνΧειρίσοφονὅτιἄρχωνᾕρητοἔστιδ’οἳκαὶΞενοφῶνταοἱδὲἰσχυρῶςἀπεμάχοντοἀμφοῖνγὰρταὐτὰἐδόκειμὴἀναγκάζεινπόλινἙλληνίδακαὶφιλίανὅτιμὴαὐτοὶἐθέλοντεςδιδοῖεν7ἐπεὶδ’οὗτοιἐδόκουνἀπρόθυμοιεἶναιπέμπουσιΛύκωναἈχαιὸνκαὶΚαλλίμαχονΠαρράσιονκαὶἈγασίανΣτυμφάλιονοὗτοιἐλθόντεςἔλεγοντὰδεδογμένατὸνδὲΛύκωναἔφασανκαὶἐπαπειλεῖνεἰμὴποιήσοιενταῦτα8ἀκούσαντεςδ’οἱἩρακλεῶταιβουλεύσεσθαιἔφασανκαὶεὐθὺςτάτεχρήματαἐκτῶνἀγρῶνσυνῆγονκαὶτὴνἀγορὰνεἴσωἀνεσκεύασανκαὶαἱπύλαιἐκέκλειντοκαὶἐπὶτῶντειχῶνὅπλαἐφαίνετο

9ἐκτούτουοἱταράξαντεςταῦτατοὺςστρατηγοὺςᾐτιῶντοδιαφθείρειντὴνπρᾶξινκαὶσυνίσταντοοἱἈρκάδεςκαὶοἱἈχαιοίπροειστήκειδὲμάλιστααὐτῶνΚαλλίμαχόςτεὁΠαρράσιοςκαὶΛύκωνὁἈχαιός10οἱδὲλόγοιἦσαναὐτοῖςὡςαἰσχρὸνεἴηἄρχεινἈθηναῖονΠελοποννησίωνκαὶΛακεδαιμόνιονμηδεμίανδύναμινπαρεχόμενονεἰςτὴνστρατιάνκαὶτοὺςμὲνπόνουςσφᾶςἔχειντὰδὲκέρδηἄλλουςκαὶταῦτατὴνσωτηρίανσφῶνκατειργασμένωνεἶναιγὰρτοὺςκατειργασμένουςἈρκάδαςκαὶἈχαιούςτὸδ’ἄλλοστράτευμαοὐδὲνεἶναικαὶἦνδὲτῇἀληθείᾳὑπὲρἥμισυτοῦστρατεύματοςἈρκάδεςκαὶἈχαιοί11εἰοὖνσωφρονοῖεναὐτοὶσυστάντεςκαὶστρατηγοὺςἑλόμενοιἑαυτῶνκαθ’ἑαυτοὺςἂντὴνπορείανποιοῖντοκαὶπειρῷντοἀγαθόντιλαμβάνειν12ταῦτ’ἔδοξεκαὶἀπολιπόντεςΧειρίσοφονεἴτινεςἦσανπαρ’αὐτῷἈρκάδεςἢἈχαιοὶκαὶΞενοφῶντασυνέστησανκαὶστρατηγοὺςαἱροῦνταιἑαυτῶνδέκατούτουςδὲἐψηφίσαντοἐκτῆςνικώσηςὅτιδοκοίητοῦτοποιεῖνἡμὲνοὖντοῦπαντὸςἀρχὴΧειρισόφῳἐνταῦθακατελύθηἡμέρᾳἕκτῃἢἑβδόμῃἀφ’ἧςᾑρέθη

13Ξενοφῶνμέντοιἐβούλετοκοινῇ†μετ’αὐτῶν†τὴνπορείανποιεῖσθαινομίζωνοὕτωςἀσφαλεστέρανεἶναιἢἰδίᾳἕκαστονστέλλεσθαιἀλλὰΝέωνἔπειθεναὐτὸνκαθ’αὑτὸνπορεύεσθαιἀκούσαςτοῦΧειρισόφουὅτιΚλέανδροςὁἐνΒυζαντίῳἁρμοστὴςφαίητριήρειςἔχωνἥξεινεἰςΚάλπηςλιμένα14ὅπωςοὖνμηδεὶςμετάσχοιἀλλ’αὐτοὶκαὶοἱαὐτῶνστρατιῶταιἐκπλεύσειανἐπὶτῶντριήρωνδιὰταῦτασυνεβούλευεκαὶΧειρίσοφοςἅμαμὲνἀθυμῶντοῖςγεγενημένοιςἅμαδὲμισῶνἐκτούτουτὸστράτευμαἐπιτρέπειαὐτῷποιεῖνὅτιβούλεται15ΞενοφῶνδὲἔτιμὲνἐπεχείρησενἀπαλλαγεὶςτῆςστρατιᾶςἐκπλεῦσαιθυομένῳδὲαὐτῷτῷἡγεμόνιἩρακλεῖκαὶκοινουμένῳπότεραλῷονκαὶἄμεινονεἴηστρατεύεσθαιἔχοντιτοὺςπαραμείνανταςτῶνστρατιωτῶνἢἀπαλλάττεσθαιἐσήμηνενὁθεὸςτοῖςἱεροῖςσυστρατεύεσθαι16οὕτωγίγνεταιτὸστράτευματρίχαἈρκάδεςμὲνκαὶἈχαιοὶπλείουςἢτετρακισχίλιοιὁπλῖταιπάντεςΧειρισόφῳδ’ὁπλῖταιμὲνεἰςτετρακοσίουςκαὶχιλίουςπελτασταὶδὲεἰςἑπτακοσίουςοἱΚλεάρχουΘρᾷκεςΞενοφῶντιδὲὁπλῖταιμὲνεἰςἑπτακοσίουςκαὶχιλίουςπελτασταὶδὲεἰςτριακοσίουςἱππικὸνδὲμόνοςοὗτοςεἶχενἀμφὶτετταράκονταἱππέας

17καὶοἱμὲνἈρκάδεςδιαπραξάμενοιπλοῖαπαρὰτῶνἩρακλεωτῶνπρῶτοιπλέουσινὅπωςἐξαίφνηςἐπιπεσόντεςτοῖςΒιθυνοῖςλάβοιενὅτιπλεῖστακαὶἀποβαίνουσινεἰςΚάλπηςλιμένακατὰμέσονπωςτῆςΘρᾴκης18Χειρίσοφοςδ’εὐθὺςἀπὸτῆςπόλεωςτῶνἩρακλεωτῶνἀρξάμενοςπεζῇἐπορεύετοδιὰτῆςχώραςἐπεὶδὲεἰςτὴνΘρᾴκηνἐνέβαλεπαρὰτὴνθάλαττανᾔει19καὶγὰρἠσθένειΞενοφῶνδὲπλοῖαλαβὼνἀποβαίνειἐπὶτὰὅριατῆςΘρᾴκηςκαὶτῆςἩρακλεώτιδοςκαὶδιὰμεσογείαςἐπορεύετο

3ἔπραξανδ’αὐτῶνἕκαστοιτάδεοἱμὲνἈρκάδεςὡςἀπέβησαννυκτὸςεἰςΚάλπηςλιμέναπορεύονταιεἰςτὰςπρώταςκώμαςστάδιαἀπὸθαλάττηςὡςτριάκονταἐπεὶδὲφῶςἐγένετοἦγενἕκαστοςὁστρατηγὸςτὸναὑτοῦλόχονἐπὶκώμηνὁποίαδὲμείζωνἐδόκειεἶναισύνδυολόχουςἦγονοἱστρατηγοί3συνεβάλλοντοδὲκαὶλόφονεἰςὃνδέοιπάνταςἁλίζεσθαικαὶἅτεἐξαίφνηςἐπιπεσόντεςἀνδράποδάτεπολλὰἔλαβονκαὶπρόβαταπολλὰπεριεβάλλοντο4οἱδὲΘρᾷκεςἡθροίζοντοοἱδιαφεύγοντεςπολλοὶδὲδιέφευγονπελτασταὶὄντεςὁπλίταςἐξαὐτῶντῶνχειρῶνἐπεὶδὲσυνελέγησανπρῶτονμὲντῷΣμίκρητοςλόχῳἑνὸςτῶνἈρκάδωνστρατηγῶνἀπιόντιἤδηεἰςτὸσυγκείμενονκαὶπολλὰχρήματαἄγοντιἐπιτίθενται5καὶτέωςμὲνἐμάχοντοἅμαπορευόμενοιοἱἝλληνεςἐπὶδὲδιαβάσειχαράδραςτρέπονταιαὐτούςκαὶαὐτόντετὸνΣμίκρηταἀποκτιννύασικαὶτοὺςἄλλουςπάνταςἄλλουδὲλόχουτῶνδέκαστρατηγῶντοῦἩγησάνδρουὀκτὼμόνουςἔλιπονκαὶαὐτὸςἩγήσανδροςἐσώθη6καὶοἱἄλλοιδὲλόχοισυνῆλθονοἱμὲνσὺνπράγμασινοἱδὲἄνευπραγμάτωνοἱδὲΘρᾷκεςἐπεὶηὐτύχησαντοῦτοτὸεὐτύχημασυνεβόωντεἀλλήλουςκαὶσυνελέγοντοἐρρωμένωςτῆςνυκτόςκαὶἅμαἡμέρᾳκύκλῳπερὶτὸνλόφονἔνθαοἱἝλληνεςἐστρατοπεδεύοντοἐτάττοντοκαὶἱππεῖςπολλοὶκαὶπελτασταίκαὶἀεὶπλέονεςσυνέρρεονκαὶπροσέβαλλονπρὸςτοὺςὁπλίταςἀσφαλῶς7οἱμὲνγὰρἝλληνεςοὔτετοξότηνεἶχονοὔτεἀκοντιστὴνοὔτεἱππέαοἱδὲπροσθέοντεςκαὶπροσελαύνοντεςἠκόντιζονὁπότεδὲαὐτοῖςἐπίοιενῥᾳδίωςἀπέφευγονἄλλοιδὲἄλλῃἐπετίθεντο8καὶτῶνμὲνπολλοὶἐτιτρώσκοντοτῶνδὲοὐδείςὥστεκινηθῆναιοὐκἐδύναντοἐκτοῦχωρίουἀλλὰτελευτῶντεςκαὶἀπὸτοῦὕδατοςεἶργοναὐτοὺςοἱΘρᾷκες9ἐπεὶδὲἀπορίαπολλὴἦνδιελέγοντοπερὶσπονδῶνκαὶτὰμὲνἄλλαὡμολόγητοαὐτοῖςὁμήρουςδὲοὐκἐδίδοσανοἱΘρᾷκεςαἰτούντωντῶνἙλλήνωνἀλλ’ἐντούτῳἴσχετοτὰμὲνδὴτῶνἈρκάδωνοὕτωςεἶχε

10ΧειρίσοφοςδὲἀσφαλῶςπορευόμενοςπαρὰθάλαττανἀφικνεῖταιεἰςΚάλπηςλιμέναΞενοφῶντιδὲδιὰτῆςμεσογείαςπορευομένῳοἱἱππεῖςκαταθέοντεςἐντυγχάνουσιπρεσβύταιςπορευομένοιςποικαὶἐπεὶἤχθησανπαρὰΞενοφῶνταἐρωτᾷαὐτοὺςεἴπουᾔσθηνταιἄλλουστρατεύματοςὄντοςἙλληνικοῦ11οἱδὲἔλεγονπάντατὰγεγενημένακαὶνῦνὅτιπολιορκοῦνταιἐπὶλόφουοἱδὲΘρᾷκεςπάντεςπερικεκυκλωμένοιεἶεναὐτούςἐνταῦθατοὺςμὲνἀνθρώπουςτούτουςἐφύλαττενἰσχυρῶςὅπωςἡγεμόνεςεἶενὅποιδέοισκοποὺςδὲκαταστήσαςσυνέλεξετοὺςστρατιώταςκαὶἔλεξεν12ἄνδρεςστρατιῶταιτῶνἈρκάδωνοἱμὲντεθνᾶσινοἱδὲλοιποὶἐπὶλόφουτινὸςπολιορκοῦνταινομίζωδ’ἔγωγεεἰἐκεῖνοιἀπολοῦνταιοὐδ’ἡμῖνεἶναιοὐδεμίανσωτηρίανοὕτωμὲνπολλῶνὄντων<τῶν>πολεμίωνοὕτωδὲτεθαρρηκότων13κράτιστονοὖνἡμῖνὡςτάχισταβοηθεῖντοῖςἀνδράσινὅπωςεἰἔτιεἰσὶσῷοισὺνἐκείνοιςμαχώμεθακαὶμὴμόνοιλειφθέντεςμόνοικαὶκινδυνεύωμεν16ἡμεῖςγὰρἀποδραίημενἂνοὐδαμοῖἐνθένδεπολλὴμὲνγάρἔφηεἰςἩράκλειανπάλινἀπιέναιπολλὴδὲεἰςΧρυσόπολινδιελθεῖνοἱδὲπολέμιοιπλησίονεἰςΚάλπηςδὲλιμέναἔνθαΧειρίσοφονεἰκάζομενεἶναιεἰσέσωσταιἐλαχίστηὁδόςἀλλὰδὴἐκεῖμὲνοὔτεπλοῖάἐστινοἷςἀποπλευσούμεθαμένουσιδὲαὐτοῦοὐδὲμιᾶςἡμέραςἔστιτὰἐπιτήδεια17τῶνδὲπολιορκουμένωνἀπολομένωνσὺντοῖςΧειρισόφουμόνοιςκάκιόνἐστιδιακινδυνεύεινἢτῶνδεσωθέντωνπάνταςεἰςταὐτὸνἐλθόνταςκοινῇτῆςσωτηρίαςἔχεσθαιἀλλὰχρὴπαρασκευασαμένουςτὴνγνώμηνπορεύεσθαιὡςνῦνἢεὐκλεῶςτελευτῆσαιἔστινἢκάλλιστονἔργονἐργάσασθαιἝλληναςτοσούτουςσώσαντας18καὶὁθεὸςἴσωςἄγειοὕτωςὃςτοὺςμεγαληγορήσανταςὡςπλέονφρονοῦνταςταπεινῶσαιβούλεταιἡμᾶςδὲτοὺςἀπὸτῶνθεῶνἀρχομένουςἐντιμοτέρουςἐκείνωνκαταστῆσαιἀλλ’ἕπεσθαιχρὴκαὶπροσέχειντὸννοῦνὡςἂντὸπαραγγελλόμενονδύνησθεποιεῖν14νῦνμὲνοὖνστρατοπεδευσώμεθαπροελθόντεςὅσονἂνδοκῇκαιρὸςεἶναιεἰςτὸδειπνοποιεῖσθαιἕωςδ’ἂνπορευώμεθαΤιμασίωνἔχωντοὺςἱππέαςπροελαυνέτωἐφορῶνἡμᾶςκαὶσκοπείτωτὰἔμπροσθενὡςμηδὲνἡμᾶςλάθῃ

15ταῦτ’εἰπὼνἡγεῖτοπαρέπεμψεδὲκαὶτῶνγυμνήτωνἀνθρώπουςεὐζώνουςεἰςτὰπλάγιακαὶεἰςτὰἄκραὅπωςεἴπούτίποθενκαθορῷενσημαίνοιενἐκέλευεδὲκαίεινἅπανταὅτῳἐντυγχάνοιενκαυσίμῳ19οἱδὲἱππεῖςσπειρόμενοιἐφ’ὅσονκαλῶςεἶχενἔκαιονκαὶοἱπελτασταὶἐπιπαριόντεςκατὰτὰἄκραἔκαιονπάνταὅσακαύσιμαἑώρωνκαὶἡστρατιὰδέεἴτινιπαραλειπομένῳἐντυγχάνοιενὥστεπᾶσαἡχώρααἴθεσθαιἐδόκεικαὶτὸστράτευμαπολὺεἶναι20ἐπεὶδὲὥραἦνκατεστρατοπεδεύσαντοἐπὶλόφονἐκβάντεςκαὶτάτετῶνπολεμίωνπυρὰἑώρωνἀπεῖχονδὲὡςτετταράκοντασταδίουςκαὶαὐτοὶὡςἐδύναντοπλεῖσταπυρὰἔκαιον21ἐπεὶδὲἐδείπνησαντάχισταπαρηγγέλθητὰπυρὰκατασβεννύναιπάντακαὶτὴνμὲννύκταφυλακὰςποιησάμενοιἐκάθευδονἅμαδὲτῇἡμέρᾳπροσευξάμενοιτοῖςθεοῖςσυνταξάμενοιὡςεἰςμάχηνἐπορεύοντοᾗἐδύναντοτάχιστα22ΤιμασίωνδὲκαὶοἱἱππεῖςἔχοντεςτοὺςἡγεμόναςκαὶπροελαύνοντεςἐλάνθανοναὑτοὺςἐπὶτῷλόφῳγενόμενοιἔνθαἐπολιορκοῦντοοἱἝλληνεςκαὶοὐχὁρῶσινοὔτεφίλιονστράτευμαοὔτεπολέμιονκαὶταῦταἀπαγγέλλουσιπρὸςτὸνΞενοφῶντακαὶτὸστράτευμαγρᾴδιαδὲκαὶγερόντιακαὶπρόβαταὀλίγακαὶβοῦςκαταλελειμμένους23καὶτὸμὲνπρῶτονθαῦμαἦντίεἴητὸγεγενημένονἔπειταδὲκαὶτῶνκαταλελειμμένωνἐπυνθάνοντοὅτιοἱμὲνΘρᾷκεςἀφ’ἑσπέραςᾤχοντοἀπιόντεςκαὶτοὺςἝλληναςδ’ἔφασανοἴχεσθαιὅποιδέοὐκεἰδέναι

24ταῦταἀκούσαντεςοἱἀμφὶΞενοφῶνταἐπεὶἠρίστησανσυσκευασάμενοιἐπορεύοντοβουλόμενοιὡςτάχιστασυμμεῖξαιτοῖςἄλλοιςεἰςΚάλπηςλιμένακαὶπορευόμενοιἑώρωντὸνστίβοντῶνἈρκάδωνκαὶἈχαιῶνκατὰτὴνἐπὶΚάλπηςὁδόνἐπεὶδὲἀφίκοντοεἰςτὸαὐτόἄσμενοίτεεἶδονἀλλήλουςκαὶἠσπάζοντοὥσπερἀδελφούς25καὶἐπυνθάνοντοοἱἈρκάδεςτῶνπερὶΞενοφῶντατίτὰπυρὰκατασβέσειανἡμεῖςμὲνγάρἔφασανᾤμεθαὑμᾶςτὸμὲνπρῶτονἐπειδὴτὰπυρὰοὐχἑωρῶμεντῆςνυκτὸςἥξεινἐπὶτοὺςπολεμίουςκαὶοἱπολέμιοιδέὥςγεἡμῖνἐδόκουντοῦτοδείσαντεςἀπῆλθονσχεδὸνγὰρἀμφὶτοῦτοντὸνχρόνονἀπῇσαν26ἐπεὶδὲοὐκἀφίκεσθεὁδὲχρόνοςἐξῆκενᾠόμεθαὑμᾶςπυθομένουςτὰπαρ’ἡμῖνφοβηθένταςοἴχεσθαιἀποδράνταςἐπὶθάλαττανκαὶἐδόκειἡμῖνμὴἀπολείπεσθαιὑμῶνοὕτωςοὖνκαὶἡμεῖςδεῦροἐπορεύθημεν

4ταύτηνμὲνοὖντὴνἡμέραναὐτοῦηὐλίζοντοἐπὶτοῦαἰγιαλοῦπρὸςτῷλιμένιτὸδὲχωρίοντοῦτοὃκαλεῖταιΚάλπηςλιμὴνἔστιμὲνἐντῇΘρᾴκῃτῇἐντῇἈσίᾳἀρξαμένηδὲἡΘρᾴκηαὕτηἐστὶνἀπὸτοῦστόματοςτοῦΠόντουμέχριἩρακλείαςἐπὶδεξιὰεἰςτὸνΠόντονεἰσπλέοντι2καὶτριήρειμένἐστινεἰςἩράκλειανἐκΒυζαντίουκώπαιςἡμέραςμακρᾶςπλοῦςἐνδὲτῷμέσῳἄλλημὲνπόλιςοὐδεμίαοὔτεφιλίαοὔτεἙλληνίςἀλλὰΘρᾷκεςΒιθυνοίκαὶοὓςἂνλάβωσιτῶνἙλλήνωνἐκπίπτονταςἢἄλλωςπωςδεινὰὑβρίζεινλέγονταιτοὺςἝλληνας3ὁδὲΚάλπηςλιμὴνἐνμέσῳμὲνκεῖταιἑκατέρωθενπλεόντωνἐξἩρακλείαςκαὶΒυζαντίουἔστιδ’ἐντῇθαλάττῃπροκείμενονχωρίοντὸμὲνεἰςτὴνθάλαττανκαθῆκοναὐτοῦπέτραἀπορρώξὕψοςὅπῃἐλάχιστονοὐμεῖονεἴκοσινὀργυιῶνὁδὲαὐχὴνὁεἰςτὴνγῆνἀνήκωντοῦχωρίουμάλιστατεττάρωνπλέθρωντὸεὖροςτὸδ’ἐντὸςτοῦαὐχένοςχωρίονἱκανὸνμυρίοιςἀνθρώποιςοἰκῆσαι4λιμὴνδ’ὑπ’αὐτῇτῇπέτρᾳτὸπρὸςἑσπέραναἰγιαλὸνἔχωνκρήνηδὲἡδέοςὕδατοςκαὶἄφθονοςῥέουσαἐπ’αὐτῇτῇθαλάττῃὑπὸτῇἐπικρατείᾳτοῦχωρίουξύλαδὲπολλὰμὲνκαὶἄλλαπάνυδὲπολλὰκαὶκαλὰναυπηγήσιμαἐπ’αὐτῇτῇθαλάττῃ5τὸδὲὄροςεἰςμεσόγειανμὲνἀνήκειὅσονἐπὶεἴκοσισταδίουςκαὶτοῦτογεῶδεςκαὶἄλιθοντὸδὲπαρὰθάλαττανπλέονἢἐπὶεἴκοσισταδίουςδασὺπολλοῖςκαὶπαντοδαποῖςκαὶμεγάλοιςξύλοις6ἡδὲἄλληχώρακαλὴκαὶπολλήκαὶκῶμαιἐναὐτῇεἰσιπολλαὶκαὶοἰκούμεναιφέρειγὰρἡγῆκαὶκριθὰςκαὶπυροὺςκαὶὄσπριαπάντακαὶμελίναςκαὶσήσαμακαὶσῦκαἀρκοῦντακαὶἀμπέλουςπολλὰςκαὶἡδυοίνουςκαὶτἆλλαπάνταπλὴνἐλαῶν7ἡμὲνχώραἦντοιαύτηἐσκήνουνδ’ἐντῷαἰγιαλῷπρὸςτῇθαλάττῃεἰςδὲτὸπόλισμαἂνγενόμενονοὐκἐβούλοντοστρατοπεδεύεσθαιἀλλὰἐδόκεικαὶτὸἐλθεῖνἐνταῦθαἐξἐπιβουλῆςεἶναιβουλομένωντινῶνκατοικίσαιπόλιν8τῶνγὰρστρατιωτῶνοἱπλεῖστοιἦσανοὐσπάνειβίουἐκπεπλευκότεςἐπὶταύτηντὴνμισθοφοράνἀλλὰτὴνΚύρουἀρετὴνἀκούοντεςοἱμὲνκαὶἄνδραςἄγοντεςοἱδὲκαὶπροσανηλωκότεςχρήματακαὶτούτωνἕτεροιἀποδεδρακότεςπατέραςκαὶμητέραςοἱδὲκαὶτέκνακαταλιπόντεςὡςχρήματ’αὐτοῖςκτησάμενοιἥξοντεςπάλινἀκούοντεςκαὶτοὺςἄλλουςτοὺςπαρὰΚύρῳπολλὰκαὶἀγαθὰπράττειντοιοῦτοιὄντεςἐπόθουνεἰςτὴνἙλλάδασῴζεσθαι

9ἐπειδὴδὲὑστέραἡμέραἐγένετοτῆςεἰςταὐτὸνσυνόδουἐπ’ἐξόδῳἐθύετοΞενοφῶνἀνάγκηγὰρἦνἐπὶτὰἐπιτήδειαἐξάγεινἐπενόειδὲκαὶτοὺςνεκροὺςθάπτεινἐπεὶδὲτὰἱερὰκαλὰἐγένετοεἵποντοκαὶοἱἈρκάδεςκαὶτοὺςμὲννεκροὺςτοὺςπλείστουςἔνθαπερἔπεσονἑκάστουςἔθαψανἤδηγὰρἦσανπεμπταῖοικαὶοὐχοἷόντεἀναιρεῖνἔτιἦνἐνίουςδὲτοὺςἐκτῶνὁδῶνσυνενεγκόντεςἔθαψανἐκτῶνὑπαρχόντωνὡςἐδύναντοκάλλισταοὓςδὲμὴηὕρισκονκενοτάφιοναὐτοῖςἐποίησανμέγακαὶστεφάνουςἐπέθεσαν10ταῦταδὲποιήσαντεςἀνεχώρησανἐπὶτὸστρατόπεδονκαὶτότεμὲνδειπνήσαντεςἐκοιμήθησαντῇδὲὑστεραίᾳσυνῆλθονοἱστρατιῶταιπάντεςσυνῆγεδὲμάλισταἈγασίαςτεὁΣτυμφάλιοςλοχαγὸςκαὶἹερώνυμοςἨλεῖοςλοχαγὸςκαὶἄλλοιοἱπρεσβύτατοιτῶνἈρκάδων11καὶδόγμαἐποιήσαντοἐάντιςτοῦλοιποῦμνησθῇδίχατὸστράτευμαποιεῖνθανάτῳαὐτὸνζημιοῦσθαικαὶκατὰχώρανἀπιέναιᾗπερπρόσθενεἶχετὸστράτευμακαὶἄρχειντοὺςπρόσθενστρατηγούςκαὶΧειρίσοφοςμὲνἤδηἐτετελευτήκειφάρμακονπιὼνπυρέττωντὰδ’ἐκείνουΝέωνἈσιναῖοςπαρέλαβε

12μετὰδὲταῦταἀναστὰςεἶπεΞενοφῶνὦἄνδρεςστρατιῶταιτὴνμὲνπορείανὡςἔοικε[δῆλονὅτι]πεζῇποιητέονοὐγὰρἔστιπλοῖαἀνάγκηδὲπορεύεσθαιἤδηοὐγὰρἔστιμένουσιτὰἐπιτήδειαἡμεῖςοὖνἔφηθυσόμεθαὑμᾶςδὲδεῖπαρασκευάζεσθαιὡςμαχουμένουςεἴποτεκαὶἄλλοτεοἱγὰρπολέμιοιἀνατεθαρρήκασιν13ἐκτούτουἐθύοντοοἱστρατηγοίμάντιςδὲπαρῆνἈρηξίωνἈρκάςὁδὲΣιλανὸςὁἈμπρακιώτηςἤδηἀπεδεδράκειπλοῖονμισθωσάμενοςἐξἩρακλείαςθυομένοιςδὲἐπὶτῇἀφόδῳοὐκἐγίγνετοτὰἱερά14ταύτηνμὲνοὖντὴνἡμέρανἐπαύσαντοκαίτινεςἐτόλμωνλέγεινὡςὁΞενοφῶνβουλόμενοςτὸχωρίονοἰκίσαιπέπεικετὸνμάντινλέγεινὡςτὰἱερὰοὐγίγνεταιἐπὶἀφόδῳ15ἐντεῦθενκηρύξαςτῇαὔριονπαρεῖναιἐπὶτὴνθυσίαντὸνβουλόμενονκαὶμάντιςεἴτιςεἴηπαραγγείλαςπαρεῖναιὡςσυνθεασόμενοντὰἱεράἔθυεκαὶἐνταῦθαπαρῆσανπολλοί16θυομένῳδὲπάλινεἰςτρὶςἐπὶτῇἀφόδῳοὐκἐγίγνετοτὰἱεράἐκτούτουχαλεπῶςεἶχονοἱστρατιῶταικαὶγὰρτὰἐπιτήδειαἐπέλιπενἃἔχοντεςἦλθονκαὶἀγορὰοὐδεμίαπωπαρῆν

17ἐκτούτουξυνελθόντωνεἶπεπάλινΞενοφῶνὦἄνδρεςἐπὶμὲντῇπορείᾳὡςὁρᾶτετὰἱερὰοὔπωγίγνεταιτῶνδ’ἐπιτηδείωνὁρῶὑμᾶςδεομένουςἀνάγκηοὖνμοιδοκεῖεἶναιθύεσθαιπερὶαὐτοῦτούτου18ἀναστάςτιςεἶπεκαὶεἰκότωςἄραἡμῖνοὐγίγνεταιτὰἱεράὡςγὰρἐγὼἀπὸτοῦαὐτομάτουχθὲςἥκοντοςπλοίουἤκουσάτινος[ὅτι]Κλέανδρος<ὁ>ἐκΒυζαντίουἁρμοστὴςμέλλειἥξεινπλοῖακαὶτριήρειςἔχων19ἐκτούτουδὲἀναμένεινμὲνπᾶσινἐδόκειἐπὶδὲτὰἐπιτήδειαἀνάγκηἦνἐξιέναικαὶἐπὶτούτῳπάλινἐθύετοεἰςτρίςκαὶοὐκἐγίγνετοτὰἱεράκαὶἤδηκαὶἐπὶσκηνὴνἰόντεςτὴνΞενοφῶντοςἔλεγονὅτιοὐκἔχοιεντὰἐπιτήδειαὁδ’οὐκἂνἔφηἐξαγαγεῖνμὴγιγνομένωντῶνἱερῶν

20καὶπάλιντῇὑστεραίᾳἐθύετοκαὶσχεδόντιπᾶσαἡστρατιὰδιὰτὸμέλεινἅπασινἐκυκλοῦντοπερὶτὰἱεράτὰδὲθύματαἐπελελοίπειοἱδὲστρατηγοὶἐξῆγονμὲνοὔσυνεκάλεσανδέ21εἶπενοὖνΞενοφῶνἴσωςοἱπολέμιοισυνειλεγμένοιεἰσὶκαὶἀνάγκημάχεσθαιεἰοὖνκαταλιπόντες<τὰ σκεύη>ἐντῷἐρυμνῷχωρίῳὡςεἰςμάχηνπαρεσκευασμένοιἴοιμενἴσωςἂντὰἱερὰπροχωροίηἡμῖν22ἀκούσαντεςδ’οἱστρατιῶταιἀνέκραγονὡςοὐδὲνδέονεἰςτὸχωρίονἄγεινἀλλὰθύεσθαιὡςτάχιστακαὶπρόβαταμὲνοὐκέτιἦνβοῦςδὲὑπὸἁμάξηςπριάμενοιἐθύοντοκαὶΞενοφῶνΚλεάνοροςἐδεήθητοῦἈρκάδοςπροθυμεῖσθαιεἴτιἐντούτῳεἴηἀλλ’οὐδ’ὣςἐγένοντο

23ΝέωνδὲἦνμὲνστρατηγὸςκατὰτὸΧειρισόφουμέροςἐπεὶδὲἑώρατοὺςἀνθρώπουςὡςεἶχονδεινῶςτῇἐνδείᾳβουλόμενοςαὐτοῖςχαρίζεσθαιεὑρώντιναἄνθρωπονἩρακλεώτηνὃςἔφηκώμαςἐγγὺςεἰδέναιὅθενεἴηλαβεῖντὰἐπιτήδειαἐκήρυξετὸνβουλόμενονἰέναιἐπὶτὰἐπιτήδειαὡςἡγεμόνοςἐσομένουἐξέρχονταιδὴσὺνδορατίοιςκαὶἀσκοῖςκαὶθυλάκοιςκαὶἄλλοιςἀγγείοιςεἰςδισχιλίουςἀνθρώπους24ἐπειδὴδὲἦσανἐνταῖςκώμαιςκαὶδιεσπείροντοὡςἐπὶτὸλαμβάνεινἐπιπίπτουσιναὐτοῖςοἱΦαρναβάζουἱππεῖςπρῶτοιβεβοηθηκότεςγὰρἦσαντοῖςΒιθυνοῖςβουλόμενοισὺντοῖςΒιθυνοῖςεἰδύναιντοἀποκωλῦσαιτοὺςἝλληναςμὴἐλθεῖνεἰςτὴνΦρυγίανοὗτοιοἱἱππεῖςἀποκτείνουσιτῶνἀνδρῶνοὐμεῖονπεντακοσίουςοἱδὲλοιποὶἐπὶτὸὄροςἀνέφυγον25ἐκτούτουἀπαγγέλλειτιςταῦτατῶνἀποφευγόντωνεἰςτὸστρατόπεδονκαὶὁΞενοφῶνἐπεὶοὐκἐγεγένητοτὰἱερὰταύτῃτῇἡμέρᾳλαβὼνβοῦνὑπὸἁμάξηςοὐγὰρἦνἄλλαἱερεῖασφαγιασάμενοςἐβοήθεικαὶοἱἄλλοιοἱμέχριτριάκονταἐτῶνἅπαντες26καὶἀναλαβόντεςτοὺςλοιποὺςἄνδραςεἰςτὸστρατόπεδονἀφικνοῦνταικαὶἤδημὲνἀμφὶἡλίουδυσμὰςἦνκαὶοἱἝλληνεςμάλ’ἀθύμωςἔχοντεςἐδειπνοποιοῦντοκαὶἐξαπίνηςδιὰτῶνλασίωντῶνΒιθυνῶντινεςἐπιγενόμενοιτοῖςπροφύλαξιτοὺςμὲνκατέκαινοντοὺςδὲἐδίωξανμέχριεἰςτὸστρατόπεδον27καὶκραυγῆςγενομένηςεἰςτὰὅπλαπάντεςἔδραμονοἱἝλληνεςκαὶδιώκεινμὲνκαὶκινεῖντὸστρατόπεδοννυκτὸςοὐκἀσφαλὲςἐδόκειεἶναιδασέαγὰρἦντὰχωρίαἐνδὲτοῖςὅπλοιςἐνυκτέρευονφυλαττόμενοιἱκανοῖςφύλαξι

5τὴνμὲννύκταοὕτωδιήγαγονἅμαδὲτῇἡμέρᾳοἱστρατηγοὶεἰςτὸἐρυμνὸνχωρίονἡγοῦντοοἱδὲεἵποντοἀναλαβόντεςτὰὅπλακαὶτὰσκεύηπρὶνδὲἀρίστουὥρανεἶναιἀπετάφρευονᾗἡεἴσοδοςἦνεἰςτὸχωρίονκαὶἀπεσταύρωσανἅπανκαταλιπόντεςτρεῖςπύλαςκαὶπλοῖονἐξἩρακλείαςἧκενἄλφιταἄγονκαὶἱερεῖακαὶοἶνον2πρῲδ’ἀναστὰςΞενοφῶνἐθύετοἐπ’ἐξόδῳκαὶγίγνεταιτὰἱερὰἐπὶτοῦπρώτουἱερείουκαὶἤδητέλοςἐχόντωντῶνἱερῶνὁρᾷαἰετὸναἴσιονὁμάντιςἈρηξίωνΠαρράσιοςκαὶἡγεῖσθαικελεύειτὸνΞενοφῶντα3καὶδιαβάντεςτὴντάφροντὰὅπλατίθενταικαὶἐκήρυξανἀριστήσανταςἐξιέναιτοὺςστρατιώταςσὺντοῖςὅπλοιςτὸνδὲὄχλονκαὶτὰἀνδράποδααὐτοῦκαταλιπεῖν4οἱμὲνδὴἄλλοιπάντεςἐξῇσανΝέωνδὲοὔἐδόκειγὰρκάλλιστονεἶναιτοῦτονφύλακακαταλιπεῖντῶνἐπὶστρατοπέδουἐπεὶδ’οἱλοχαγοὶκαὶοἱστρατιῶταιἀπέλειποναὐτόναἰσχυνόμενοιμὴἐφέπεσθαιτῶνἄλλωνἐξιόντωνκατέλιποναὐτοῦτοὺςὑπὲρπέντεκαὶτετταράκονταἔτηκαὶοὗτοιμὲνἔμενονοἱδ’ἄλλοιἐπορεύοντο5πρὶνδὲπεντεκαίδεκαστάδιαδιεληλυθέναιἐνέτυχονἤδηνεκροῖςκαὶτὴνοὐρὰντοῦκέρατοςποιησάμενοικατὰτοὺςπρώτουςφανένταςνεκροὺςἔθαπτονπάνταςὁπόσουςἐπελάμβανετὸκέρας6ἐπεὶδὲτοὺςπρώτουςἔθαψανπροαγαγόντεςκαὶτὴνοὐρὰναὖθιςποιησάμενοικατὰτοὺςπρώτουςτῶνἀτάφωνἔθαπτοντὸναὐτὸντρόπονὁπόσουςἐπελάμβανενἡστρατιάἐπεὶδὲεἰςτὴνὁδὸνἧκοντὴνἐκτῶνκωμῶνἔνθαἔκειντοἁθρόοισυνενεγκόντεςαὐτοὺςἔθαψαν

7ἤδηδὲπέραμεσούσηςτῆςἡμέραςπροάγοντεςτὸστράτευμαἔξωτῶνκωμῶνἐλάμβανοντὰἐπιτήδειαὅτιτιςὁρῴηἐντὸςτῆςφάλαγγοςκαὶἐξαίφνηςὁρῶσιτοὺςπολεμίουςὑπερβάλλονταςκατὰλόφουςτινὰςἐκτοῦἐναντίουτεταγμένουςἐπὶφάλαγγοςἱππέαςτεπολλοὺςκαὶπεζούςκαὶγὰρΣπιθριδάτηςκαὶῬαθίνηςἧκονπαρὰΦαρναβάζουἔχοντεςτὴνδύναμιν8ἐπεὶδὲκατεῖδοντοὺςἝλληναςοἱπολέμιοιἔστησανἀπέχοντεςαὐτῶνὅσονπεντεκαίδεκασταδίουςἐκτούτουεὐθὺςὁἈρηξίωνὁμάντιςτῶνἙλλήνωνσφαγιάζεταικαὶἐγένετοἐπὶτοῦπρώτουκαλὰτὰσφάγια9ἔνθαδὴΞενοφῶνλέγειδοκεῖμοιὦἄνδρεςστρατηγοίἐπιτάξασθαιτῇφάλαγγιλόχουςφύλακαςἵν’ἄνπουδέῃὦσινοἱἐπιβοηθήσοντεςτῇφάλαγγικαὶοἱπολέμιοιτεταραγμένοιἐμπίπτωσινεἰςτεταγμένουςκαὶἀκεραίουςσυνεδόκειταῦταπᾶσιν10ὑμεῖςμὲντοίνυνἔφηπροηγεῖσθετὴνπρὸςτοὺςἐναντίουςὡςμὴἑστήκωμενἐπεὶὤφθημενκαὶεἴδομεντοὺςπολεμίουςἐγὼδὲἥξωτοὺςτελευταίουςλόχουςκαταχωρίσαςᾗπερὑμῖνδοκεῖ11ἐκτούτουοἱμὲνἥσυχοιπροῆγονὁδὲτρεῖςἀφελὼντὰςτελευταίαςτάξειςἀνὰδιακοσίουςἄνδραςτὴνμὲνἐπὶτὸδεξιὸνἐπέτρεψενἐφέπεσθαιἀπολιπόνταςὡςπλέθρονΣαμόλαςἈχαιὸςταύτηςἦρχετῆςτάξεωςτὴνδ’ἐπὶτῷμέσῳἐχώρισενἕπεσθαιΠυρρίαςἈρκὰςταύτηςἦρχετὴνδὲμίανἐπὶτῷεὐωνύμῳΦρασίαςἈθηναῖοςταύτῃἐφειστήκει12προϊόντεςδέἐπεὶἐγένοντοοἱἡγούμενοιἐπὶνάπειμεγάλῳκαὶδυσπόρῳἔστησανἀγνοοῦντεςεἰδιαβατέονεἴητὸνάποςκαὶπαρεγγυῶσιστρατηγοὺςκαὶλοχαγοὺςπαριέναιἐπὶτὸἡγούμενον13καὶὁΞενοφῶνθαυμάσαςὅτιτὸἴσχονεἴητὴνπορείανκαὶταχὺἀκούωντὴνπαρεγγύηνἐλαύνειᾗτάχισταἐπεὶδὲσυνῆλθονλέγειΣοφαίνετοςπρεσβύτατοςὢντῶνστρατηγῶνὅτιβουλῆςοὐκἄξιονεἴηεἰδιαβατέονἐστὶτοιοῦτοννάπος14καὶὁΞενοφῶνσπουδῇὑπολαβὼνἔλεξενἀλλ’ἴστεμένμεὦἄνδρεςοὐδέναπωκίνδυνονπροξενήσανταὑμῖνἐθελούσιονοὐγὰρδόξηςὁρῶδεομένουςὑμᾶςεἰςἀνδρειότηταἀλλὰσωτηρίας15νῦνδὲοὕτωςἔχειἀμαχεὶμὲνἐνθένδεοὐκἔστινἀπελθεῖνἢνγὰρμὴἡμεῖςἴωμενἐπὶτοὺςπολεμίουςοὗτοιἡμῖνὁπότανἀπίωμενἕψονταικαὶἐπιπεσοῦνται16ὁρᾶτεδὴπότερονκρεῖττονἰέναιἐπὶτοὺςἄνδραςπροβαλλομένουςτὰὅπλαἢμεταβαλλομένουςὄπισθενἡμῶνἐπιόνταςτοὺςπολεμίουςθεᾶσθαι17ἴστεμέντοιὅτιτὸμὲνἀπιέναιἀπὸπολεμίωνοὐδενὶκαλῷἔοικετὸδὲἐφέπεσθαικαὶτοῖςκακίοσιθάρροςἐμποιεῖἐγὼγοῦνἥδιονἂνσὺνἡμίσεσινἐπιοίηνἢσὺνδιπλασίοιςἀποχωροίηνκαὶτούτουςοἶδ’ὅτιἐπιόντωνμὲνἡμῶνοὐδ’ὑμεῖςἐλπίζετεδέξεσθαιἡμᾶςἀπιόντωνδὲπάντεςἐπιστάμεθαὅτιτολμήσουσινἐφέπεσθαι18τὸδὲδιαβάνταςὄπισθεννάποςχαλεπὸνποιήσασθαιμέλλονταςμάχεσθαιἆρ’οὐχὶκαὶἁρπάσαιἄξιοντοῖςμὲνγὰρπολεμίοιςἐγὼβουλοίμηνἂνεὔποραπάνταφαίνεσθαιὥστεἀποχωρεῖνἡμᾶςδὲκαὶἀπὸτοῦχωρίουδεῖδιδάσκεσθαιὅτιοὐκἔστιμὴνικῶσισωτηρία19θαυμάζωδ’ἔγωγεκαὶτὸνάποςτοῦτοεἴτιςμᾶλλονφοβερὸννομίζειεἶναιτῶνἄλλωνὧνδιαπεπορεύμεθαχωρίωνπῶςγὰρδιαβατὸντὸπεδίονεἰμὴνικήσομεντοὺςἱππέαςπῶςδὲἃδιεληλύθαμενὄρηἢνπελτασταὶτοσοίδεἐφέπωνται20ἢνδὲδὴκαὶσωθῶμενἐπὶθάλαττανπόσοντινάποςὁΠόντοςἔνθαοὔτεπλοῖαἔστιτὰἀπάξονταοὔτεσῖτοςᾧθρεψόμεθαμένοντεςδεήσειδέἢνθᾶττονἐκεῖγενώμεθαθᾶττονπάλινἐξιέναιἐπὶτὰἐπιτήδεια21οὐκοῦννῦνκρεῖττονἠριστηκόταςμάχεσθαιἢαὔριονἀναρίστουςἄνδρεςτάτεἱερὰἡμῖνκαλὰοἵτεοἰωνοὶαἴσιοιτάτεσφάγιακάλλισταἴωμενἐπὶτοὺςἄνδραςοὐδεῖἔτιτούτουςἐπεὶἡμᾶςπάντωςεἶδονἡδέωςδειπνῆσαιοὐδ’ὅπουἂνθέλωσισκηνῆσαι

22ἐντεῦθενοἱλοχαγοὶἡγεῖσθαιἐκέλευονκαὶοὐδεὶςἀντέλεγεκαὶὃςἡγεῖτοπαραγγείλαςδιαβαίνεινᾗἕκαστοςἐτύγχανετοῦνάπουςὤνθᾶττονγὰρἁθρόονἐδόκειἂνοὕτωπέρανγενέσθαιτὸστράτευμαἢεἰκατὰτὴνγέφυρανἣἐπὶτῷνάπειἦνἐξεμηρύοντο23ἐπεὶδὲδιέβησανπαριὼνπαρὰτὴνφάλαγγαἔλεγενἄνδρεςἀναμιμνῄσκεσθεὅσαςδὴμάχαςσὺντοῖςθεοῖςὁμόσεἰόντεςνενικήκατεκαὶοἷαπάσχουσινοἱπολεμίουςφεύγοντεςκαὶτοῦτοἐννοήσατεὅτιἐπὶταῖςθύραιςτῆςἙλλάδοςἐσμέν24ἀλλ’ἕπεσθεἡγεμόνιτῷἩρακλεῖκαὶἀλλήλουςπαρακαλεῖτεὀνομαστίἡδύτοιἀνδρεῖόντικαὶκαλὸννῦνεἰπόντακαὶποιήσανταμνήμηνἐνοἷςἐθέλειπαρέχεινἑαυτοῦ25ταῦταπαρελαύνωνἔλεγεκαὶἅμαὑφηγεῖτοἐπὶφάλαγγοςκαὶτοὺςπελταστὰςἑκατέρωθενποιησάμενοιἐπορεύοντοἐπὶτοὺςπολεμίουςπαρήγγελτοδὲτὰμὲνδόραταἐπὶτὸνδεξιὸνὦμονἔχεινἕωςσημαίνοιτῇσάλπιγγιἔπειταδὲεἰςπροσβολὴνκαθένταςἕπεσθαιβάδηνκαὶμηδέναδρόμῳδιώκεινἐκτούτουσύνθημαπαρῄειΖεὺςσωτήρἩρακλῆςἡγεμώνοἱδὲπολέμιοιὑπέμενοννομίζοντεςκαλὸνἔχειντὸχωρίον26ἐπεὶδ’ἐπλησίαζονἀλαλάξαντεςοἱἝλληνεςπελτασταὶἔθεονἐπὶτοὺςπολεμίουςπρίντινακελεύεινοἱδὲπολέμιοιἀντίοιὥρμησανοἵθ’ἱππεῖςκαὶτὸστῖφοςτῶνΒιθυνῶνκαὶτρέπονταιτοὺςπελταστάς27ἀλλ’ἐπεὶὑπηντίαζενἡφάλαγξτῶνὁπλιτῶνταχὺπορευομένηκαὶἅμαἡσάλπιγξἐφθέγξατοκαὶἐπαιάνιζονκαὶμετὰταῦταἠλάλαζονκαὶἅματὰδόρατακαθίεσανἐνταῦθαοὐκέτιἐδέξαντοοἱπολέμιοιἀλλὰἔφευγον28καὶΤιμασίωνμὲνἔχωντοὺςἱππέαςἐφείπετοκαὶἀπεκτίννυσανὅσουσπερἐδύναντοὡςὀλίγοιὄντεςτῶνδὲπολεμίωντὸμὲνεὐώνυμονεὐθὺςδιεσπάρηκαθ’ὃοἱἝλληνεςἱππεῖςἦσαντὸδὲδεξιὸνἅτεοὐσφόδραδιωκόμενονἐπὶλόφουσυνέστη29ἐπεὶδὲεἶδονοἱἝλληνεςὑπομένονταςαὐτούςἐδόκειῥᾷστόντεκαὶἀκινδυνότατονεἶναιἰέναιἤδηἐπ’αὐτούςπαιανίσαντεςοὖνεὐθὺςἐπέκειντοοἱδ’οὐχὑπέμεινανκαὶἐνταῦθαοἱπελτασταὶἐδίωκονμέχριτὸδεξιὸνδιεσπάρηἀπέθανονδὲὀλίγοιτὸγὰρἱππικὸνφόβονπαρεῖχετὸτῶνπολεμίωνπολὺὄν30ἐπεὶδὲεἶδονοἱἝλληνεςτότεΦαρναβάζουἱππικὸνἔτισυνεστηκὸςκαὶτοὺςΒιθυνοὺςἱππέαςπρὸςτοῦτοσυναθροιζομένουςκαὶἀπὸλόφουτινὸςκαταθεωμένουςτὰγιγνόμεναἀπειρήκεσανμένὅμωςδὲἐδόκεικαὶἐπὶτούτουςἰτέονεἶναιοὕτωςὅπωςδύναιντοὡςμὴτεθαρρηκότεςἀναπαύσαιντο31συνταξάμενοιδὴπορεύονταιἐντεῦθενοἱπολέμιοιἱππεῖςφεύγουσικατὰτοῦπρανοῦςὁμοίωςὥσπερὑπὸἱππέωνδιωκόμενοινάποςγὰραὐτοὺςὑπεδέχετοὃοὐκᾔδεσανοἱἝλληνεςἀλλὰπροαπετράποντοδιώκοντεςὀψὲγὰρἦν32ἐπανελθόντεςδὲἔνθαἡπρώτησυμβολὴἐγένετοστησάμενοιτρόπαιονἀπῇσανἐπὶθάλαττανπερὶἡλίουδυσμάςστάδιοιδ’ἦσανὡςἑξήκονταἐπὶτὸστρατόπεδον

6ἐντεῦθενοἱμὲνπολέμιοιεἶχονἀμφὶτὰἑαυτῶνκαὶἀπήγοντοκαὶτοὺςοἰκέταςκαὶτὰχρήματαὅποιἐδύναντοπροσωτάτωοἱδὲἝλληνεςπροσέμενονμὲνΚλέανδρονκαὶτὰςτριήρειςκαὶτὰπλοῖαὡςἥξονταἐξιόντεςδ’ἑκάστηςἡμέραςσὺντοῖςὑποζυγίοιςκαὶτοῖςἀνδραπόδοιςἐφέροντοἀδεῶςπυροὺςκαὶκριθάςοἶνονὄσπριαμελίναςσῦκαἅπανταγὰρἀγαθὰεἶχενἡχώραπλὴνἐλαίου2καὶὁπότεμὲνκαταμένοιτὸστράτευμαἀναπαυόμενονἐξῆνἐπὶλείανἰέναικαὶἐλάμβανον<οἱ>ἐξιόντεςὁπότεδὲἐξίοιπᾶντὸστράτευμαεἴτιςχωρὶςἀπελθὼνλάβοιτιδημόσιονἔδοξενεἶναι3ἤδηδὲἦνπάντωνἀφθονίακαὶγὰρἀγοραὶπάντοθενἀφικνοῦντοἐκτῶνἙλληνίδωνπόλεωνκαὶοἱπαραπλέοντεςἄσμενοικατῆγονἀκούοντεςὡςοἰκίζοιτοπόλιςκαὶλιμὴνεἴη4ἔπεμπονδὲκαὶοἱπολέμιοιἤδηοἳπλησίονᾤκουνπρὸςΞενοφῶνταἀκούοντεςὅτιοὗτοςπολίζειτὸχωρίονἐρωτῶντεςὅτιδέοιποιοῦνταςφίλουςεἶναιὁδ’ἀπεδείκνυεναὐτοὺςτοῖςστρατιώταις5κἀντούτῳΚλέανδροςἀφικνεῖταιδύοτριήρειςἔχωνπλοῖονδ’οὐδένἐτύγχανεδὲτὸστράτευμαἔξωὂνὅτεἀφίκετοκαὶἐπὶλείαντινὲςοἰχόμενοιἄλλοιεἰςτὸὄροςεἰλήφεσανπρόβαταπολλάὀκνοῦντεςδὲμὴἀφαιρεθεῖεντῷΔεξίππῳλέγουσινὃςἀπέδρατὴνπεντηκόντορονἔχωνἐκΤραπεζοῦντοςκαὶκελεύουσιδιασώσαντααὐτοῖςτὰπρόβατατὰμὲναὐτὸνλαβεῖντὰδὲσφίσινἀποδοῦναι6εὐθὺςδ’ἐκεῖνοςἀπελαύνειτοὺςπεριεστῶταςτῶνστρατιωτῶνκαὶλέγονταςὅτιδημόσιαεἴηκαὶτῷΚλεάνδρῳλέγειἐλθὼνὅτιἁρπάζεινἐπιχειροῦσινὁδὲκελεύειτὸνἁρπάζονταἄγεινπρὸςαὑτόν7καὶὁμὲνλαβὼνἦγέτιναπεριτυχὼνδ’Ἀγασίαςἀφαιρεῖταικαὶγὰρἦναὐτῷὁἀγόμενοςλοχίτηςοἱδ’ἄλλοιοἱπαρόντεςτῶνστρατιωτῶνἐπιχειροῦσιβάλλειντὸνΔέξιππονἀνακαλοῦντεςτὸνπροδότηνἔδεισανδὲκαὶτῶντριηριτῶνπολλοὶκαὶἔφευγονεἰςτὴνθάλαττανκαὶΚλέανδροςδ’ἔφευγε8ΞενοφῶνδὲκαὶοἱἄλλοιστρατηγοὶκατεκώλυόντεκαὶτῷΚλεάνδρῳἔλεγονὅτιοὐδὲνεἴηπρᾶγμαἀλλὰτὸδόγμααἴτιονεἴητὸτοῦστρατεύματοςταῦταγενέσθαι9ὁδὲΚλέανδροςὑπὸτοῦΔεξίππουτεἀνερεθιζόμενοςκαὶαὐτὸςἀχθεσθεὶςὅτιἐφοβήθηἀποπλευσεῖσθαιἔφηκαὶκηρύξεινμηδεμίανπόλινδέχεσθαιαὐτούςὡςπολεμίουςἦρχονδὲτότεπάντωντῶνἙλλήνωνοἱΛακεδαιμόνιοι10ἐνταῦθαπονηρὸνἐδόκειτὸπρᾶγμαεἶναιτοῖςἝλλησινκαὶἐδέοντομὴποιεῖνταῦταὁδ’οὐκἂνἄλλωςἔφηγενέσθαιεἰμήτιςἐκδώσειτὸνἄρξανταβάλλεινκαὶτὸνἀφελόμενον11ἦνδὲὃνἐξῄτειἈγασίαςδιὰτέλουςφίλοςτῷΞενοφῶντιἐξοὗκαὶδιέβαλλεναὐτὸνὁΔέξιπποςκαὶἐντεῦθενἐπειδὴἀπορίαἦνσυνήγαγοντὸστράτευμαοἱἄρχοντεςκαὶἔνιοιμὲναὐτῶνπαρ’ὀλίγονἐποιοῦντοτὸνΚλέανδροντῷδὲΞενοφῶντιοὐκἐδόκειφαῦλονεἶναιἀλλ’ἀναστὰςἔλεξεν12ὦἄνδρεςστρατιῶταιἐμοὶδὲοὐδὲνφαῦλονδοκεῖεἶναιτὸπρᾶγμαεἰἡμῖνοὕτωςἔχωντὴνγνώμηνΚλέανδροςἄπεισινὥσπερλέγειεἰσὶμὲνγὰρἐγγὺςαἱἙλληνίδεςπόλειςτῆςδὲἙλλάδοςΛακεδαιμόνιοιπροεστήκασινἱκανοὶδέεἰσικαὶεἷςἕκαστοςΛακεδαιμονίωνἐνταῖςπόλεσινὅτιβούλονταιδιαπράττεσθαι13εἰοὖνοὗτοςπρῶτονμὲνἡμᾶςΒυζαντίουἀποκλείσειἔπειταδὲτοῖςἄλλοιςἁρμοσταῖςπαραγγελεῖεἰςτὰςπόλειςμὴδέχεσθαιὡςἀπιστοῦνταςΛακεδαιμονίοιςκαὶἀνόμουςὄνταςἔτιδὲπρὸςἈναξίβιοντὸνναύαρχονοὗτοςὁλόγοςπερὶἡμῶνἥξειχαλεπὸνἔσταικαὶμένεινκαὶἀποπλεῖνκαὶγὰρἐντῇγῇἄρχουσιΛακεδαιμόνιοικαὶἐντῇθαλάττῃτὸννῦνχρόνον14οὔκουνδεῖοὔτεἑνὸςἀνδρὸςἕνεκαοὔτεδυοῖνἡμᾶςτοὺςἄλλουςτῆςἙλλάδοςἀπέχεσθαιἀλλὰπειστέονὅτιἂνκελεύωσικαὶγὰραἱπόλειςἡμῶνὅθενἐσμὲνπείθονταιαὐτοῖς15ἐγὼμὲνοὖνκαὶγὰρἀκούωΔέξιππονλέγεινπρὸςΚλέανδρονὡςοὐκἂνἐποίησενἈγασίαςταῦταεἰμὴἐγὼαὐτὸνἐκέλευσαἐγὼμὲνοὖνἀπολύωκαὶὑμᾶςτῆςαἰτίαςκαὶἈγασίανἂναὐτὸςἈγασίαςφήσῃἐμέτιτούτωναἴτιονεἶναικαὶκαταδικάζωἐμαυτοῦεἰἐγὼπετροβολίαςἢἄλλουτινὸςβιαίουἐξάρχωτῆςἐσχάτηςδίκηςἄξιοςεἶναικαὶὑφέξωτὴνδίκην16φημὶδὲκαὶεἴτιναἄλλοναἰτιᾶταιχρῆναιἑαυτὸνπαρασχεῖνΚλεάνδρῳκρῖναιοὕτωγὰρἂνὑμεῖςἀπολελυμένοιτῆςαἰτίαςεἴητεὡςδὲνῦνἔχειχαλεπὸνεἰοἰόμενοιἐντῇἙλλάδικαὶἐπαίνουκαὶτιμῆςτεύξεσθαιἀντὶδὲτούτωνοὐδ’ὅμοιοιτοῖςἄλλοιςἐσόμεθαἀλλ’εἰρξόμεθαἐκτῶνἙλληνίδωνπόλεων

17μετὰταῦταἀναστὰςεἶπενἈγασίαςἐγώὦἄνδρεςὄμνυμιθεοὺςκαὶθεὰςἦμὴνμήτεμεΞενοφῶντακελεῦσαιἀφελέσθαιτὸνἄνδραμήτεἄλλονὑμῶνμηδέναἰδόντιδέμοιἄνδραἀγαθὸνἀγόμενοντῶνἐμῶνλοχιτῶνὑπὸΔεξίππουὃνὑμεῖςἐπίστασθεὑμᾶςπροδόνταδεινὸνἔδοξενεἶναι18καὶἀφειλόμηνὁμολογῶκαὶὑμεῖςμὲνμὴἐκδῶτέμεἐγὼδὲἐμαυτόνὥσπερΞενοφῶνλέγειπαρασχήσωκρίναντιΚλεάνδρῳὅτιἂνβούληταιποιῆσαιτούτουἕνεκαμήτεπολεμεῖτεΛακεδαιμονίοιςσῴζεσθέτεἀσφαλῶςὅποιθέλειἕκαστοςσυμπέμψατεμέντοιμοιὑμῶναὐτῶνἑλόμενοιπρὸςΚλέανδρονοἵτινεςἄντιἐγὼπαραλίπωκαὶλέξουσινὑπὲρἐμοῦκαὶπράξουσιν19ἐκτούτουἔδωκενἡστρατιὰοὕστιναςβούλοιτοπροελόμενονἰέναιὁδὲπροείλετοτοὺςστρατηγούςμετὰταῦταἐπορεύετοπρὸςΚλέανδρονἈγασίαςκαὶοἱστρατηγοὶκαὶὁἀφαιρεθεὶςἀνὴρὑπὸἈγασίου20καὶἔλεγονοἱστρατηγοίἔπεμψενἡμᾶςἡστρατιὰπρὸςσέὦΚλέανδρεκαὶκελεύουσίσεεἴτεπάνταςαἰτιᾷκρίναντασὲαὐτὸνχρῆσθαιὅτιἂνβούλῃεἴτεἕνατινὰἢδύοκαὶπλείουςαἰτιᾷτούτουςἀξιοῦσιπαρασχεῖνσοιἑαυτοὺςεἰςκρίσινεἴτιοὖνἡμῶντινααἰτιᾷπάρεσμένσοιἡμεῖςεἴτιδὲἄλλοντινάφράσονοὐδεὶςγὰρἀπέσταιὅστιςἂνἡμῖνἐθέλῃπείθεσθαι21μετὰταῦταπαρελθὼνὁἈγασίαςεἶπενἐγώεἰμιὦΚλέανδρεὁἀφελόμενοςΔεξίππουἄγοντοςτοῦτοντὸνἄνδρακαὶπαίεινκελεύσαςΔέξιππον22τοῦτονμὲνγὰροἶδαἄνδραἀγαθὸνὄνταΔέξιππονδὲοἶδααἱρεθένταὑπὸτῆςστρατιᾶςἄρχειντῆςπεντηκοντόρουἧςᾐτησάμεθαπαρὰΤραπεζουντίωνἐφ’ᾧτεπλοῖασυλλέγεινὡςσῳζοίμεθακαὶἀποδράνταΔέξιππονκαὶπροδόντατοὺςστρατιώταςμεθ’ὧνἐσώθη23καὶτούςτεΤραπεζουντίουςἀπεστερήκαμεντὴνπεντηκόντορονκαὶκακοὶδοκοῦμενεἶναιδιὰτοῦτοναὐτοίτετὸἐπὶτούτῳἀπολώλαμενἤκουεγάρὥσπερἡμεῖςὡςἄπορονεἴηπεζῇἀπιόνταςτοὺςποταμούςτεδιαβῆναικαὶσωθῆναιεἰςτὴνἙλλάδα24τοῦτονοὖντοιοῦτονὄνταἀφειλόμηνεἰδὲσὺἦγεςἢἄλλοςτιςτῶνπαρὰσοῦκαὶμὴτῶνπαρ’ἡμῶνἀποδράντωνεὖἴσθιὅτιοὐδὲνἂντούτωνἐποίησανόμιζεδέἂνἐμὲνῦνἀποκτείνῃςδι’ἄνδραδειλόντεκαὶπονηρὸνἄνδραἀγαθὸνἀποκτείνων

25ἀκούσαςταῦταὁΚλέανδροςεἶπενὅτιΔέξιππονμὲνοὐκἐπαινοίηεἰταῦταπεποιηκὼςεἴηοὐμέντοιἔφηνομίζεινοὐδ’εἰπαμπόνηροςἦνΔέξιπποςβίᾳχρῆναιπάσχειναὐτόνἀλλὰκριθένταὥσπερκαὶὑμεῖςνῦνἀξιοῦτετῆςδίκηςτυχεῖν26νῦνοὖνἄπιτεκαταλιπόντεςτόνδετὸνἄνδραὅτανδ’ἐγὼκελεύσωπάρεστεπρὸςτὴνκρίσιναἰτιῶμαιδὲοὔτετὴνστρατιὰνοὔτεἄλλονοὐδέναἔτιἐπεὶοὗτοςαὐτὸςὁμολογεῖἀφελέσθαιτὸνἄνδρα27ὁδὲἀφαιρεθεὶςεἶπενἐγώὦΚλέανδρεεἰκαὶοἴειμεἀδικοῦντάτιἄγεσθαιοὔτεἔπαιονοὐδέναοὔτεἔβαλλονἀλλ’εἶπονὅτιδημόσιαεἴητὰπρόβαταἦνγὰρτῶνστρατιωτῶνδόγμαεἴτιςὁπότεἡστρατιὰἐξίοιἰδίᾳλῄζοιτοδημόσιαεἶναιτὰληφθέντα28ταῦταεἶπονἐκτούτουμελαβὼνοὗτοςἦγενἵναμὴφθέγγοιτομηδείςἀλλ’αὐτὸςλαβὼντὸμέροςδιασώσειετοῖςλῃσταῖςπαρὰτὴνῥήτραντὰχρήματαπρὸςταῦταὁΚλέανδροςεἶπενἐπεὶτοίνυν…εἶκατάμενεἵνακαὶπερὶσοῦβουλευσώμεθα

29ἐκτούτουοἱμὲνἀμφὶΚλέανδρονἠρίστωντὴνδὲστρατιὰνσυνήγαγεΞενοφῶνκαὶσυνεβούλευεπέμψαιἄνδραςπρὸςΚλέανδρονπαραιτησομένουςπερὶτῶνἀνδρῶν30ἐκτούτουἔδοξεναὐτοῖςπέμψανταςστρατηγοὺςκαὶλοχαγοὺςκαὶΔρακόντιοντὸνΣπαρτιάτηνκαὶτῶνἄλλωνοἳἐδόκουνἐπιτήδειοιεἶναιδεῖσθαιΚλεάνδρουκατὰπάντατρόπονἀφεῖναιτὼἄνδρε31ἐλθὼνοὖνὁΞενοφῶνλέγειἔχειςμένὦΚλέανδρετοὺςἄνδραςκαὶἡστρατιάσοιὑφεῖτοὅτιἐβούλουποιῆσαικαὶπερὶτούτωνκαὶπερὶαὑτῶνἁπάντωννῦνδέσεαἰτοῦνταικαὶδέονταιδοῦναισφίσιτὼἄνδρεκαὶμὴκατακαίνεινπολλὰγὰρἐντῷἔμπροσθενχρόνῳπερὶτὴνστρατιὰνἐμοχθησάτην32ταῦταδέσουτυχόντεςὑπισχνοῦνταίσοιἀντὶτούτωνἢνβούλῃἡγεῖσθαιαὐτῶνκαὶἢνοἱθεοὶἵλεῳὦσινἐπιδείξεινσοικαὶὡςκόσμιοίεἰσικαὶὡςἱκανοὶτῷἄρχοντιπειθόμενοιτοὺςπολεμίουςσὺντοῖςθεοῖςμὴφοβεῖσθαι33δέονταιδέσουκαὶτοῦτοπαραγενόμενονκαὶἄρξανταἑαυτῶνπεῖρανλαβεῖνκαὶΔεξίππουκαὶσφῶντῶνἄλλωνοἷοςἕκαστόςἐστικαὶτὴνἀξίανἑκάστοιςνεῖμαι34ἀκούσαςταῦταὁΚλέανδροςἀλλὰναὶτὼσιώἔφηταχύτοιὑμῖνἀποκρινοῦμαικαὶτώτεἄνδρεὑμῖνδίδωμικαὶαὐτὸςπαρέσομαικαὶἢνοἱθεοὶπαραδιδῶσινἐξηγήσομαιεἰςτὴνἙλλάδακαὶπολὺοἱλόγοιοὗτοιἀντίοιεἰσὶνἢοὓςἐγὼπερὶὑμῶνἐνίωνἤκουονὡςτὸστράτευμαἀφίστατεἀπὸΛακεδαιμονίων

35ἐκτούτουοἱμὲνἐπαινοῦντεςἀπῆλθονἔχοντεςτὼἄνδρεΚλέανδροςδὲἐθύετοἐπὶτῇπορείᾳκαὶξυνῆνΞενοφῶντιφιλικῶςκαὶξενίανξυνεβάλλοντοἐπεὶδὲκαὶἑώρααὐτοὺςτὸπαραγγελλόμενονεὐτάκτωςποιοῦνταςκαὶμᾶλλονἔτιἐπεθύμειἡγεμὼνγενέσθαιαὐτῶν36ἐπεὶμέντοιθυομένῳαὐτῷἐπὶτρεῖςἡμέραςοὐκἐγίγνετοτὰἱεράσυγκαλέσαςτοὺςστρατηγοὺςεἶπενἐμοὶμὲνοὐτελέθειτὰἱερὰἐξάγεινὑμεῖςμέντοιμὴἀθυμεῖτετούτουἕνεκαὑμῖνγάρὡςἔοικεδέδοταιἐκκομίσαιτοὺςἄνδραςἀλλὰπορεύεσθεἡμεῖςδὲὑμᾶςἐπειδὰνἐκεῖσεἥκητεδεξόμεθαὡςἂνδυνώμεθακάλλιστα

37ἐκτούτουἔδοξετοῖςστρατιώταιςδοῦναιαὐτῷτὰδημόσιαπρόβαταὁδὲδεξάμενοςπάλιναὐτοῖςἀπέδωκεκαὶοὗτοςμὲνἀπέπλειοἱδὲστρατιῶταιδιαθέμενοιτὸνσῖτονὃνἦσανσυγκεκομισμένοικαὶτἆλλαἃεἰλήφεσανἐξεπορεύοντοδιὰτῶνΒιθυνῶν38ἐπεὶδὲοὐδενὶἐνέτυχονπορευόμενοιτὴνὀρθὴνὁδόνὥστεἔχοντέςτιεἰςτὴνφιλίανἐλθεῖνἔδοξεναὐτοῖςτοὔμπαλινὑποστρέψανταςἐλθεῖνμίανἡμέρανκαὶνύκτατοῦτοδὲποιήσαντεςἔλαβονπολλὰκαὶἀνδράποδακαὶπρόβατακαὶἀφίκοντοἑκταῖοιεἰςΧρυσόπολιντῆςΚαλχηδονίαςκαὶἐκεῖἔμεινανἡμέραςἑπτὰλαφυροπωλοῦντες

ΚύρουἈναβάσεωςΖ

1[ὅσαμὲνδὴἐντῇἀναβάσειτῇμετὰΚύρουἔπραξανοἱἝλληνεςμέχριτῆςμάχηςκαὶὅσαἐπεὶΚῦροςἐτελεύτησενἐντῇπορείᾳμέχριεἰςτὸνΠόντονἀφίκοντοκαὶὅσαἐκτοῦΠόντουπεζῇἐξιόντεςκαὶἐκπλέοντεςἐποίουνμέχριἔξωτοῦστόματοςἐγένοντοἐνΧρυσοπόλειτῆςἈσίαςἐντῷπρόσθενλόγῳδεδήλωται]

2ἐκτούτουδὲΦαρνάβαζοςφοβούμενοςτὸστράτευμαμὴἐπὶτὴναὑτοῦχώρανστρατεύηταιπέμψαςπρὸςἈναξίβιοντὸνναύαρχονὁδ’ἔτυχενἐνΒυζαντίῳὤνἐδεῖτοδιαβιβάσαιτὸστράτευμαἐκτῆςἈσίαςκαὶὑπισχνεῖτοπάνταποιήσειναὐτῷὅσαδέοι3καὶὁἈναξίβιοςμετεπέμψατοτοὺςστρατηγοὺςκαὶλοχαγοὺςεἰςΒυζάντιονκαὶὑπισχνεῖτοεἰδιαβαῖενμισθοφορὰνἔσεσθαιτοῖςστρατιώταις4οἱμὲνδὴἄλλοιἔφασανβουλευσάμενοιἀπαγγελεῖνΞενοφῶνδὲεἶπεναὐτῷὅτιἀπαλλάξοιτοἤδηἀπὸτῆςστρατιᾶςκαὶβούλοιτοἀποπλεῖνὁδὲἈναξίβιοςἐκέλευσεναὐτὸνσυνδιαβάνταἔπειταοὕτωςἀπαλλάττεσθαιἔφηοὖνταῦταποιήσειν

5ΣεύθηςδὲὁΘρᾷξπέμπειΜηδοσάδηνκαὶκελεύειΞενοφῶντασυμπροθυμεῖσθαιὅπωςδιαβῇτὸστράτευμακαὶἔφηαὐτῷταῦτασυμπροθυμηθέντιὅτιοὐμεταμελήσει6ὁδ’εἶπενἀλλὰτὸμὲνστράτευμαδιαβήσεταιτούτουἕνεκαμηδὲντελείτωμήτεἐμοὶμήτεἄλλῳμηδενίἐπειδὰνδὲδιαβῇἐγὼμὲνἀπαλλάξομαιπρὸςδὲτοὺςδιαμένονταςκαὶἐπικαιρίουςὄνταςπροσφερέσθωὡςἂναὐτῷδοκῇἀσφαλές

7ἐκτούτουδιαβαίνουσιπάντεςεἰςτὸΒυζάντιονοἱστρατιῶταικαὶμισθὸνμὲνοὐκἐδίδουὁἈναξίβιοςἐκήρυξεδὲλαβόνταςτὰὅπλακαὶτὰσκεύητοὺςστρατιώταςἐξιέναιὡςἀποπέμψωντεἅμακαὶἀριθμὸνποιήσωνἐνταῦθαοἱστρατιῶταιἤχθοντοὅτιοὐκεἶχονἀργύριονἐπισιτίζεσθαιεἰςτὴνπορείανκαὶὀκνηρῶςσυνεσκευάζοντο8καὶὁΞενοφῶνΚλεάνδρῳτῷἁρμοστῇξένοςγεγενημένοςπροσελθὼνἠσπάζετοαὐτὸνὡςἀποπλευσούμενοςἤδηὁδὲαὐτῷλέγειμὴποιήσῃςταῦταεἰδὲμήἔφηαἰτίανἕξειςἐπεὶκαὶνῦντινὲςἤδησὲαἰτιῶνταιὅτιοὐταχὺἐξέρπειτὸστράτευμα9ὁδ’εἶπενἀλλ’αἴτιοςμὲνἔγωγεοὐκεἰμὶτούτουοἱδὲστρατιῶταιαὐτοὶἐπισιτισμοῦδεόμενοιδιὰτοῦτοἀθυμοῦσιπρὸςτὴνἔξοδον10ἀλλ’ὅμωςἔφηἐγώσοισυμβουλεύωἐξελθεῖνμὲνὡςπορευσόμενονἐπειδὰνδ’ἔξωγένηταιτὸστράτευματότεἀπαλλάττεσθαιταῦτατοίνυνἔφηὁΞενοφῶνἐλθόντεςπρὸςἈναξίβιονδιαπραξόμεθα11οὕτωςἐλθόντεςἔλεγονταῦταὁδὲἐκέλευενοὕτωποιεῖνκαὶἐξιέναιτὴνταχίστηνσυσκευασαμένουςκαὶπροσανεῖπενὃςἂνμὴπαρῇεἰςτὴνἐξέτασινκαὶεἰςτὸνἀριθμόνὅτιαὐτὸςαὑτὸναἰτιάσεται12ἐντεῦθενἐξῇσανοἵτεστρατηγοὶπρῶτοικαὶοἱἄλλοικαὶἄρδηνπάντεςπλὴνὀλίγωνἔξωἦσανκαὶἘτεόνικοςεἱστήκειπαρὰτὰςπύλαςὡςὁπότεἔξωγένοιντοπάντεςσυγκλείσωντὰςπύλαςκαὶτὸνμοχλὸνἐμβαλῶν13ὁδὲἈναξίβιοςσυγκαλέσαςτοὺςστρατηγοὺςκαὶτοὺςλοχαγοὺςἔλεγεντὰμὲνἐπιτήδειαἔφηλαμβάνετεἐκτῶνΘρᾳκίωνκωμῶνεἰσὶδὲαὐτόθιπολλαὶκριθαὶκαὶπυροὶκαὶτἆλλαἐπιτήδειαλαβόντεςδὲπορεύεσθεεἰςΧερρόνησονἐκεῖδὲΚυνίσκοςὑμῖνμισθοδοτήσει14ἐπακούσαντεςδέτινεςτῶνστρατιωτῶνταῦταἢκαὶτῶνλοχαγῶντιςδιαγγέλλειεἰςτὸστράτευμακαὶοἱμὲνστρατηγοὶἐπυνθάνοντοπερὶτοῦΣεύθουπότεραπολέμιοςεἴηἢφίλοςκαὶπότεραδιὰτοῦἱεροῦὄρουςδέοιπορεύεσθαιἢκύκλῳδιὰμέσηςτῆςΘρᾴκης15ἐνᾧδὲταῦταδιελέγοντοοἱστρατιῶταιἀναρπάσαντεςτὰὅπλαθέουσιδρόμῳπρὸςτὰςπύλαςὡςπάλινεἰςτὸτεῖχοςεἰσιόντεςὁδὲἘτεόνικοςκαὶοἱσὺναὐτῷὡςεἶδονπροσθέονταςτοὺςὁπλίταςσυγκλείουσιτὰςπύλαςκαὶτὸνμοχλὸνἐμβάλλουσιν16οἱδὲστρατιῶταιἔκοπτοντὰςπύλαςκαὶἔλεγονὅτιἀδικώταταπάσχοιενἐκβαλλόμενοιεἰςτοὺςπολεμίουςκατασχίσειντετὰςπύλαςἔφασανεἰμὴἑκόντεςἀνοίξουσιν17ἄλλοιδὲἔθεονἐπὶθάλαττανκαὶπαρὰτὴνχηλὴντοῦτείχουςὑπερβαίνουσινεἰςτὴνπόλινἄλλοιδὲοἳἐτύγχανονἔνδονὄντεςτῶνστρατιωτῶνὡςὁρῶσιτὰἐπὶταῖςπύλαιςπράγματαδιακόπτοντεςταῖςἀξίναιςτὰκλεῖθραἀναπεταννύασιτὰςπύλαςοἱδ’εἰσπίπτουσιν

18ὁδὲΞενοφῶνὡςεἶδετὰγιγνόμεναδείσαςμὴἐφ’ἁρπαγὴντράποιτοτὸστράτευμακαὶἀνήκεστακακὰγένοιτοτῇπόλεικαὶἑαυτῷκαὶτοῖςστρατιώταιςἔθεικαὶσυνεισπίπτειεἴσωτῶνπυλῶνσὺντῷὄχλῳ19οἱδὲΒυζάντιοιὡςεἶδοντὸστράτευμαβίᾳεἰσπῖπτονφεύγουσινἐκτῆςἀγορᾶςοἱμὲνεἰςτὰπλοῖαοἱδὲοἴκαδεὅσοιδὲἔνδονἐτύγχανονὄντεςἔξωοἱδὲκαθεῖλκοντὰςτριήρειςὡςἐνταῖςτριήρεσισῴζοιντοπάντεςδὲᾤοντοἀπολωλέναιὡςἑαλωκυίαςτῆςπόλεως20ὁδὲἘτεόνικοςεἰςτὴνἄκρανἀποφεύγειὁδὲἈναξίβιοςκαταδραμὼνἐπὶθάλαττανἐνἁλιευτικῷπλοίῳπεριέπλειεἰςτὴνἀκρόπολινκαὶεὐθὺςμεταπέμπεταιἐκΚαλχηδόνοςφρουρούςοὐγὰρἱκανοὶἐδόκουνεἶναιοἱἐντῇἀκροπόλεισχεῖντοὺςἄνδρας21οἱδὲστρατιῶταιὡςεἶδονΞενοφῶνταπροσπίπτουσιπολλοὶαὐτῷκαὶλέγουσινῦνσοιἔξεστινὦΞενοφῶνἀνδρὶγενέσθαιἔχειςπόλινἔχειςτριήρειςἔχειςχρήματαἔχειςἄνδραςτοσούτουςνῦνἄνεἰβούλοιοσύτεἡμᾶςὀνήσαιςκαὶἡμεῖςσὲμέγανποιήσαιμεν22ὁδ’ἀπεκρίνατοἀλλ’εὖγελέγετεκαὶποιήσωταῦταεἰδὲτούτωνἐπιθυμεῖτεθέσθετὰὅπλαἐντάξειὡςτάχισταβουλόμενοςαὐτοὺςκατηρεμίσαικαὶαὐτόςτεπαρηγγύαταῦτακαὶτοὺςἄλλουςἐκέλευεπαρεγγυᾶν[καὶ]τίθεσθαιτὰὅπλα23οἱδὲαὐτοὶὑφ’ἑαυτῶνταττόμενοιοἵτεὁπλῖταιἐνὀλίγῳχρόνῳεἰςὀκτὼἐγένοντοκαὶοἱπελτασταὶἐπὶτὸκέραςἑκάτερονπαρεδεδραμήκεσαν24τὸδὲχωρίονοἷονκάλλιστονἐκτάξασθαίἐστιτὸΘρᾴκιονκαλούμενονἔρημονοἰκιῶνκαὶπεδινόνἐπεὶδὲἔκειτοτὰὅπλακαὶκατηρεμίσθησανσυγκαλεῖὁΞενοφῶντὴνστρατιὰνκαὶλέγειτάδε25ὅτιμὲνὀργίζεσθεὦἄνδρεςστρατιῶταικαὶνομίζετεδεινὰπάσχεινἐξαπατώμενοιοὐθαυμάζωἢνδὲτῷθυμῷχαριζώμεθακαὶΛακεδαιμονίουςτετοὺςπαρόνταςτῆςἐξαπάτηςτιμωρησώμεθακαὶτὴνπόλιντὴνοὐδὲναἰτίανδιαρπάσωμενἐνθυμεῖσθεἃἔσταιἐντεῦθεν26πολέμιοιμὲνἐσόμεθαἀποδεδειγμένοιΛακεδαιμονίοιςκαὶτοῖςσυμμάχοιςοἷοςδὲπόλεμοςἂνγένοιτοεἰκάζεινδὴπάρεστινἑορακόταςκαὶἀναμνησθένταςτὰνῦνδὴγεγενημένα27ἡμεῖςγὰροἱἈθηναῖοιἤλθομενεἰςτὸνπόλεμοντὸνπρὸςΛακεδαιμονίουςκαὶτοὺςσυμμάχουςἔχοντεςτριήρειςτὰςμὲνἐνθαλάττῃτὰςδ’ἐντοῖςνεωρίοιςοὐκἐλάττουςτριακοσίωνὑπαρχόντωνδὲπολλῶνχρημάτωνἐντῇπόλεικαὶπροσόδουοὔσηςκατ’ἐνιαυτὸνἀπότετῶνἐνδήμωνκαὶτῆςὑπερορίαςοὐμεῖονχιλίωνταλάντωνἄρχοντεςδὲτῶννήσωνἁπασῶνκαὶἔντετῇἈσίᾳπολλὰςἔχοντεςπόλειςκαὶἐντῇΕὐρώπῃἄλλαςτεπολλὰςκαὶαὐτὸτοῦτοτὸΒυζάντιονὅπουνῦνἐσμενἔχοντεςκατεπολεμήθημενοὕτωςὡςπάντεςὑμεῖςἐπίστασθε28νῦνδὲδὴτίἂνοἰόμεθαπαθεῖνΛακεδαιμονίοιςμὲνκαὶτῶνἀρχαίωνσυμμάχωνὑπαρχόντωνἈθηναίωνδὲκαὶοἳἐκείνοιςτότεἦσανσύμμαχοιπάντωνπροσγεγενημένωνΤισσαφέρνουςδὲκαὶτῶνἐπὶθαλάττῃἄλλωνβαρβάρωνπάντωνπολεμίωνἡμῖνὄντωνπολεμιωτάτουδὲαὐτοῦτοῦἄνωβασιλέωςὃνἤλθομενἀφαιρησόμενοιτὴνἀρχὴνκαὶἀποκτενοῦντεςεἰδυναίμεθατούτωνδὴπάντωνὁμοῦὄντωνἔστιτιςοὕτωςἄφρωνὅστιςοἴεταιἂνἡμᾶςπεριγενέσθαι29μὴπρὸςθεῶνμαινώμεθαμηδ’αἰσχρῶςἀπολώμεθαπολέμιοιὄντεςκαὶταῖςπατρίσικαὶτοῖςἡμετέροιςαὐτῶνφίλοιςτεκαὶοἰκείοιςἐνγὰρταῖςπόλεσίνεἰσιπάντεςταῖςἐφ’ἡμᾶςστρατευσομέναιςκαὶδικαίωςεἰβάρβαρονμὲνπόλινοὐδεμίανἠθελήσαμενκατασχεῖνκαὶταῦτακρατοῦντεςἙλληνίδαδὲεἰςἣνπρώτηνἤλθομενπόλινταύτηνἐξαλαπάξομεν30ἐγὼμὲντοίνυνεὔχομαιπρὶνταῦταἐπιδεῖνὑφ’ὑμῶνγενόμεναμυρίαςἐμέγεκατὰτῆςγῆςὀργυιὰςγενέσθαικαὶὑμῖνδὲσυμβουλεύωἝλληναςὄνταςτοῖςτῶνἙλλήνωνπροεστηκόσιπειθομένουςπειρᾶσθαιτῶνδικαίωντυγχάνεινἐὰνδὲμὴδύνησθεταῦταἡμᾶςδεῖἀδικουμένουςτῆςγοῦνἙλλάδοςμὴστέρεσθαι31καὶνῦνμοιδοκεῖπέμψανταςἈναξιβίῳεἰπεῖνὅτιἡμεῖςοὐδὲνβίαιονποιήσοντεςπαρεληλύθαμενεἰςτὴνπόλινἀλλ’ἢνμὲνδυνώμεθαπαρ’ὑμῶνἀγαθόντιεὑρίσκεσθαιεἰδὲμήἀλλὰδηλώσοντεςὅτιοὐκἐξαπατώμενοιἀλλὰπειθόμενοιἐξερχόμεθα

32ταῦταἔδοξεκαὶπέμπουσινἹερώνυμόντετὸνἨλεῖονἐροῦνταταῦτακαὶΕὐρύλοχονἈρκάδακαὶΦιλήσιονἈχαιόνοἱμὲνταῦταᾤχοντοἐροῦντες

33ἔτιδὲκαθημένωντῶνστρατιωτῶνπροσέρχεταιΚοιρατάδαςΘηβαῖοςὃςοὐφεύγωντὴνἙλλάδαπεριῄειἀλλὰστρατηγιῶνκαὶἐπαγγελλόμενοςεἴτιςἢπόλιςἢἔθνοςστρατηγοῦδέοιτοκαὶτότεπροσελθὼνἔλεγενὅτιἕτοιμοςεἴηἡγεῖσθαιαὐτοῖςεἰςτὸΔέλτακαλούμενοντῆςΘρᾴκηςἔνθαπολλὰκἀγαθὰλήψοιντοἔστεδ’ἂνμόλωσινεἰςἀφθονίανπαρέξεινἔφηκαὶσιτίακαὶποτά34ἀκούουσιταῦτατοῖςστρατιώταιςκαὶτὰπαρὰἈναξιβίουἅμαἀπαγγελλόμεναἀπεκρίνατογὰρὅτιπειθομένοιςαὐτοῖςοὐμεταμελήσειἀλλὰτοῖςτεοἴκοιτέλεσιταῦταἀπαγγελεῖκαὶαὐτὸςβουλεύσοιτοπερὶαὐτῶνὅτιδύναιτοἀγαθόν35ἐκτούτουοἱστρατιῶταιτόντεΚοιρατάδανδέχονταιστρατηγὸνκαὶἔξωτοῦτείχουςἀπῆλθονὁδὲΚοιρατάδαςσυντίθεταιαὐτοῖςεἰςτὴνὑστεραίανπαρέσεσθαιἐπὶτὸστράτευμαἔχωνκαὶἱερεῖακαὶμάντινκαὶσιτίακαὶποτὰτῇστρατιᾷ36ἐπεὶδὲἐξῆλθονὁἈναξίβιοςἔκλεισετὰςπύλαςκαὶἐκήρυξενὃςἂνἁλῷἔνδονὢντῶνστρατιωτῶνὅτιπεπράσεται37τῇδ’ὑστεραίᾳΚοιρατάδαςμὲνἔχωντὰἱερεῖακαὶτὸνμάντινἧκεκαὶἄλφιταφέροντεςεἵποντοαὐτῷεἴκοσινἄνδρεςκαὶοἶνονἄλλοιεἴκοσικαὶἐλαῶντρεῖςκαὶσκορόδωνἀνὴρὅσονἐδύνατομέγιστονφορτίονκαὶἄλλοςκρομμύωνταῦταδὲκαταθέμενοςὡςἐπὶδάσμευσινἐθύετο38ΞενοφῶνδὲμεταπεμψάμενοςΚλέανδρονἐκέλευεδιαπρᾶξαιὅπωςεἰςτὸτεῖχοςεἰσέλθοικαὶἀποπλεύσαιἐκΒυζαντίου39ἐλθὼνδ’ὁΚλέανδροςμάλαμόλιςἔφηδιαπραξάμενοςἥκωλέγεινγὰρἈναξίβιονὅτιοὐκἐπιτήδειονεἴητοὺςμὲνστρατιώταςπλησίονεἶναιτοῦτείχουςΞενοφῶνταδὲἔνδοντοὺςΒυζαντίουςδὲστασιάζεινκαὶπονηροὺςεἶναιπρὸςἀλλήλουςὅμωςδὲεἰσιέναιἔφηἐκέλευενεἰμέλλειςσὺναὐτῷἐκπλεῖν40ὁμὲνδὴΞενοφῶνἀσπασάμενοςτοὺςστρατιώταςεἴσωτοῦτείχουςἀπῄεισὺνΚλεάνδρῳὁδὲΚοιρατάδαςτῇμὲνπρώτῃἡμέρᾳοὐκἐκαλλιέρειοὐδὲδιεμέτρησενοὐδὲντοῖςστρατιώταιςτῇδ’ὑστεραίᾳτὰμὲνἱερεῖαεἱστήκειπαρὰτὸνβωμὸνκαὶΚοιρατάδαςἐστεφανωμένοςὡςθύσωνπροσελθὼνδὲΤιμασίωνὁΔαρδανεὺςκαὶΝέωνὁἈσιναῖοςκαὶΚλεάνωρὁὈρχομένιοςἔλεγονΚοιρατάδᾳμὴθύεινὡςοὐχἡγησόμενοντῇστρατιᾷεἰμὴδώσειτὰἐπιτήδεια41ὁδὲκελεύειδιαμετρεῖσθαιἐπεὶδὲπολλῶνἐνέδειαὐτῷὥστεἡμέραςσῖτονἑκάστῳγενέσθαιτῶνστρατιωτῶνἀναλαβὼντὰἱερεῖαἀπῄεικαὶτὴνστρατηγίανἀπειπών

2ΝέωνδὲὁἈσιναῖοςκαὶΦρυνίσκοςὁἈχαιὸςκαὶΦιλήσιοςὁἈχαιὸςκαὶΞανθικλῆςὁἈχαιὸςκαὶΤιμασίωνὁΔαρδανεὺςἐπέμενονἐπὶτῇστρατιᾷκαὶεἰςκώμαςτῶνΘρᾳκῶνπροελθόντεςτὰςκατὰΒυζάντιονἐστρατοπεδεύοντο2καὶοἱστρατηγοὶἐστασίαζονΚλεάνωρμὲνκαὶΦρυνίσκοςπρὸςΣεύθηνβουλόμενοιἄγεινἔπειθεγὰραὐτούςκαὶἔδωκετῷμὲνἵπποντῷδὲγυναῖκαΝέωνδὲεἰςΧερρόνησονοἰόμενοςεἰὑπὸΛακεδαιμονίοιςγένοιντοπαντὸςἂνπροεστάναιτοῦστρατεύματοςΤιμασίωνδὲπρουθυμεῖτοπέρανεἰςτὴνἈσίανπάλινδιαβῆναιοἰόμενοςἂνοἴκαδεκατελθεῖν3καὶοἱστρατιῶταιταὐτὰἐβούλοντοδιατριβομένουδὲτοῦχρόνουπολλοὶτῶνστρατιωτῶνοἱμὲντὰὅπλαἀποδιδόμενοικατὰτοὺςχώρουςἀπέπλεονὡςἐδύναντοοἱδὲκαὶεἰςτὰςπόλειςκατεμίγνυντο4Ἀναξίβιοςδ’ἔχαιρεταῦταἀκούωνδιαφθειρόμενοντὸστράτευματούτωνγὰργιγνομένωνᾤετομάλισταχαρίζεσθαιΦαρναβάζῳ

5ἀποπλέοντιδὲἈναξιβίῳἐκΒυζαντίουσυναντᾷἈρίσταρχοςἐνΚυζίκῳδιάδοχοςΚλεάνδρῳΒυζαντίουἁρμοστήςἐλέγετοδὲὅτικαὶναύαρχοςδιάδοχοςΠῶλοςὅσονοὐπαρείηἤδηεἰςἙλλήσποντον6καὶἈναξίβιοςτῷμὲνἈριστάρχῳἐπιστέλλειὁπόσουςἂνεὕρῃἐνΒυζαντίῳτῶνΚύρουστρατιωτῶνὑπολελειμμένουςἀποδόσθαιὁδὲΚλέανδροςοὐδέναἐπεπράκειἀλλὰκαὶτοὺςκάμνονταςἐθεράπευενοἰκτίρωνκαὶἀναγκάζωνοἰκίᾳδέχεσθαιἈρίσταρχοςδ’ἐπεὶἦλθετάχισταοὐκἐλάττουςτετρακοσίωνἀπέδοτο7ἈναξίβιοςδὲπαραπλεύσαςεἰςΠάριονπέμπειπαρὰΦαρνάβαζονκατὰτὰσυγκείμεναὁδ’ἐπεὶᾔσθετοἈρίσταρχόντεἥκονταεἰςΒυζάντιονἁρμοστὴνκαὶἈναξίβιονοὐκέτιναυαρχοῦνταἈναξιβίουμὲνἠμέλησεπρὸςἈρίσταρχονδὲδιεπράττετοτὰαὐτὰπερὶτοῦΚύρουστρατεύματοςἅπερπρὸςἈναξίβιον

8ἐκτούτουὁἈναξίβιοςκαλέσαςΞενοφῶντακελεύειπάσῃτέχνῃκαὶμηχανῇπλεῦσαιἐπὶτὸστράτευμαὡςτάχιστακαὶσυνέχειντεαὐτὸκαὶσυναθροίζειντῶνδιεσπαρμένωνὡςἂνπλείστουςδύνηταικαὶπαραγαγόνταεἰςτὴνΠέρινθονδιαβιβάζεινεἰςτὴνἈσίανὅτιτάχιστακαὶδίδωσιναὐτῷτριακόντορονκαὶἐπιστολὴνκαὶἄνδρασυμπέμπεικελεύσοντατοὺςΠερινθίουςὡςτάχισταΞενοφῶνταπροπέμψαιτοῖςἵπποιςἐπὶτὸστράτευμα9καὶὁμὲνΞενοφῶνδιαπλεύσαςἀφικνεῖταιἐπὶτὸστράτευμαοἱδὲστρατιῶταιἐδέξαντοἡδέωςκαὶεὐθὺςεἵποντοἄσμενοιὡςδιαβησόμενοιἐκτῆςΘρᾴκηςεἰςτὴνἈσίαν

10ὁδὲΣεύθηςἀκούσαςἥκονταπάλινπέμψαςπρὸςαὐτὸνκατὰθάλαττανΜηδοσάδηνἐδεῖτοτὴνστρατιὰνἄγεινπρὸςἑαυτόνὑπισχνούμενοςαὐτῷὅτιᾤετολέγωνπείσεινὁδ’ἀπεκρίνατοὅτιοὐδὲνοἷόντεεἴητούτωνγενέσθαικαὶὁμὲνταῦταἀκούσαςᾤχετο11οἱδὲἝλληνεςἐπεὶἀφίκοντοεἰςΠέρινθονΝέωνμὲνἀποσπάσαςἐστρατοπεδεύσατοχωρὶςἔχωνὡςὀκτακοσίουςἀνθρώπουςτὸδ’ἄλλοστράτευμαπᾶνἐντῷαὐτῷπαρὰτὸτεῖχοςτὸΠερινθίωνἦν

12μετὰταῦταΞενοφῶνμὲνἔπραττεπερὶπλοίωνὅπωςὅτιτάχισταδιαβαῖενἐνδὲτούτῳἀφικόμενοςἈρίσταρχος<ὁ>ἐκΒυζαντίουἁρμοστήςἔχωνδύοτριήρειςπεπεισμένοςὑπὸΦαρναβάζουτοῖςτεναυκλήροιςἀπεῖπεμὴδιάγεινἐλθώντεἐπὶτὸστράτευματοῖςστρατιώταιςεἶπεμὴπεραιοῦσθαιεἰςτὴνἈσίαν13ὁδὲΞενοφῶνἔλεγενὅτιἈναξίβιοςἐκέλευσεκαὶἐμὲπρὸςτοῦτοἔπεμψενἐνθάδεπάλινδ’ἈρίσταρχοςἔλεξενἈναξίβιοςμὲντοίνυνοὐκέτιναύαρχοςἐγὼδὲτῇδεἁρμοστήςεἰδέτιναὑμῶνλήψομαιἐντῇθαλάττῃκαταδύσωταῦτ’εἰπὼνᾤχετοεἰςτὸτεῖχοςτῇδ’ὑστεραίᾳμεταπέμπεταιτοὺςστρατηγοὺςκαὶλοχαγοὺςτοῦστρατεύματος14ἤδηδὲὄντωνπρὸςτῷτείχειἐξαγγέλλειτιςτῷΞενοφῶντιὅτιεἰεἴσεισισυλληφθήσεταικαὶἢαὐτοῦτιπείσεταιἢκαὶΦαρναβάζῳπαραδοθήσεταιὁδὲἀκούσαςταῦτατοὺςμὲνπροπέμπεταιαὐτὸςδὲεἶπενὅτιθῦσαίτιβούλοιτο15καὶἀπελθὼνἐθύετοεἰπαρεῖεναὐτῷοἱθεοὶπειρᾶσθαιπρὸςΣεύθηνἄγειντὸστράτευμαἑώραγὰροὔτεδιαβαίνεινἀσφαλὲςὂντριήρειςἔχοντοςτοῦκωλύσοντοςοὔτ’ἐπὶΧερρόνησονἐλθὼνκατακλεισθῆναιἐβούλετοκαὶτὸστράτευμαἐνπολλῇσπάνειπάντωνγενέσθαιἔνθαπείθεσθαιμὲνἀνάγκητῷἐκεῖἁρμοστῇτῶνδὲἐπιτηδείωνοὐδὲνἔμελλενἕξειντὸστράτευμα

16καὶὁμὲνἀμφὶταῦτ’εἶχενοἱδὲστρατηγοὶκαὶοἱλοχαγοὶἥκοντεςπαρὰτοῦἈριστάρχουἀπήγγελλονὅτινῦνμὲνἀπιέναισφᾶςκελεύειτῆςδείληςδὲἥκεινἔνθακαὶδήλημᾶλλονἐδόκειἡἐπιβουλή17ὁοὖνΞενοφῶνἐπεὶἐδόκειτὰἱερὰκαλὰεἶναιαὐτῷκαὶτῷστρατεύματιἀσφαλῶςπρὸςΣεύθηνἰέναιπαραλαβὼνΠολυκράτηντὸνἈθηναῖονλοχαγὸνκαὶπαρὰτῶνστρατηγῶνἑκάστουἄνδραπλὴνπαρὰΝέωνοςᾧἕκαστοςἐπίστευενᾤχετοτῆςνυκτὸςἐπὶτὸΣεύθουστράτευμαἑξήκονταστάδια18ἐπεὶδ’ἐγγὺςἦσαναὐτοῦἐπιτυγχάνειπυροῖςἐρήμοιςκαὶτὸμὲνπρῶτονᾤετομετακεχωρηκέναιποιτὸνΣεύθηνἐπεὶδὲθορύβουτεᾔσθετοκαὶσημαινόντωνἀλλήλοιςτῶνπερὶΣεύθηνκατέμαθενὅτιτούτουἕνεκατὰπυρὰκεκαυμέναεἴητῷΣεύθῃπρὸτῶννυκτοφυλάκωνὅπωςοἱμὲνφύλακεςμὴὁρῷντοἐντῷσκότειὄντεςμήτεὁπόσοιμήτεὅπουεἶενοἱδὲπροσιόντεςμὴλανθάνοιενἀλλὰδιὰτὸφῶςκαταφανεῖςεἶεν19ἐπεὶδὲᾔσθετοπροπέμπειτὸνἑρμηνέαὃνἐτύγχανενἔχωνκαὶεἰπεῖνκελεύειΣεύθῃὅτιΞενοφῶνπάρεστιβουλόμενοςσυγγενέσθαιαὐτῷοἱδὲἤροντοεἰὁἈθηναῖοςὁἀπὸτοῦστρατεύματος20ἐπειδὴδὲἔφηοὗτοςεἶναιἀναπηδήσαντεςἐδίωκονκαὶὀλίγονὕστερονπαρῆσανπελτασταὶὅσονδιακόσιοικαὶπαραλαβόντεςΞενοφῶντακαὶτοὺςσὺναὐτῷἦγονπρὸςΣεύθην21ὁδ’ἦνἐντύρσειμάλαφυλαττόμενοςκαὶἵπποιπερὶαὐτὴνκύκλῳἐγκεχαλινωμένοιδιὰγὰρτὸνφόβοντὰςμὲνἡμέραςἐχίλουτοὺςἵππουςτὰςδὲνύκταςἐγκεχαλινωμένοιςἐφυλάττετο22ἐλέγετογὰρκαὶπρόσθενΤήρηςὁτούτουπρόγονοςἐνταύτῃτῇχώρᾳπολὺἔχωνστράτευμαὑπὸτούτωντῶνἀνδρῶνπολλοὺςἀπολέσαικαὶτὰσκευοφόραἀφαιρεθῆναιἦσανδ’οὗτοιΘυνοίπάντωνλεγόμενοιεἶναιμάλιστανυκτὸςπολεμικώτατοι

23ἐπεὶδ’ἐγγὺςἦσανἐκέλευσενεἰσελθεῖνΞενοφῶνταἔχονταδύοοὓςβούλοιτοἐπειδὴδ’ἔνδονἦσανἠσπάζοντομὲνπρῶτονἀλλήλουςκαὶκατὰτὸνΘρᾴκιοννόμονκέραταοἴνουπρούπινονπαρῆνδὲκαὶΜηδοσάδηςτῷΣεύθῃὅσπερἐπρέσβευεναὐτῷπάντοσε24ἔπειταδὲΞενοφῶνἤρχετολέγεινἔπεμψαςπρὸςἐμέὦΣεύθηεἰςΚαλχηδόναπρῶτονΜηδοσάδηντουτονίδεόμενόςμουσυμπροθυμηθῆναιδιαβῆναιτὸστράτευμαἐκτῆςἈσίαςκαὶὑπισχνούμενόςμοιεἰταῦταπράξαιμιεὖποιήσεινὡςἔφηΜηδοσάδηςοὗτος25ταῦταεἰπὼνἐπήρετοτὸνΜηδοσάδηνεἰἀληθῆταῦταεἴηὁδ’ἔφηαὖθιςἦλθεΜηδοσάδηςοὗτοςἐπεὶἐγὼδιέβηνπάλινἐπὶτὸστράτευμαἐκΠαρίουὑπισχνούμενοςεἰἄγοιμιτὸστράτευμαπρὸςσέτἆλλατέσεφίλῳμοιχρήσεσθαικαὶἀδελφῷκαὶτὰπαρὰθαλάττῃμοιχωρίαὧνσὺκρατεῖςἔσεσθαιπαρὰσοῦ26ἐπὶτούτοιςπάλινἤρετοτὸνΜηδοσάδηνεἰἔλεγεταῦταὁδὲσυνέφηκαὶταῦταἴθινυνἔφηἀφήγησαιτούτῳτίσοιἀπεκρινάμηνἐνΚαλχηδόνιπρῶτον27ἀπεκρίνωὅτιτὸστράτευμαδιαβήσοιτοεἰςΒυζάντιονκαὶοὐδὲντούτουἕνεκαδέοιτελεῖνοὔτεσοὶοὔτεἄλλῳαὐτὸςδὲἐπεὶδιαβαίηςἀπιέναιἔφησθακαὶἐγένετοοὕτωςὥσπερσὺἔλεγες28τίγὰρἔλεγονἔφηὅτεκατὰΣηλυμβρίανἀφίκουοὐκἔφησθαοἷόντεεἶναιἀλλ’εἰςΠέρινθονἐλθόνταςδιαβαίνεινεἰςτὴνἈσίαν29νῦντοίνυνἔφηὁΞενοφῶνπάρειμικαὶἐγὼκαὶοὗτοςΦρυνίσκοςεἷςτῶνστρατηγῶνκαὶΠολυκράτηςοὗτοςεἷςτῶνλοχαγῶνκαὶἔξωεἰσὶνἀπὸτῶνστρατηγῶνὁπιστότατοςἑκάστῳπλὴνΝέωνοςτοῦΛακωνικοῦ30εἰοὖνβούλειπιστοτέρανεἶναιτὴνπρᾶξινκαὶἐκείνουςκάλεσαιτὰδὲὅπλασὺἐλθὼνεἰπέὦΠολύκρατεςὅτιἐγὼκελεύωκαταλιπεῖνκαὶαὐτὸςἐκεῖκαταλιπὼντὴνμάχαιρανεἴσιθι

31ἀκούσαςταῦταὁΣεύθηςεἶπενὅτιοὐδενὶἂνἀπιστήσειενἈθηναίωνκαὶγὰρὅτισυγγενεῖςεἶενεἰδέναικαὶφίλουςεὔνουςἔφηνομίζεινμετὰταῦταδ’ἐπεὶεἰσῆλθονοὓςἔδειπρῶτονΞενοφῶνἐπήρετοΣεύθηνὅτιδέοιτοχρῆσθαιτῇστρατιᾷ32ὁδὲεἶπενὧδεΜαισάδηςἦνπατήρμοιἐκείνουδὲἦνἀρχὴΜελανδῖταικαὶΘυνοὶκαὶΤρανίψαιἐκταύτηςοὖντῆςχώραςἐπεὶτὰὈδρυσῶνπράγματαἐνόσησενἐκπεσὼνὁπατὴραὐτὸςμὲνἀποθνῄσκεινόσῳἐγὼδ’ἐξετράφηνὀρφανὸςπαρὰΜηδόκῳτῷνῦνβασιλεῖ33ἐπεὶδὲνεανίσκοςἐγενόμηνοὐκἐδυνάμηνζῆνεἰςἀλλοτρίαντράπεζανἀποβλέπωνκαὶἐκαθεζόμηνἐνδίφριοςαὐτῷἱκέτηςδοῦναίμοιὁπόσουςδυνατὸςεἴηἄνδραςὅπωςκαὶτοὺςἐκβαλόνταςἡμᾶςεἴτιδυναίμηνκακὸνποιοίηνκαὶζῴηνμὴεἰςτὴνἐκείνουτράπεζανἀποβλέπων34ἐκτούτουμοιδίδωσιτοὺςἄνδραςκαὶτοὺςἵππουςοὓςὑμεῖςὄψεσθεἐπειδὰνἡμέραγένηταικαὶνῦνἐγὼζῶτούτουςἔχωνλῃζόμενοςτὴνἐμαυτοῦπατρῴανχώρανεἰδέμοιὑμεῖςπαραγένοισθεοἶμαιἂνσὺντοῖςθεοῖςῥᾳδίωςἀπολαβεῖντὴνἀρχήνταῦτ’ἐστὶνἃἐγὼδέομαι

35τίἂνοὖνἔφηὁΞενοφῶνσὺδύναιοεἰἔλθοιμεντῇτεστρατιᾷδιδόναικαὶτοῖςλοχαγοῖςκαὶτοῖςστρατηγοῖς36λέξονἵναοὗτοιἀπαγγέλλωσινὁδ’ὑπέσχετοτῷμὲνστρατιώτῃκυζικηνόντῷδὲλοχαγῷδιμοιρίαντῷδὲστρατηγῷτετραμοιρίανκαὶγῆνὁπόσηνἂνβούλωνταικαὶζεύγηκαὶχωρίονἐπὶθαλάττῃτετειχισμένον37ἐὰνδέἔφηὁΞενοφῶνταῦταπειρώμενοιμὴδιαπράξωμενἀλλάτιςφόβοςἀπὸΛακεδαιμονίωνᾖδέξῃεἰςτὴνσεαυτοῦἐάντιςἀπιέναιβούληταιπαρὰσέ38ὁδ’εἶπεκαὶἀδελφούςγεποιήσομαικαὶἐνδιφρίουςκαὶκοινωνοὺςἁπάντωνὧνἂνδυνώμεθακτᾶσθαισοὶδέὦΞενοφῶνκαὶθυγατέραδώσωκαὶεἴτιςσοὶἔστιθυγάτηρὠνήσομαιΘρᾳκίῳνόμῳκαὶΒισάνθηνοἴκησινδώσωὅπερἐμοὶκάλλιστονχωρίονἐστὶτῶνἐπὶθαλάττῃ

3ἀκούσαντεςταῦτακαὶδεξιὰςδόντεςκαὶλαβόντεςἀπήλαυνονκαὶπρὸἡμέραςἐγένοντοἐπὶστρατοπέδῳκαὶἀπήγγειλανἕκαστοιτοῖςπέμψασιν2ἐπεὶδὲἡμέραἐγένετοὁμὲνἈρίσταρχοςπάλινἐκάλειτοὺςστρατηγούςτοῖςδ’ἔδοξετὴνμὲνπρὸςἈρίσταρχονὁδὸνἐᾶσαιτὸδὲστράτευμασυγκαλέσαικαὶσυνῆλθονπάντεςπλὴνοἱΝέωνοςοὗτοιδὲἀπεῖχονὡςδέκαστάδια3ἐπεὶδὲσυνῆλθονἀναστὰςΞενοφῶνεἶπετάδεἄνδρεςδιαπλεῖνμὲνἔνθαβουλόμεθαἈρίσταρχοςτριήρειςἔχωνκωλύειὥστεεἰςπλοῖαοὐκἀσφαλὲςἐμβαίνεινοὗτοςδὲαὑτὸςκελεύειεἰςΧερρόνησονβίᾳδιὰτοῦἱεροῦὄρουςπορεύεσθαιἢνδὲκρατήσαντεςτούτουἐκεῖσεἔλθωμενοὔτεπωλήσεινἔτιὑμᾶςφησινὥσπερἐνΒυζαντίῳοὔτεἐξαπατήσεσθαιἔτιὑμᾶςἀλλὰλήψεσθαιμισθόνοὔτεπεριόψεσθαιἔτιὥσπερνυνὶδεομένουςτῶνἐπιτηδείων4οὗτοςμὲνταῦταλέγειΣεύθηςδέφησινἂνπρὸςἐκεῖνονἴητεεὖποιήσεινὑμᾶςνῦνοὖνσκέψασθεπότερονἐνθάδεμένοντεςτοῦτοβουλεύσεσθεἢεἰςτὰἐπιτήδειαἐπανελθόντες5ἐμοὶμὲνοὖνδοκεῖἐπεὶἐνθάδεοὔτεἀργύριονἔχομενὥστεἀγοράζεινοὔτεἄνευἀργυρίουἐῶσιλαμβάνεινἐπανελθόνταςεἰςτὰςκώμαςὅθενοἱἥττουςἐῶσιλαμβάνεινἐκεῖἔχονταςτὰἐπιτήδειαἀκούονταςὅτιτιςἡμῶνδεῖταιαἱρεῖσθαιὅτιἂνἡμῖνδοκῇκράτιστονεἶναι6καὶὅτῳγεἔφηταῦταδοκεῖἀράτωτὴνχεῖραἀνέτεινανἅπαντεςἀπιόντεςτοίνυνἔφησυσκευάζεσθεκαὶἐπειδὰνπαραγγέλλῃτιςἕπεσθετῷἡγουμένῳ

7μετὰταῦταΞενοφῶνμὲνἡγεῖτοοἱδ’εἵποντοΝέωνδὲκαὶ†παρ’Ἀριστάρχουἄλλοι†ἔπειθονἀποτρέπεσθαιοἱδ’οὐχὑπήκουονἐπεὶδ’ὅσοντριάκονταστάδιαπροεληλύθεσανἀπαντᾷΣεύθηςκαὶὁΞενοφῶνἰδὼναὐτὸνπροσελάσαιἐκέλευσενὅπωςὅτιπλείστωνἀκουόντωνεἴποιαὐτῷἃἐδόκεισυμφέρειν8ἐπεὶδὲπροσῆλθενεἶπεΞενοφῶνἡμεῖςπορευόμεθαὅπουμέλλειἕξειντὸστράτευματροφήνἐκεῖδ’ἀκούοντεςκαὶσοῦκαὶτῶντοῦΛακωνικοῦαἱρησόμεθαἃἂνκράτισταδοκῇεἶναιἢνοὖνἡμῖνἡγήσῃὅπουπλεῖστάἐστινἐπιτήδειαὑπὸσοῦνομιοῦμενξενίζεσθαι9καὶὁΣεύθηςἔφηἀλλὰοἶδακώμαςπολλὰςἁθρόαςκαὶπάνταἐχούσαςτὰἐπιτήδειαἀπεχούσαςἡμῶνὅσονδιελθόντεςἂνἡδέωςἀριστῴητε10ἡγοῦτοίνυνἔφηὁΞενοφῶνἐπεὶδ’ἀφίκοντοεἰςαὐτὰςτῆςδείληςσυνῆλθονοἱστρατιῶταικαὶεἶπεΣεύθηςτοιάδεἐγώὦἄνδρεςδέομαιὑμῶνστρατεύεσθαισὺνἐμοίκαὶὑπισχνοῦμαιὑμῖνδώσειντοῖςστρατιώταιςκυζικηνόνλοχαγοῖςδὲκαὶστρατηγοῖςτὰνομιζόμεναἔξωδὲτούτωντὸνἄξιοντιμήσωσῖταδὲκαὶποτὰὥσπερκαὶνῦνἐκτῆςχώραςλαμβάνοντεςἕξετεὁπόσαδ’ἂνἁλίσκηταιἀξιώσωαὐτὸςἔχεινἵναταῦταδιατιθέμενοςὑμῖντὸνμισθὸνπορίζω11καὶτὰμὲνφεύγοντακαὶἀποδιδράσκονταἡμεῖςἱκανοὶἐσόμεθαδιώκεινκαὶμαστεύεινἂνδέτιςἀνθιστῆταισὺνὑμῖνπειρασόμεθαχειροῦσθαι12ἐπήρετοὁΞενοφῶνπόσονδὲἀπὸθαλάττηςἀξιώσειςσυνέπεσθαίσοιτὸστράτευμαὁδ’ἀπεκρίνατοοὐδαμῇπλεῖονἑπτὰἡμερῶνμεῖονδὲπολλαχῇ

13μετὰταῦταἐδίδοτολέγειντῷβουλομένῳκαὶἔλεγονπολλοὶκατὰταὐτὰὅτιπαντὸςἄξιαλέγειΣεύθηςχειμὼνγὰρεἴηκαὶοὔτεοἴκαδεἀποπλεῖντῷτοῦτοβουλομένῳδυνατὸνεἴηδιαγενέσθαιτεἐνφιλίᾳοὐχοἷόντεεἰδέοιὠνουμένουςζῆνἐνδὲτῇπολεμίᾳδιατρίβεινκαὶτρέφεσθαιἀσφαλέστερονμετὰΣεύθουἢμόνουςὄντωνἀγαθῶντοσούτωνεἰδὲμισθὸνπροσλήψοιντοεὕρημαἐδόκειεἶναι14ἐπὶτούτοιςεἶπενὁΞενοφῶνεἴτιςἀντιλέγειλεγέτωεἰδὲμήἐπιψηφιῶταῦταἐπεὶδὲοὐδεὶςἀντέλεγενἐπεψήφισεκαὶἔδοξεταῦταεὐθὺςδὲΣεύθῃεἶπενὅτισυστρατεύσοιντοαὐτῷ

15μετὰτοῦτοοἱμὲνἄλλοικατὰτάξειςἐσκήνησανστρατηγοὺςδὲκαὶλοχαγοὺςἐπὶδεῖπνονΣεύθηςἐκάλεσεπλησίονκώμηνἔχων16ἐπεὶδ’ἐπὶθύραιςἦσανὡςἐπὶδεῖπνονπαριόντεςἦντιςἩρακλείδηςΜαρωνείτηςοὗτοςπροσιὼνἑνὶἑκάστῳοὕστιναςᾤετοἔχειντιδοῦναιΣεύθῃπρῶτονμὲνπρὸςΠαριανούςτιναςοἳπαρῆσανφιλίανδιαπραξόμενοιπρὸςΜήδοκοντὸνὈδρυσῶνβασιλέακαὶδῶραἄγοντεςαὐτῷτεκαὶτῇγυναικίἔλεγενὅτιΜήδοκοςμὲνἄνωεἴηδώδεκαἡμερῶνἀπὸθαλάττηςὁδόνΣεύθηςδ’ἐπεὶτὸστράτευματοῦτοεἴληφενἄρχωνἔσοιτοἐπὶθαλάττῃ17γείτωνοὖνὢνἱκανώτατοςἔσταιὑμᾶςκαὶεὖκαὶκακῶςποιεῖνἢνοὖνσωφρονῆτετούτῳδώσετεὅτιἄγετεκαὶἄμεινονὑμῖνδιακείσεταιἢἐὰνΜηδόκῳτῷπρόσωοἰκοῦντιδιδῶτε18τούτουςμὲνοὖνοὕτωςἔπειθεναὖθιςδὲΤιμασίωνιτῷΔαρδανεῖπροσελθώνἐπεὶἤκουσεναὐτῷεἶναικαὶἐκπώματακαὶτάπιδαςβαρβαρικάςἔλεγενὅτινομίζοιτοὁπότεἐπὶδεῖπνονκαλέσαιΣεύθηςδωρεῖσθαιαὐτῷτοὺςκληθένταςοὗτοςδ’ἢνμέγαςἐνθάδεγένηταιἱκανὸςἔσταισεκαὶοἴκαδεκαταγαγεῖνκαὶἐνθάδεπλούσιονποιῆσαιτοιαῦταπρουμνᾶτοἑκάστῳπροσιών19προσελθὼνδὲκαὶΞενοφῶντιἔλεγεσὺκαὶπόλεωςμεγίστηςεἶκαὶπαρὰΣεύθῃτὸσὸνὄνομαμέγιστόνἐστικαὶἐντῇδετῇχώρᾳἴσωςἀξιώσειςκαὶτείχηλαμβάνεινὥσπερκαὶἄλλοιτῶνὑμετέρωνἔλαβονκαὶχώρανἄξιονοὖνσοικαὶμεγαλοπρεπέστατατιμῆσαιΣεύθην20εὔνουςδέσοιὢνπαραινῶεὖοἶδαγὰρὅτιὅσῳἂνμείζωτούτῳδωρήσῃτοσούτῳμείζωὑπὸτούτουἀγαθὰπείσῃἀκούωνταῦταΞενοφῶνἠπόρειοὐγὰρδιεβεβήκειἔχωνἐκΠαρίουεἰμὴπαῖδακαὶὅσονἐφόδιον

21ἐπεὶδὲεἰσῆλθονἐπὶτὸδεῖπνοντῶντεΘρᾳκῶνοἱκράτιστοιτῶνπαρόντωνκαὶοἱστρατηγοὶκαὶοἱλοχαγοὶτῶνἙλλήνωνκαὶεἴτιςπρεσβείαπαρῆνἀπὸπόλεωςτὸδεῖπνονμὲνἦνκαθημένοιςκύκλῳἔπειταδὲτρίποδεςεἰσηνέχθησανπᾶσινοὗτοιδ’ἦσανκρεῶνμεστοὶνενεμημένωνκαὶἄρτοιζυμῖταιμεγάλοιπροσπεπερονημένοιἦσανπρὸςτοῖςκρέασι22μάλισταδ’αἱτράπεζαικατὰτοὺςξένουςαἰεὶἐτίθεντονόμοςγὰρἦν—καὶπρῶτοςτοῦτοἐποίειΣεύθηςκαὶἀνελόμενοςτοὺςἑαυτῷπαρακειμένουςἄρτουςδιέκλακατὰμικρὸνκαὶἐρρίπτειοἷςαὐτῷἐδόκεικαὶτὰκρέαὡσαύτωςὅσονμόνονγεύσασθαιἑαυτῷκαταλιπών23καὶοἱἄλλοιδὲκατὰταὐτὰἐποίουνκαθ’οὓςαἱτράπεζαιἔκειντοἈρκὰςδέτιςἈρύσταςὄνομαφαγεῖνδεινόςτὸμὲνδιαρριπτεῖνεἴαχαίρεινλαβὼνδὲεἰςτὴνχεῖραὅσοντριχοίνικονἄρτονκαὶκρέαθέμενοςἐπὶτὰγόναταἐδείπνει24κέραταδὲοἴνουπεριέφερονκαὶπάντεςἐδέχοντοὁδ’Ἀρύσταςἐπεὶπαρ’αὐτὸνφέρωντὸκέραςὁοἰνοχόοςἧκενεἶπενἰδὼντὸνΞενοφῶνταοὐκέτιδειπνοῦνταἐκείνῳἔφηδός25σχολάζειγὰρἤδηἐγὼδὲοὐδέπωἀκούσαςΣεύθηςτὴνφωνὴνἠρώτατὸνοἰνοχόοντίλέγειὁδὲοἰνοχόοςεἶπενἑλληνίζεινγὰρἠπίστατοἐνταῦθαμὲνδὴγέλωςἐγένετο

26ἐπειδὴδὲπρουχώρειὁπότοςεἰσῆλθενἀνὴρΘρᾷξἵππονἔχωνλευκόνκαὶλαβὼνκέραςμεστὸνεἶπεπροπίνωσοιὦΣεύθηκαὶτὸνἵπποντοῦτονδωροῦμαιἐφ’οὗκαὶδιώκωνὃνἂνθέλῃςαἱρήσειςκαὶἀποχωρῶνοὐμὴδείσῃςτὸνπολέμιον27ἄλλοςπαῖδαεἰσάγωνοὕτωςἐδωρήσατοπροπίνωνκαὶἄλλοςἱμάτιατῇγυναικίκαὶΤιμασίωνπροπίνωνἐδωρήσατοφιάληντεἀργυρᾶνκαὶτάπιδαἀξίανδέκαμνῶν28ΓνήσιπποςδέτιςἈθηναῖοςἀναστὰςεἶπενὅτιἀρχαῖοςεἴηνόμοςκάλλιστοςτοὺςμὲνἔχονταςδιδόναιτῷβασιλεῖτιμῆςἕνεκατοῖςδὲμὴἔχουσιδιδόναιτὸνβασιλέαἵνακαὶἐγώἔφηἔχωσοιδωρεῖσθαικαὶτιμᾶν29ὁδὲΞενοφῶνἠπορεῖτοτίποιήσεικαὶγὰρἐτύγχανενὡςτιμώμενοςἐντῷπλησιαιτάτῳδίφρῳΣεύθῃκαθήμενοςὁδὲἩρακλείδηςἐκέλευεναὐτῷτὸκέραςὀρέξαιτὸνοἰνοχόονὁδὲΞενοφῶνἤδηγὰρὑποπεπωκὼςἐτύγχανενἀνέστηθαρραλέωςδεξάμενοςτὸκέραςκαὶεἶπεν30ἐγὼδέσοιὦΣεύθηδίδωμιἐμαυτὸνκαὶτοὺςἐμοὺςτούτουςἑταίρουςφίλουςεἶναιπιστούςκαὶοὐδέναἄκονταἀλλὰπάνταςμᾶλλονἔτιἐμοῦσοιβουλομένουςφίλουςεἶναι31καὶνῦνπάρεισινοὐδένσεπροσαιτοῦντεςἀλλὰκαὶπροϊέμενοικαὶπονεῖνὑπὲρσοῦκαὶπροκινδυνεύεινἐθέλοντεςμεθ’ὧνἂνοἱθεοὶθέλωσιπολλὴνχώραντὴνμὲνἀπολήψῃπατρῴανοὖσαντὴνδὲκτήσῃπολλοὺςδὲἵππουςπολλοὺςδὲἄνδραςκαὶγυναῖκαςκαλὰςκτήσῃοὓςοὐλῄζεσθαίσεδεήσειἀλλ’αὐτοὶφέροντεςπαρέσονταιπρὸςσὲδῶρα32ἀναστὰςὁΣεύθηςσυνεξέπιεκαὶσυγκατεσκεδάσατομετ’αὐτοῦτὸκέραςμετὰταῦταεἰσῆλθονκέρασίτεοἵοιςσημαίνουσιναὐλοῦντεςκαὶσάλπιγξινὠμοβοείαιςῥυθμούςτεκαὶοἷονμαγάδισαλπίζοντες33καὶαὐτὸςΣεύθηςἀναστὰςἀνέκραγέτεπολεμικὸνκαὶἐξήλατοὥσπερβέλοςφυλαττόμενοςμάλαἐλαφρῶςεἰσῇσανδὲκαὶγελωτοποιοί

34ὡςδ’ἦνἥλιοςἐπὶδυσμαῖςἀνέστησανοἱἝλληνεςκαὶεἶπονὅτιὥρανυκτοφύλακαςκαθιστάναικαὶσύνθημαπαραδιδόναικαὶΣεύθηνἐκέλευονπαραγγεῖλαιὅπωςεἰςτὰἙλληνικὰστρατόπεδαμηδεὶςτῶνΘρᾳκῶνεἴσεισινυκτόςοἵτεγὰρπολέμιοιΘρᾷκες[ὑμῖν]καὶὑμεῖςοἱφίλοι35ὡςδ’ἐξῇσανσυνανέστηὁΣεύθηςοὐδέντιμεθύοντιἐοικώςἐξελθὼνδ’εἶπεναὐτοὺςτοὺςστρατηγοὺςἀποκαλέσαςὦἄνδρεςοἱπολέμιοιἡμῶνοὐκἴσασίπωτὴνἡμετέρανσυμμαχίανἢνοὖνἔλθωμενἐπ’αὐτοὺςπρὶνφυλάξασθαιὥστεμὴληφθῆναιἢπαρασκευάσασθαιὥστεἀμύνασθαιμάλιστ’ἂνλάβοιμενκαὶἀνθρώπουςκαὶχρήματα36συνεπῄνουνταῦταοἱστρατηγοὶκαὶἡγεῖσθαιἐκέλευονὁδ’εἶπεπαρασκευασάμενοιἀναμένετεἐγὼδὲὁπότανκαιρὸςᾖἥξωπρὸςὑμᾶςκαὶτοὺςπελταστὰςκαὶὑμᾶςἀναλαβὼνἡγήσομαισὺντοῖςθεοῖς37καὶὁΞενοφῶνεἶπεσκέψαιτοίνυνεἴπερνυκτὸςπορευσόμεθαεἰὁἙλληνικὸςνόμοςκάλλιονἔχειμεθ’ἡμέρανμὲνγὰρἐνταῖςπορείαιςἡγεῖταιτοῦστρατεύματοςὁποῖονἂνἀεὶπρὸςτὴνχώρανσυμφέρῃἐάντεὁπλιτικὸνἐάντεπελταστικὸνἐάντεἱππικόννύκτωρδὲνόμοςτοῖςἝλλησινἡγεῖσθαίἐστιτὸβραδύτατον38οὕτωγὰρἥκισταδιασπᾶταιτὰστρατεύματακαὶἥκισταλανθάνουσινἀποδιδράσκοντεςἀλλήλουςοἱδὲδιασπασθέντεςπολλάκιςκαὶπεριπίπτουσινἀλλήλοιςκαὶἀγνοοῦντεςκακῶςποιοῦσικαὶπάσχουσιν39εἶπενοὖνΣεύθηςὀρθῶςλέγετεκαὶἐγὼτῷνόμῳτῷὑμετέρῳπείσομαικαὶὑμῖνμὲνἡγεμόναςδώσωτῶνπρεσβυτάτωντοὺςἐμπειροτάτουςτῆςχώραςαὐτὸςδ’ἐφέψομαιτελευταῖοςτοὺςἵππουςἔχωνταχὺγὰρπρῶτοςἂνδέῃπαρέσομαισύνθημαδ’εἶπονἈθηναίανκατὰτὴνσυγγένειανταῦταεἰπόντεςἀνεπαύοντο

40ἡνίκαδ’ἦνἀμφὶμέσαςνύκταςπαρῆνΣεύθηςἔχωντοὺςἱππέαςτεθωρακισμένουςκαὶτοὺςπελταστὰςσὺντοῖςὅπλοιςκαὶἐπεὶπαρέδωκετοὺςἡγεμόναςοἱμὲνὁπλῖταιἡγοῦντοοἱδὲπελτασταὶεἵποντοοἱδ’ἱππεῖςὠπισθοφυλάκουν41ἐπεὶδ’ἡμέραἦνὁΣεύθηςπαρήλαυνενεἰςτὸπρόσθενκαὶἐπῄνεσετὸνἙλληνικὸννόμονπολλάκιςγὰρἔφηνύκτωραὐτὸςκαὶσὺνὀλίγοιςπορευόμενοςἀποσπασθῆναισὺντοῖςἵπποιςἀπὸτῶνπεζῶννῦνδ’ὥσπερδεῖἁθρόοιπάντεςἅματῇἡμέρᾳφαινόμεθαἀλλὰὑμεῖςμὲνπεριμένετεαὐτοῦκαὶἀναπαύσασθεἐγὼδὲσκεψάμενόςτιἥξω42ταῦτ’εἰπὼνἤλαυνεδι’ὄρουςὁδόντιναλαβώνἐπεὶδ’ἀφίκετοεἰςχιόναπολλήνἐσκέψατοεἰεἴηἴχνηἀνθρώπωνἢπρόσωἡγούμεναἢἐναντίαἐπεὶδὲἀτριβῆἑώρατὴνὁδόνἧκεταχὺπάλινκαὶἔλεγεν43ἄνδρεςκαλῶςἔσταιἢνθεὸςθέλῃτοὺςγὰρἀνθρώπουςλήσομενἐπιπεσόντεςἀλλ’ἐγὼμὲνἡγήσομαιτοῖςἵπποιςὅπωςἄντιναἴδωμενμὴδιαφυγὼνσημήνῃτοῖςπολεμίοιςὑμεῖςδ’ἕπεσθεκἂνλειφθῆτετῷστίβῳτῶνἵππωνἕπεσθεὑπερβάντεςδὲτὰὄρηἥξομενεἰςκώμαςπολλάςτεκαὶεὐδαίμονας

44ἡνίκαδ’ἦνμέσονἡμέραςἤδητεἦνἐπὶτοῖςἄκροιςκαὶκατιδὼντὰςκώμαςἧκενἐλαύνωνπρὸςτοὺςὁπλίταςκαὶἔλεγενἀφήσωἤδηκαταθεῖντοὺςμὲνἱππέαςεἰςτὸπεδίοντοὺςδὲπελταστὰςἐπὶτὰςκώμαςἀλλ’ἕπεσθεὡςἂνδύνησθετάχισταὅπωςἐάντιςὑφιστῆταιἀλέξησθε45ἀκούσαςταῦταὁΞενοφῶνκατέβηἀπὸτοῦἵππουκαὶὃςἤρετοτίκαταβαίνειςἐπεὶσπεύδεινδεῖοἶδαἔφηὅτιοὐκἐμοῦμόνουδέῃοἱδὲὁπλῖταιθᾶττονδραμοῦνταικαὶἥδιονἐὰνκαὶἐγὼπεζὸςἡγῶμαι46μετὰταῦταᾤχετοκαὶΤιμασίωνμετ’αὐτοῦἔχωνἱππέαςὡςτετταράκοντατῶνἙλλήνωνΞενοφῶνδὲπαρηγγύησετοὺςεἰςτριάκονταἔτηπαριέναιἀπὸτῶνλόχωνεὐζώνουςκαὶαὐτὸςμὲνἐτρόχαζετούτουςἔχωνΚλεάνωρδ’ἡγεῖτοτῶνἄλλων47ἐπεὶδ’ἐνταῖςκώμαιςἦσανΣεύθηςἔχωνὅσοντριάκονταἱππέαςπροσελάσαςεἶπετάδεδήὦΞενοφῶνἃσὺἔλεγεςἔχονταιοἱἄνθρωποιἀλλὰγὰρἔρημοιοἱἱππεῖςοἴχονταίμοιἄλλοςἄλλῃδιώκωνκαὶδέδοικαμὴσυστάντεςἁθρόοιπουκακόντιἐργάσωνταιοἱπολέμιοιδεῖδὲκαὶἐνταῖςκώμαιςκαταμένειντινὰςἡμῶνμεσταὶγάρεἰσινἀνθρώπων48ἀλλ’ἐγὼμένἔφηὁΞενοφῶνσὺνοἷςἔχωτὰἄκρακαταλήψομαισὺδὲΚλεάνορακέλευεδιὰτοῦπεδίουπαρατεῖναιτὴνφάλαγγαπαρὰτὰςκώμαςἐπεὶταῦταἐποίησανσυνηλίσθησανἀνδράποδαμὲνὡςχίλιαβόεςδὲδισχίλιοιπρόβαταἄλλαμύριατότεμὲνδὴαὐτοῦηὐλίσθησαν

4τῇδ’ὑστεραίᾳκατακαύσαςὁΣεύθηςτὰςκώμαςπαντελῶςκαὶοἰκίανοὐδεμίανλιπώνὅπωςφόβονἐνθείηκαὶτοῖςἄλλοιςοἷαπείσονταιἂνμὴπείθωνταιἀπῄειπάλιν2καὶτὴνμὲνλείανἀπέπεμψεδιατίθεσθαιἩρακλείδηνεἰςΠέρινθονὅπωςἂνμισθὸςγένοιτοτοῖςστρατιώταιςαὐτὸςδὲκαὶοἱἝλληνεςἐστρατοπεδεύοντοἀνὰτὸΘυνῶνπεδίον3οἱδ’ἐκλιπόντεςἔφευγονεἰςτὰὄρηἦνδὲχιὼνπολλὴκαὶψῦχοςοὕτωςὥστετὸὕδωρὃἐφέροντοἐπὶδεῖπνονἐπήγνυτοκαὶὁοἶνοςὁἐντοῖςἀγγείοιςκαὶτῶνἙλλήνωνπολλῶνκαὶῥῖνεςἀπεκαίοντοκαὶὦτα4καὶτότεδῆλονἐγένετοοὗἕνεκαοἱΘρᾷκεςτὰςἀλωπεκᾶςἐπὶταῖςκεφαλαῖςφοροῦσικαὶτοῖςὠσίκαὶχιτῶναςοὐμόνονπερὶτοῖςστέρνοιςἀλλὰκαὶπερὶτοῖςμηροῖςκαὶζειρὰςμέχριτῶνποδῶνἐπὶτῶνἵππωνἔχουσινἀλλ’οὐχλαμύδας5ἀφιεὶςδὲτῶναἰχμαλώτωνὁΣεύθηςεἰςτὰὄρηἔλεγενὅτιεἰμὴκαταβήσονταιοἰκήσοντεςκαὶπείσονταιὅτικατακαύσεικαὶτούτωντὰςκώμαςκαὶτὸνσῖτονκαὶἀπολοῦνταιτῷλιμῷἐκτούτουκατέβαινονκαὶγυναῖκεςκαὶπαῖδεςκαὶπρεσβύτεροιοἱδὲνεώτεροιἐνταῖςὑπὸτὸὄροςκώμαιςηὐλίζοντο6καὶὁΣεύθηςκαταμαθὼνἐκέλευσετὸνΞενοφῶντατῶνὁπλιτῶντοὺςνεωτάτουςλαβόντασυνεπισπέσθαικαὶἀναστάντεςτῆςνυκτὸςἅματῇἡμέρᾳπαρῆσανεἰςτὰςκώμαςκαὶοἱμὲνπλεῖστοιἐξέφυγονπλησίονγὰρἦντὸὄροςὅσουςδὲἔλαβεκατηκόντισενἀφειδῶςΣεύθης

7Ἐπισθένηςδ’ἦντιςὈλύνθιοςπαιδεραστήςὃςἰδὼνπαῖδακαλὸνἡβάσκονταἄρτιπέλτηνἔχονταμέλλονταἀποθνῄσκεινπροσδραμὼνΞενοφῶνταἱκέτευεβοηθῆσαιπαιδὶκαλῷ8καὶὃςπροσελθὼντῷΣεύθῃδεῖταιμὴἀποκτεῖναιτὸνπαῖδακαὶτοῦἘπισθένουςδιηγεῖταιτὸντρόπονκαὶὅτιλόχονποτὲσυνελέξατοσκοπῶνοὐδὲνἄλλοἢεἴτινεςεἶενκαλοίκαὶμετὰτούτωνἦνἀνὴρἀγαθός9ὁδὲΣεύθηςἤρετοἦκαὶθέλοιςἄνὦἘπίσθενεςὑπὲρτούτουἀποθανεῖνὁδ’ὑπερανατείναςτὸντράχηλονπαῖεἔφηεἰκελεύειὁπαῖςκαὶμέλλειχάρινεἰδέναι10ἐπήρετοὁΣεύθηςτὸνπαῖδαεἰπαίσειεναὐτὸνἀντ’ἐκείνουοὐκεἴαὁπαῖςἀλλ’ἱκέτευεμηδέτερονκατακαίνεινἐνταῦθαὁἘπισθένηςπεριλαβὼντὸνπαῖδαεἶπενὥρασοιὦΣεύθηπερὶτοῦδέμοιδιαμάχεσθαιοὐγὰρμεθήσωτὸνπαῖδα11ὁδὲΣεύθηςγελῶνταῦταμὲνεἴαἔδοξεδὲαὐτῷαὐτοῦαὐλισθῆναιἵναμηδ’ἐκτούτωντῶνκωμῶνοἱἐπὶτοῦὄρουςτρέφοιντοκαὶαὐτὸςμὲνἐντῷπεδίῳὑποκαταβὰςἐσκήνουὁδὲΞενοφῶνἔχωντοὺςἐπιλέκτουςἐντῇὑπὸτὸὄροςἀνωτάτωκώμῃκαὶοἱἄλλοιἝλληνεςἐντοῖςὀρεινοῖςκαλουμένοιςΘρᾳξὶπλησίονκατεσκήνησαν

12ἐκτούτουἡμέραιτ’οὐπολλαὶδιετρίβοντοκαὶοἱἐκτοῦὄρουςΘρᾷκεςκαταβαίνοντεςπρὸςτὸνΣεύθηνπερὶσπονδῶνκαὶὁμήρωνδιεπράττοντοκαὶὁΞενοφῶνἐλθὼνἔλεγετῷΣεύθῃὅτιἐνπονηροῖςσκηνοῖενκαὶπλησίονεἶενοἱπολέμιοιἥδιόντ’ἂνἔξωαὐλίζεσθαιἔφηἐνἐχυροῖςχωρίοιςμᾶλλονἢἐντοῖςστεγνοῖςὥστεἀπολέσθαιὁδὲθαρρεῖνἐκέλευεκαὶἔδειξενὁμήρουςπαρόνταςαὐτῶν13ἐδέοντοδὲκαὶαὐτοῦΞενοφῶντοςκαταβαίνοντέςτινεςτῶνἐκτοῦὄρουςσυμπρᾶξαισφίσιτὰςσπονδάςὁδ’ὡμολόγεικαὶθαρρεῖνἐκέλευεκαὶἠγγυᾶτομηδὲναὐτοὺςκακὸνπείσεσθαιπειθομένουςΣεύθῃοἱδ’ἄραταῦτ’ἔλεγονκατασκοπῆςἕνεκα

14ταῦταμὲντῆςἡμέραςἐγένετοεἰςδὲτὴνἐπιοῦσαννύκταἐπιτίθενταιἐλθόντεςἐκτοῦὄρουςοἱΘυνοίκαὶἡγεμὼνμὲνἦνὁδεσπότηςἑκάστηςτῆςοἰκίαςχαλεπὸνγὰρἦνἄλλωςτὰςοἰκίαςσκότουςὄντοςἀνευρίσκεινἐνταῖςκώμαιςκαὶγὰραἱοἰκίαικύκλῳπεριεσταύρωντομεγάλοιςσταυροῖςτῶνπροβάτωνἕνεκα15ἐπεὶδ’ἐγένοντοκατὰτὰςθύραςἑκάστουτοῦοἰκήματοςοἱμὲνεἰσηκόντιζονοἱδὲτοῖςσκυτάλοιςἔβαλλονἃἔχεινἔφασανὡςἀποκόψοντεςτῶνδοράτωντὰςλόγχαςοἱδ’ἐνεπίμπρασανκαὶΞενοφῶνταὀνομαστὶκαλοῦντεςἐξιόνταἐκέλευονἀποθνῄσκεινἢαὐτοῦἔφασανκατακαυθήσεσθαιαὐτόν16καὶἤδητεδιὰτοῦὀρόφουἐφαίνετοπῦρκαὶἐντεθωρακισμένοιοἱπερὶτὸνΞενοφῶνταἔνδονἦσανἀσπίδαςκαὶμαχαίραςκαὶκράνηἔχοντεςκαὶΣιλανὸςΜακίστιοςἐτῶνὡςὀκτωκαίδεκασημαίνειτῇσάλπιγγικαὶεὐθὺςἐκπηδῶσινἐσπασμένοιτὰξίφηκαὶοἱἐκτῶνἄλλωνσκηνωμάτων17οἱδὲΘρᾷκεςφεύγουσινὥσπερδὴτρόποςἦναὐτοῖςὄπισθενπεριβαλλόμενοιτὰςπέλταςκαὶαὐτῶνὑπεραλλομένωντοὺςσταυροὺςἐλήφθησάντινεςκρεμασθέντεςἐνεχομένωντῶνπελτῶντοῖςσταυροῖςοἱδὲκαὶἀπέθανονἁμαρτόντεςτῶνἐξόδωνοἱδὲἝλληνεςἐδίωκονἔξωτῆςκώμης18τῶνδὲΘυνῶνὑποστραφέντεςτινὲςἐντῷσκότειτοὺςπαρατρέχονταςπαρ’οἰκίανκαιομένηνἠκόντιζονεἰςτὸφῶςἐκτοῦσκότουςκαὶἔτρωσανἹερώνυμόντε†καὶΕὐοδέα†λοχαγὸνκαὶΘεογένηνΛοκρὸνλοχαγόνἀπέθανεδὲοὐδείςκατεκαύθημέντοικαὶἐσθήςτινωνκαὶσκεύη19ΣεύθηςδὲἧκεβοηθῶνσὺνἑπτὰἱππεῦσιτοῖςπρώτοιςκαὶτὸνσαλπικτὴνἔχωντὸνΘρᾴκιονκαὶἐπείπερᾔσθετοὅσονπερχρόνονἐβοήθειτοσοῦτονκαὶτὸκέραςἐφθέγγετοαὐτῷὥστεκαὶτοῦτοφόβονσυμπαρέσχετοῖςπολεμίοιςἐπεὶδ’ἦλθενἐδεξιοῦτότεκαὶἔλεγενὅτιοἴοιτοτεθνεῶταςπολλοὺςεὑρήσειν

20ἐκτούτουὁΞενοφῶνδεῖταιτοὺςὁμήρουςτεαὐτῷπαραδοῦναικαὶἐπὶτὸὄροςεἰβούλεταισυστρατεύεσθαιεἰδὲμήαὐτὸνἐᾶσαι21τῇοὖνὑστεραίᾳπαραδίδωσινὁΣεύθηςτοὺςὁμήρουςπρεσβυτέρουςἄνδραςἤδητοὺςκρατίστουςὡςἔφασαντῶνὀρεινῶνκαὶαὐτὸςἔρχεταισὺντῇδυνάμειἤδηδὲεἶχεκαὶτριπλασίανδύναμινὁΣεύθηςἐκγὰρτῶνὈδρυσῶνἀκούοντεςἃπράττειὁΣεύθηςπολλοὶκατέβαινονσυστρατευσόμενοι22οἱδὲΘυνοὶἐπεὶεἶδονἀπὸτοῦὄρουςπολλοὺςμὲνὁπλίταςπολλοὺςδὲπελταστάςπολλοὺςδὲἱππέαςκαταβάντεςἱκέτευονσπείσασθαικαὶπάνταὡμολόγουνποιήσεινκαὶπιστὰλαμβάνεινἐκέλευον23ὁδὲΣεύθηςκαλέσαςτὸνΞενοφῶνταἐπεδείκνυενἃλέγοιενκαὶοὐκἂνἔφησπείσασθαιεἰΞενοφῶνβούλοιτοτιμωρήσασθαιαὐτοὺςτῆςἐπιθέσεως24ὁδ’εἶπενἀλλ’ἔγωγεἱκανὴννομίζωκαὶνῦνδίκηνἔχεινεἰοὗτοιδοῦλοιἔσονταιἀντ’ἐλευθέρωνσυμβουλεύεινμέντοιἔφηαὐτῷτὸλοιπὸνὁμήρουςλαμβάνειντοὺςδυνατωτάτουςκακόντιποιεῖντοὺςδὲγέρονταςοἴκοιἐᾶνοἱμὲνοὖνταύτῃπάντεςδὴπροσωμολόγουν

5ὑπερβάλλουσιδὲπρὸςτοὺςὑπὲρΒυζαντίουΘρᾷκαςεἰςτὸΔέλτακαλούμενοναὕτηδ’ἦνοὐκέτιἀρχὴΜαισάδουἀλλὰΤήρουςτοῦὈδρύσου[ἀρχαίουτινός]2καὶὁἩρακλείδηςἐνταῦθαἔχωντὴντιμὴντῆςλείαςπαρῆνκαὶΣεύθηςἐξαγαγὼνζεύγηἡμιονικὰτρίαοὐγὰρἦνπλείωτὰδ’ἄλλαβοεικάκαλέσαςΞενοφῶνταἐκέλευελαβεῖντὰδ’ἄλλαδιανεῖμαιτοῖςστρατηγοῖςκαὶλοχαγοῖς3Ξενοφῶνδὲεἶπενἐμοὶτοίνυνἀρκεῖκαὶαὖθιςλαβεῖντούτοιςδὲτοῖςστρατηγοῖςδωροῦοἳσὺνἐμοὶἠκολούθησανκαὶλοχαγοῖς4καὶτῶνζευγῶνλαμβάνειἓνμὲνΤιμασίωνὁΔαρδανεύςἓνδὲΚλεάνωρὁὈρχομένιοςἓνδὲΦρυνίσκοςὁἈχαιόςτὰδὲβοεικὰζεύγητοῖςλοχαγοῖςκατεμερίσθητὸνδὲμισθὸνἀποδίδωσινἐξεληλυθότοςἤδητοῦμηνὸςεἴκοσιμόνονἡμερῶνὁγὰρἩρακλείδηςἔλεγενὅτιοὐπλέονἐμπολήσαι5ὁοὖνΞενοφῶνἀχθεσθεὶςεἶπενἐπομόσαςδοκεῖςμοιὦἩρακλείδηοὐχὡςδεῖκήδεσθαιΣεύθουεἰγὰρἐκήδουἧκεςἂνφέρωνπλήρητὸνμισθὸνκαὶπροσδανεισάμενοςεἰμὴἄλλωςἐδύνωκαὶἀποδόμενοςτὰσαυτοῦἱμάτια

6ἐντεῦθενὁἩρακλείδηςἠχθέσθητεκαὶἔδεισεμὴἐκτῆςΣεύθουφιλίαςἐκβληθείηκαὶὅτιἐδύνατοἀπὸταύτηςτῆςἡμέραςΞενοφῶνταδιέβαλλεπρὸςΣεύθην7οἱμὲνδὴστρατιῶταιΞενοφῶντιἐνεκάλουνὅτιοὐκεἶχοντὸνμισθόνΣεύθηςδὲἤχθετοαὐτῷὅτιἐντόνωςτοῖςστρατιώταιςἀπῄτειτὸνμισθόν8καὶτέωςμὲναἰεὶἐμέμνητοὡςἐπειδὰνἐπὶθάλαττανἀπέλθῃπαραδώσειαὐτῷΒισάνθηνκαὶΓάνονκαὶΝέοντεῖχοςἀπὸδὲτούτουτοῦχρόνουοὐδενὸςἔτιτούτωνἐμέμνητοὁγὰρἩρακλείδηςκαὶτοῦτοδιεβεβλήκειὡςοὐκἀσφαλὲςεἴητείχηπαραδιδόναιἀνδρὶδύναμινἔχοντι

9ἐκτούτουὁμὲνΞενοφῶνἐβουλεύετοτίχρὴποιεῖνπερὶτοῦἔτιἄνωστρατεύεσθαιὁδ’ἩρακλείδηςεἰσαγαγὼντοὺςἄλλουςστρατηγοὺςπρὸςΣεύθηνλέγειντεἐκέλευεναὐτοὺςὅτιοὐδὲνἂνἧττονσφεῖςἀγάγοιεντὴνστρατιὰνἢΞενοφῶντόντεμισθὸνὑπισχνεῖτοαὐτοῖςἐντὸςὀλίγωνἡμερῶνἔκπλεωνπαρέσεσθαιδυοῖνμηνοῖνκαὶσυστρατεύεσθαιἐκέλευε10καὶὁΤιμασίωνεἶπενἐγὼμὲντοίνυνοὐδ’ἂνπέντεμηνῶνμισθὸςμέλλῃεἶναιστρατευσαίμηνἂνἄνευΞενοφῶντοςκαὶὁΦρυνίσκοςκαὶὁΚλεάνωρσυνωμολόγουντῷΤιμασίωνι11ἐντεῦθενὁΣεύθηςἐλοιδόρειτὸνἩρακλείδηνὅτιοὐπαρεκάλεικαὶΞενοφῶνταἐκδὲτούτουπαρακαλοῦσιναὐτὸνμόνονὁδὲγνοὺςτοῦἩρακλείδουτὴνπανουργίανὅτιβούλοιτοαὐτὸνδιαβάλλεινπρὸςτοὺςἄλλουςστρατηγούςπαρέρχεταιλαβὼντούςτεστρατηγοὺςπάνταςκαὶτοὺςλοχαγούς12καὶἐπεὶπάντεςἐπείσθησανσυνεστρατεύοντοκαὶἀφικνοῦνταιἐνδεξιᾷἔχοντεςτὸνΠόντονδιὰτῶνΜελινοφάγωνκαλουμένωνΘρᾳκῶνεἰςτὸνΣαλμυδησσόνἔνθατῶνεἰςτὸνΠόντονπλεουσῶννεῶνπολλαὶὀκέλλουσικαὶἐκπίπτουσιτέναγοςγάρἐστινἐπὶπάμπολυτῆςθαλάττης13καὶΘρᾷκεςοἱκατὰταῦταοἰκοῦντεςστήλαςὁρισάμενοιτὰκαθ’αὑτοὺςἐκπίπτονταἕκαστοιλῄζονταιτέωςδὲἔλεγονπρὶνὁρίσασθαιἁρπάζονταςπολλοὺςὑπ’ἀλλήλωνἀποθνῄσκειν14ἐνταῦθαηὑρίσκοντοπολλαὶμὲνκλῖναιπολλὰδὲκιβώτιαπολλαὶδὲβίβλοιγεγραμμέναικαὶτἆλλαπολλὰὅσαἐνξυλίνοιςτεύχεσιναύκληροιἄγουσινἐντεῦθενταῦτακαταστρεψάμενοιἀπῇσανπάλιν15ἔνθαδὴΣεύθηςεἶχεστράτευμαἤδηπλέοντοῦἙλληνικοῦἔκτεγὰρὈδρυσῶνπολὺἔτιπλείουςκατεβεβήκεσανκαὶοἱαἰεὶπειθόμενοισυνεστρατεύοντοκατηυλίσθησανδ’ἐντῷπεδίῳὑπὲρΣηλυμβρίαςὅσοντριάκοντασταδίουςἀπέχοντεςτῆςθαλάττης16καὶμισθὸςμὲνοὐδείςπωἐφαίνετοπρὸςδὲτὸνΞενοφῶνταοἵτεστρατιῶταιπαγχαλέπωςεἶχονὅτεΣεύθηςοὐκέτιοἰκείωςδιέκειτοἀλλ’ὁπότεσυγγενέσθαιαὐτῷβουλόμενοςἔλθοιπολλαὶἤδηἀσχολίαιἐφαίνοντο

6ἐντούτῳτῷχρόνῳσχεδὸνἤδηδύομηνῶνὄντωνἀφικνεῖταιΧαρμῖνόςτεὁΛάκωνκαὶΠολύνικοςπαρὰΘίβρωνοςκαὶλέγουσινὅτιΛακεδαιμονίοιςδοκεῖστρατεύεσθαιἐπὶΤισσαφέρνηνκαὶΘίβρωνἐκπέπλευκενὡςπολεμήσωνκαὶδεῖταιταύτηςτῆςστρατιᾶςκαὶλέγειὅτιδαρεικὸςἑκάστῳἔσταιμισθὸςτοῦμηνόςκαὶτοῖςλοχαγοῖςδιμοιρίατοῖςδὲστρατηγοῖςτετραμοιρία2ἐπεὶδ’ἦλθονοἱΛακεδαιμόνιοιεὐθὺςὁἩρακλείδηςπυθόμενοςὅτιἐπὶτὸστράτευμαἥκουσιλέγειτῷΣεύθῃὅτικάλλιστόντιγεγένηταιοἱμὲνγὰρΛακεδαιμόνιοιδέονταιτοῦστρατεύματοςσὺδὲοὐκέτιδέῃἀποδιδοὺςδὲτὸστράτευμαχαριῇαὐτοῖςσὲδὲοὐκέτιἀπαιτήσουσιτὸνμισθόνἀλλ’ἀπαλλάξονταιἐκτῆςχώρας3ἀκούσαςταῦταὁΣεύθηςκελεύειπαράγεινκαὶἐπεὶεἶπονὅτιἐπὶτὸστράτευμαἥκουσινἔλεγενὅτιτὸστράτευμαἀποδίδωσιφίλοςτεκαὶσύμμαχοςεἶναιβούλεταικαλεῖτεαὐτοὺςἐπὶξένιακαὶἐξένιζεμεγαλοπρεπῶςΞενοφῶνταδὲοὐκἐκάλειοὐδὲτῶνἄλλωνστρατηγῶνοὐδένα4ἐρωτώντωνδὲτῶνΛακεδαιμονίωντίςἀνὴρεἴηΞενοφῶνἀπεκρίνατοὅτιτὰμὲνἄλλαεἴηοὐκακόςφιλοστρατιώτηςδέκαὶδιὰτοῦτοχεῖρόνἐστιναὐτῷκαὶοἳεἶπονἀλλ’ἦδημαγωγεῖὁἀνὴρτοὺςἄνδραςκαὶὁἩρακλείδηςπάνυμὲνοὖνἔφη5ἆρ’οὖνἔφασανμὴκαὶἡμῖνἐναντιώσεταιτῆςἀπαγωγῆςἀλλ’ἢνὑμεῖςἔφηὁἩρακλείδηςσυλλέξαντεςαὐτοὺςὑπόσχησθετὸνμισθόνὀλίγονἐκείνῳπροσχόντεςἀποδραμοῦνταισὺνὑμῖν6πῶςοὖνἄνἔφασανἡμῖνσυλλεγεῖεναὔριονὑμᾶςἔφηὁἩρακλείδηςπρῲἄξομενπρὸςαὐτούςκαὶοἶδαἔφηὅτιἐπειδὰνὑμᾶςἴδωσινἄσμενοισυνδραμοῦνταιαὕτημὲνἡἡμέραοὕτωςἔληξεν

7τῇδ’ὑστεραίᾳἄγουσινἐπὶτὸστράτευματοὺςΛάκωναςΣεύθηςτεκαὶἩρακλείδηςκαὶσυλλέγεταιἡστρατιάτὼδὲΛάκωνεἐλεγέτηνὅτιΛακεδαιμονίοιςδοκεῖπολεμεῖνΤισσαφέρνειτῷὑμᾶςἀδικήσαντιἢνοὖνἴητεσὺνἡμῖντόντεἐχθρὸντιμωρήσεσθεκαὶδαρεικὸνἕκαστοςοἴσειτοῦμηνὸςὑμῶνλοχαγὸςδὲτὸδιπλοῦνστρατηγὸςδὲτὸτετραπλοῦν8καὶοἱστρατιῶταιἄσμενοίτεἤκουσανκαὶεὐθὺςἀνίσταταίτιςτῶνἈρκάδωντοῦΞενοφῶντοςκατηγορήσωνπαρῆνδὲκαὶΣεύθηςβουλόμενοςεἰδέναιτίπραχθήσεταικαὶἐνἐπηκόῳεἱστήκειἔχωνἑρμηνέα9ξυνίειδὲκαὶαὐτὸςἙλληνιστὶτὰπλεῖσταἔνθαδὴλέγειὁἈρκάςἀλλ’ἡμεῖςμένὦΛακεδαιμόνιοικαὶπάλαιἂνἦμενπαρ’ὑμῖνεἰμὴΞενοφῶνἡμᾶςδεῦροπείσαςἀπήγαγενἔνθαδὴἡμεῖςμὲντὸνδεινὸνχειμῶναστρατευόμενοικαὶνύκτακαὶἡμέρανοὐδὲνπεπαύμεθαὁδὲτοὺςἡμετέρουςπόνουςἔχεικαὶΣεύθηςἐκεῖνονμὲνἰδίᾳπεπλούτικενἡμᾶςδὲἀποστερεῖτὸνμισθόν10ὥστε[ὅγεπρῶτοςλέγων]ἐγὼμὲνεἰτοῦτονἴδοιμικαταλευσθέντακαὶδόνταδίκηνὧνἡμᾶςπεριεῖλκεκαὶτὸνμισθὸνἄνμοιδοκῶἔχεινκαὶοὐδὲνἐπὶτοῖςπεπονημένοιςἄχθεσθαιμετὰτοῦτονἄλλοςἀνέστηὁμοίωςκαὶἄλλοςἐκδὲτούτουΞενοφῶνἔλεξενὧδε

11ἀλλὰπάνταμὲνἄραἄνθρωπονὄνταπροσδοκᾶνδεῖὁπότεγεκαὶἐγὼνῦνὑφ’ὑμῶναἰτίαςἔχωἐνᾧπλείστηνπροθυμίανἐμαυτῷγεδοκῶσυνειδέναιπερὶὑμᾶςπαρεσχημένοςἀπετραπόμηνμένγεἤδηοἴκαδεὡρμημένοςοὐμὰτὸνΔίαοὔτοιπυνθανόμενοςὑμᾶςεὖπράττεινἀλλὰμᾶλλονἀκούωνἐνἀπόροιςεἶναιὡςὠφελήσωνεἴτιδυναίμην12ἐπεὶδὲἦλθονΣεύθουτουτουὶπολλοὺςἀγγέλουςπρὸςἐμὲπέμποντοςκαὶπολλὰὑπισχνουμένουμοιεἰπείσαιμιὑμᾶςπρὸςαὐτὸνἐλθεῖντοῦτομὲνοὐκἐπεχείρησαποιεῖνὡςαὐτοὶὑμεῖςἐπίστασθεἦγονδὲὅθενᾠόμηντάχιστ’ἂνὑμᾶςεἰςτὴνἈσίανδιαβῆναιταῦταγὰρκαὶβέλτισταἐνόμιζονὑμῖνεἶναικαὶὑμᾶςᾔδεινβουλομένους13ἐπεὶδ’Ἀρίσταρχοςἐλθὼνσὺντριήρεσινἐκώλυεδιαπλεῖνἡμᾶςἐκτούτουὅπερεἰκὸςδήπουἦνσυνέλεξαὑμᾶςὅπωςβουλευσαίμεθαὅτιχρὴποιεῖν14οὐκοῦνὑμεῖςἀκούοντεςμὲνἈριστάρχουἐπιτάττοντοςὑμῖνεἰςΧερρόνησονπορεύεσθαιἀκούοντεςδὲΣεύθουπείθοντοςἑαυτῷσυστρατεύεσθαιπάντεςμὲνἐλέγετεσὺνΣεύθῃἰέναιπάντεςδ’ἐψηφίσασθεταῦτατίοὖνἐγὼἐνταῦθαἠδίκησαἀγαγὼνὑμᾶςἔνθαπᾶσινὑμῖνἐδόκει15ἐπείγεμὴνψεύδεσθαιἤρξατοΣεύθηςπερὶτοῦμισθοῦεἰμὲνἐπαινῶαὐτόνδικαίωςἄνμεκαὶαἰτιῷσθεκαὶμισοῖτεεἰδὲπρόσθεναὐτῷπάντωνμάλισταφίλοςὢννῦνπάντωνδιαφορώτατόςεἰμιπῶςἂνἔτιδικαίωςὑμᾶςαἱρούμενοςἀντὶΣεύθουὑφ’ὑμῶναἰτίανἔχοιμιπερὶὧνπρὸςτοῦτονδιαφέρομαι16ἀλλ’εἴποιτ’ἂνὅτιἔξεστικαὶτὰὑμέτεραἔχονταπαρὰΣεύθουτεχνάζεινοὐκοῦνδῆλοντοῦτόγέἐστινεἴπερἐμοὶἐτέλειτιΣεύθηςοὐχοὕτωςἐτέλειδήπουὡςὧντεἐμοὶδοίηστέροιτοκαὶἄλλαὑμῖνἀποτείσειενἀλλ’οἶμαιεἰἐδίδουἐπὶτούτῳἂνἐδίδουὅπωςἐμοὶδοὺςμεῖονμὴἀποδοίηὑμῖντὸπλέον17εἰτοίνυνοὕτωςἔχεινοἴεσθεἔξεστινὑμῖναὐτίκαμάλαματαίανταύτηντὴνπρᾶξινἀμφοτέροιςἡμῖνποιῆσαιἐὰνπράττητεαὐτὸντὰχρήματαδῆλονγὰρὅτιΣεύθηςεἰἔχωτιπαρ’αὐτοῦἀπαιτήσειμεκαὶἀπαιτήσειμέντοιδικαίωςἐὰνμὴβεβαιῶτὴνπρᾶξιναὐτῷἐφ’ᾗἐδωροδόκουν18ἀλλὰπολλοῦμοιδοκῶδεῖντὰὑμέτεραἔχεινὀμνύωγὰρὑμῖνθεοὺςἅπανταςκαὶπάσαςμηδ’ἃἐμοὶἰδίᾳὑπέσχετοΣεύθηςἔχεινπάρεστιδὲκαὶαὐτὸςκαὶἀκούωνσύνοιδέμοιεἰἐπιορκῶ19ἵναδὲμᾶλλονθαυμάσητεσυνεπόμνυμιμηδὲἃοἱἄλλοιστρατηγοὶἔλαβονεἰληφέναιμὴτοίνυνμηδὲὅσατῶνλοχαγῶνἔνιοι20καὶτίδὴταῦτ’ἐποίουνᾤμηνἄνδρεςὅσωμᾶλλονσυμφέροιμιτούτῳτὴντότεπενίαντοσούτῳμᾶλλοναὐτὸνφίλονποιήσεσθαιὁπότεδυνασθείηἐγὼδὲἅματεαὐτὸνὁρῶεὖπράττοντακαὶγιγνώσκωδὴαὐτοῦτὴνγνώμην21εἴποιδήτιςἄνοὔκουναἰσχύνῃοὕτωμώρωςἐξαπατώμενοςναὶμὰΔίαᾐσχυνόμηνμέντἄνεἰὑπὸπολεμίουγεὄντοςἐξηπατήθηνφίλῳδὲὄντιἐξαπατᾶναἴσχιόνμοιδοκεῖεἶναιἢἐξαπατᾶσθαι22ἐπεὶεἴγεπρὸςφίλουςἐστὶφυλακήπᾶσανοἶδαἡμᾶςφυλαξαμένουςὡςμὴπαρασχεῖντούτῳπρόφασινδικαίανμὴἀποδιδόναιἡμῖνἃὑπέσχετοοὔτεγὰρἠδικήσαμεντοῦτονοὐδὲνοὔτεκατεβλακεύσαμεντὰτούτουοὐδὲμὴνκατεδειλιάσαμενοὐδὲνἐφ’ὅτιἡμᾶςοὗτοςπαρεκάλεσεν23ἀλλάφαίητεἄνἔδειτὰἐνέχυρατότελαβεῖνὡςμηδ’εἰἐβούλετοἐδύνατοἐξαπατᾶνπρὸςταῦταδὴἀκούσατεἃἐγὼοὐκἄνποτεεἶποντούτουἐναντίονεἰμήμοιπαντάπασινἀγνώμονεςἐδοκεῖτεεἶναιἢλίανεἰςἐμὲἀχάριστοι24ἀναμνήσθητεγὰρἐνποίοιςτισὶπράγμασινὄντεςἐτυγχάνετεἐξὧνὑμᾶςἐγὼἀνήγαγονπρὸςΣεύθηνοὐκεἰςμὲνΠέρινθονπροσῇτε[πόλιν]Ἀρίσταρχοςδ’ὑμᾶςὁΛακεδαιμόνιοςοὐκεἴαεἰσιέναιἀποκλείσαςτὰςπύλαςὑπαίθριοιδ’ἔξωἐστρατοπεδεύετεμέσοςδὲχειμὼνἦνἀγορᾷδὲἐχρῆσθεσπάνιαμὲνὁρῶντεςτὰὤνιασπάνιαδ’ἔχοντεςὅτωνὠνήσεσθεἀνάγκηδὲἦνμένεινἐπὶΘρᾴκης25τριήρειςγὰρἐφορμοῦσαιἐκώλυονδιαπλεῖνεἰδὲμένοιτιςἐνπολεμίᾳεἶναιἔνθαπολλοὶμὲνἱππεῖςἦσανἐναντίοι26πολλοὶδὲπελτασταίἡμῖνδὲὁπλιτικὸνμὲνἦνᾧἁθρόοιμὲνἰόντεςἐπὶτὰςκώμαςἴσωςἂνἐδυνάμεθασῖτονλαμβάνεινοὐδέντιἄφθονονὅτῳδὲδιώκοντεςἂνἢἀνδράποδαἢπρόβατακατελαμβάνομενοὐκἦνἡμῖνοὔτεγὰρἱππικὸνοὔτεπελταστικὸνἔτιἐγὼσυνεστηκὸςκατέλαβονπαρ’ὑμῖν27εἰοὖνἐντοιαύτῃἀνάγκῃὄντωνὑμῶνμηδ’ὁντιναοῦνμισθὸνπροσαιτήσαςΣεύθηνσύμμαχονὑμῖνπροσέλαβονἔχοντακαὶἱππέαςκαὶπελταστὰςὧνὑμεῖςπροσεδεῖσθεἦκακῶςἂνἐδόκουνὑμῖνβεβουλεῦσθαιπρὸὑμῶν28τούτωνγὰρδήπουκοινωνήσαντεςκαὶσῖτονἀφθονώτερονἐνταῖςκώμαιςηὑρίσκετεδιὰτὸἀναγκάζεσθαιτοὺςΘρᾷκαςκατὰσπουδὴνμᾶλλονφεύγεινκαὶπροβάτωνκαὶἀνδραπόδωνμᾶλλονμετέσχετε29καὶπολέμιονοὐκέτιοὐδέναἑωρῶμενἐπειδὴτὸἱππικὸνἡμῖνπροσεγένετοτέωςδὲθαρραλέωςἡμῖνἐφείποντοοἱπολέμιοικαὶἱππικῷκαὶπελταστικῷκωλύοντεςμηδαμῇκατ’ὀλίγουςἀποσκεδαννυμένουςτὰἐπιτήδειαἀφθονώτεραἡμᾶςπορίζεσθαι30εἰδὲδὴὁσυμπαρέχωνὑμῖνταύτηντὴνἀσφάλειανμὴπάνυπολὺνμισθὸνπροσετέλειτῆςἀσφαλείαςτοῦτοδὴτὸσχέτλιονπάθημακαὶδιὰτοῦτοοὐδαμῇοἴεσθεχρῆναιζῶνταἐμὲἀνεῖναι31νῦνδὲδὴπῶςἀπέρχεσθεοὐδιαχειμάσαντεςμὲνἐνἀφθόνοιςτοῖςἐπιτηδείοιςπεριττὸνδ’ἔχοντεςτοῦτοεἴτιἐλάβετεπαρὰΣεύθουτὰγὰρτῶνπολεμίωνἐδαπανᾶτεκαὶταῦταπράττοντεςοὔτεἄνδραςἐπείδετεὑμῶναὐτῶνἀποθανόνταςοὔτεζῶνταςἀπεβάλετε32εἰδέτικαλὸνπρὸςτοὺςἐντῇἈσίᾳβαρβάρουςἐπέπρακτοὑμῖνοὐκαὶἐκεῖνοσῶνἔχετεκαὶπρὸςἐκείνοιςνῦνἄλληνεὔκλειανπροσειλήφατεκαὶτοὺςἐντῇΕὐρώπῃΘρᾷκαςἐφ’οὓςἐστρατεύσασθεκρατήσαντεςἐγὼμὲνὑμᾶςφημιδικαίωςἂνὧνἐμοὶχαλεπαίνετετούτωντοῖςθεοῖςχάρινεἰδέναιὡςἀγαθῶν33καὶτὰμὲνδὴὑμέτερατοιαῦταἄγετεδὴπρὸςθεῶνκαὶτὰἐμὰσκέψασθεὡςἔχειἐγὼγὰρὅτεμὲνπρότερονἀπῇαοἴκαδεἔχωνμὲνἔπαινονπολὺνπρὸςὑμῶνἀπεπορευόμηνἔχωνδὲδι’ὑμᾶςκαὶὑπὸτῶνἄλλωνἙλλήνωνεὔκλειανἐπιστευόμηνδὲὑπὸΛακεδαιμονίωνοὐγὰρἄνμεἔπεμπονπάλινπρὸςὑμᾶς34νῦνδὲἀπέρχομαιπρὸςμὲνΛακεδαιμονίουςὑφ’ὑμῶνδιαβεβλημένοςΣεύθῃδὲἀπηχθημένοςὑπὲρὑμῶνὃνἤλπιζονεὖποιήσαςμεθ’ὑμῶνἀποστροφὴνκαὶἐμοὶκαλὴνκαὶπαισίνεἰγένοιντοκαταθήσεσθαι35ὑμεῖςδ’ὑπὲρὧνἐγὼἀπήχθημαίτεπλεῖστακαὶταῦταπολὺκρείττοσινἐμαυτοῦπραγματευόμενόςτεοὐδὲνῦνπωπέπαυμαιὅτιδύναμαιἀγαθὸνὑμῖντοιαύτηνἔχετεγνώμηνπερὶἐμοῦ36ἀλλ’ἔχετεμένμεοὔτεφεύγονταλαβόντεςοὔτεἀποδιδράσκονταἢνδὲποιήσητεἃλέγετεἴστεὅτιἄνδρακατακεκονότεςἔσεσθεπολλὰμὲνδὴπρὸὑμῶνἀγρυπνήσανταπολλὰδὲσὺνὑμῖνπονήσαντακαὶκινδυνεύσαντακαὶἐντῷμέρεικαὶπαρὰτὸμέροςθεῶνδ’ἵλεωνὄντωνκαὶτρόπαιαβαρβάρωνπολλὰδὴσὺνὑμῖνστησάμενονὅπωςδέγεμηδενὶτῶνἙλλήνωνπολέμιοιγένησθεπᾶνὅσονἐγὼἐδυνάμηνπρὸςὑμᾶςδιατεινάμενον37καὶγὰροὖννῦνὑμῖνἔξεστινἀνεπιλήπτωςπορεύεσθαιὅπῃἂνἕλησθεκαὶκατὰγῆνκαὶκατὰθάλαττανὑμεῖςδέὅτεπολλὴὑμῖνεὐπορίαφαίνεταικαὶπλεῖτεἔνθαδὴἐπεθυμεῖτεπάλαιδέονταίτεὑμῶνοἱμέγιστονδυνάμενοιμισθὸςδὲφαίνεταιἡγεμόνεςδὲἥκουσιΛακεδαιμόνιοιοἱκράτιστοινομιζόμενοιεἶναινῦνδὴκαιρὸςὑμῖνδοκεῖεἶναιὡςτάχισταἐμὲκατακαίνειν38οὐμὴνὅτεγεἐντοῖςἀπόροιςἦμενὦπάντωνμνημονικώτατοιἀλλὰκαὶπατέραἐμὲἐκαλεῖτεκαὶαἰεὶὡςεὐεργέτουμεμνήσεσθαιὑπισχνεῖσθεοὐμέντοιἀγνώμονεςοὐδὲοὗτοίεἰσινοἱνῦνἥκοντεςἐφ’ὑμᾶςὥστεὡςἐγὼοἶμαιοὐδὲτούτοιςδοκεῖτεβελτίονεςεἶναιτοιοῦτοιὄντεςπερὶἐμέταῦτ’εἰπὼνἐπαύσατο

39ΧαρμῖνοςδὲὁΛακεδαιμόνιοςἀναστὰςεἶπενοὐτὼσιώἀλλ’ἐμοὶμέντοιοὐδικαίωςδοκεῖτετῷἀνδρὶτούτῳχαλεπαίνεινἔχωγὰρκαὶαὐτὸςαὐτῷμαρτυρῆσαιΣεύθηςγὰρἐρωτῶντοςἐμοῦκαὶΠολυνίκουπερὶΞενοφῶντοςτίςἀνὴρεἴηἄλλομὲνοὐδὲνεἶχεμέμψασθαιἄγανδὲφιλοστρατιώτηνἔφηαὐτὸνεἶναιδιὸκαὶχεῖροναὐτῷεἶναιπρὸςἡμῶντετῶνΛακεδαιμονίωνκαὶπρὸςαὐτοῦ40ἀναστὰςἐπὶτούτῳΕὐρύλοχοςΛουσιάτηςἈρκὰςεἶπενκαὶδοκεῖγέμοιἄνδρεςΛακεδαιμόνιοιτοῦτοὑμᾶςπρῶτονἡμῶνστρατηγῆσαιπαρὰΣεύθουἡμῖντὸνμισθὸνἀναπρᾶξαιἢἑκόντοςἢἄκοντοςκαὶμὴπρότερονἡμᾶςἀπαγαγεῖν41ΠολυκράτηςδὲἈθηναῖοςεἶπενἐνετὸςὑπὸΞενοφῶντοςὁρῶγεμήνἔφηὦἄνδρεςκαὶἩρακλείδηνἐνταῦθαπαρόνταὃςπαραλαβὼντὰχρήματαἃἡμεῖςἐπονήσαμενταῦταἀποδόμενοςοὔτεΣεύθῃἀπέδωκενοὔτεἡμῖντὰγιγνόμεναἀλλ’αὐτὸςκλέψαςπέπαταιἢνοὖνσωφρονῶμενἑξόμεθααὐτοῦοὐγὰρδὴοὗτόςγεἔφηΘρᾷξἐστινἀλλ’ἝλληνὢνἝλληναςἀδικεῖ

42ταῦταἀκούσαςὁἩρακλείδηςμάλαἐξεπλάγηκαὶπροσελθὼντῷΣεύθῃλέγειἡμεῖςἢνσωφρονῶμενἄπιμενἐντεῦθενἐκτῆςτούτωνἐπικρατείαςκαὶἀναβάντεςἐπὶτοὺςἵππουςᾤχοντοἀπελαύνοντεςεἰςτὸἑαυτῶνστρατόπεδον43καὶἐντεῦθενΣεύθηςπέμπειἈβροζέλμηντὸνἑαυτοῦἑρμηνέαπρὸςΞενοφῶντακαὶκελεύειαὐτὸνκαταμεῖναιπαρ’ἑαυτῷἔχονταχιλίουςὁπλίταςκαὶὑπισχνεῖταιαὐτῷἀποδώσειντάτεχωρίατὰἐπὶθαλάττῃκαὶτὰἄλλαἃὑπέσχετοκαὶἐνἀπορρήτῳποιησάμενοςλέγειὅτιἀκήκοεΠολυνίκουὡςεἰὑποχείριοςἔσταιΛακεδαιμονίοιςσαφῶςἀποθανοῖτοὑπὸΘίβρωνος44ἐπέστελλονδὲταῦτακαὶἄλλοιπολλοὶτῷΞενοφῶντιὡςδιαβεβλημένοςεἴηκαὶφυλάττεσθαιδέοιὁδὲἀκούωνταῦταδύοἱερεῖαλαβὼνἐθύετοτῷΔιὶτῷβασιλεῖπότεράοἱλῷονκαὶἄμεινονεἴημένεινπαρὰΣεύθῃἐφ’οἷςΣεύθηςλέγειἢἀπιέναισὺντῷστρατεύματιἀναιρεῖαὐτῷἀπιέναι

7ἐντεῦθενΣεύθηςμὲνἀπεστρατοπεδεύσατοπροσωτέρωοἱδὲἝλληνεςἐσκήνησανεἰςκώμαςὅθενἔμελλονπλεῖσταἐπισιτισάμενοιἐπὶθάλαττανἥξειναἱδὲκῶμαιαὗταιἦσανδεδομέναιὑπὸΣεύθουΜηδοσάδῃ2ὁρῶνοὖνὁΜηδοσάδηςδαπανώμενατὰἑαυτοῦἐνταῖςκώμαιςὑπὸτῶνἙλλήνωνχαλεπῶςἔφερεκαὶλαβὼνἄνδραὈδρύσηνδυνατώτατοντῶνἄνωθενκαταβεβηκότωνκαὶἱππέαςὅσοντριάκονταἔρχεταικαὶπροκαλεῖταιΞενοφῶνταἐκτοῦἙλληνικοῦστρατεύματοςκαὶὃςλαβώντιναςτῶνλοχαγῶνκαὶἄλλουςτῶνἐπιτηδείωνπροσέρχεται3ἔνθαδὴλέγειΜηδοσάδηςἀδικεῖτεὦΞενοφῶντὰςἡμετέραςκώμαςπορθοῦντεςπρολέγομενοὖνὑμῖνἐγώτεὑπὲρΣεύθουκαὶὅδεἁνὴρπαρὰΜηδόκουἥκωντοῦἄνωβασιλέωςἀπιέναιἐκτῆςχώραςεἰδὲμήοὐκἐπιτρέψομενὑμῖνἀλλ’ἐὰνποιῆτεκακῶςτὴνἡμετέρανχώρανὡςπολεμίουςἀλεξόμεθα

4ὁδὲΞενοφῶνἀκούσαςταῦταεἶπενἀλλὰσοὶμὲντοιαῦταλέγοντικαὶἀποκρίνασθαιχαλεπόντούτουδ’ἕνεκατοῦνεανίσκουλέξωἵν’εἰδῇοἷοίτεὑμεῖςἐστεκαὶοἷοιἡμεῖς5ἡμεῖςμὲνγάρἔφηπρὶνὑμῖνφίλοιγενέσθαιἐπορευόμεθαδιὰταύτηςτῆςχώραςὅποιἐβουλόμεθαἣνμὲνἐθέλοιμενπορθοῦντες6ἣνδὲθέλοιμενκαίοντεςκαὶσὺὁπότεπρὸςἡμᾶςἔλθοιςπρεσβεύωνηὐλίζουτότεπαρ’ἡμῖνοὐδέναφοβούμενοςτῶνπολεμίωνὑμεῖςδὲοὐκᾖτεεἰςτήνδετὴνχώρανἢεἴποτεἔλθοιτεὡςἐνκρειττόνωνχώρᾳηὐλίζεσθεἐγκεχαλινωμένοιςτοῖςἵπποις7ἐπεὶδὲἡμῖνφίλοιἐγένεσθεκαὶδι’ἡμᾶςσὺνθεοῖςἔχετετήνδετὴνχώραννῦνδὴἐξελαύνετεἡμᾶςἐκτῆσδετῆςχώραςἣνπαρ’ἡμῶνἐχόντωνκατὰκράτοςπαρελάβετεὡςγὰραὐτὸςοἶσθαοἱπολέμιοιοὐχἱκανοὶἦσανἡμᾶςἐξελαύνειν8καὶοὐχὅπωςδῶραδοὺςκαὶεὖποιήσαςἀνθ’ὧνεὖἔπαθεςἀξιοῖςἡμᾶςἀποπέμψασθαιἀλλ’ἀποπορευομένουςἡμᾶςοὐδ’ἐναυλισθῆναιὅσονδύνασαιἐπιτρέπεις9καὶταῦταλέγωνοὔτεθεοὺςαἰσχύνῃοὔτετόνδετὸνἄνδραὃςνῦνμένσεὁρᾷπλουτοῦνταπρὶνδὲἡμῖνφίλονγενέσθαιἀπὸλῃστείαςτὸνβίονἔχονταὡςαὐτὸςἔφησθα10ἀτὰρτίκαὶπρὸςἐμὲλέγειςταῦταἔφηοὐγὰρἔγωγ’ἔτιἄρχωἀλλὰΛακεδαιμόνιοιοἷςὑμεῖςπαρεδώκατετὸστράτευμαἀπαγαγεῖνοὐδὲνἐμὲπαρακαλέσαντεςὦθαυμαστότατοιὅπωςὥσπερἀπηχθανόμηναὐτοῖςὅτεπρὸςὑμᾶςἦγονοὕτωκαὶχαρισαίμηννῦνἀποδιδούς

11ἐπεὶταῦταἤκουσενὁὈδρύσηςεἶπενἐγὼμένὦΜηδόσαδεςκατὰτῆςγῆςκαταδύομαιὑπὸτῆςαἰσχύνηςἀκούωνταῦτακαὶεἰμὲνπρόσθενἠπιστάμηνοὐδ’ἂνσυνηκολούθησάσοικαὶνῦνἄπειμιοὐδὲγὰρἂνΜήδοκόςμεὁβασιλεὺςἐπαινοίηεἰἐξελαύνοιμιτοὺςεὐεργέτας12ταῦτ’εἰπὼνἀναβὰςἐπὶτὸνἵππονἀπήλαυνεκαὶσὺναὐτῷοἱἄλλοιἱππεῖςπλὴντεττάρωνἢπέντεὁδὲΜηδοσάδηςἐλύπειγὰραὐτὸνἡχώραπορθουμένηἐκέλευετὸνΞενοφῶντακαλέσαιτὼΛακεδαιμονίω13καὶὃςλαβὼντοὺςἐπιτηδειοτάτουςπροσῆλθετῷΧαρμίνῳκαὶΠολυνίκῳκαὶἔλεγενὅτικαλεῖαὐτοὺςΜηδοσάδηςπροερῶνἅπεραὐτῷἀπιέναιἐκτῆςχώρας14οἴομαιἂνοὖνἔφηὑμᾶςἀπολαβεῖντῇστρατιᾷτὸνὀφειλόμενονμισθόνεἰεἴποιτεὅτιδεδέηταιὑμῶνἡστρατιὰσυναναπρᾶξαιτὸνμισθὸνἢπαρ’ἑκόντοςἢπαρ’ἄκοντοςΣεύθουκαὶὅτιτούτωντυχόντεςπροθύμωςἂνσυνέπεσθαιὑμῖνφασικαὶὅτιδίκαιαὑμῖνδοκοῦσιλέγεινκαὶὅτιὑπέσχεσθεαὐτοῖςτότεἀπιέναιὅταντὰδίκαιαἔχωσινοἱστρατιῶται15ἀκούσαντεςοἱΛάκωνεςταῦταἔφασανἐρεῖνκαὶἄλλαὁποῖαἂνδύνωνταικράτιστακαὶεὐθὺςἐπορεύοντοἔχοντεςπάνταςτοὺςἐπικαιρίουςἐλθὼνδὲἔλεξεΧαρμῖνοςεἰμὲνσύτιἔχειςὦΜηδόσαδεςπρὸςἡμᾶςλέγεινεἰδὲμήἡμεῖςπρὸςσὲἔχομεν16ὁδὲΜηδοσάδηςμάλαδὴὑφειμένωςἀλλ’ἐγὼμὲνλέγωἔφηκαὶΣεύθηςτὰαὐτάὅτιἀξιοῦμεντοὺςφίλουςἡμῖνγεγενημένουςμὴκακῶςπάσχεινὑφ’ὑμῶνὅτιγὰρἂντούτουςκακῶςποιῆτεἡμᾶςἤδηποιεῖτεἡμέτεροιγάρεἰσιν17ἡμεῖςτοίνυνἔφασανοἱΛάκωνεςἀπίοιμενἂνὁπότετὸνμισθὸνἔχοιενοἱταῦταὑμῖνκαταπράξαντεςεἰδὲμήἐρχόμεθαμὲνκαὶνῦνβοηθήσοντεςτούτοιςκαὶτιμωρησόμενοιἄνδραςοἳτούτουςπαρὰτοὺςὅρκουςἠδίκησανἢνδὲδὴκαὶὑμεῖςτοιοῦτοιἦτεἐνθένδεἀρξόμεθατὰδίκαιαλαμβάνειν18ὁδὲΞενοφῶνεἶπενἐθέλοιτεἂντούτοιςὦΜηδόσαδεςἐπιτρέψαιἐπειδὴφίλουςἔφατεεἶναιὑμῖνἐνὧντῇχώρᾳἐσμένὁπότερ’ἂνψηφίσωνταιεἴθ’ὑμᾶςπροσῆκενἐκτῆςχώραςἀπιέναιεἴθ’ἡμᾶς19ὁδὲταῦταμὲνοὐκἔφηἐκέλευεδὲμάλισταμὲναὐτὼτὼΛάκωνεἐλθεῖνπαρὰΣεύθηνπερὶτοῦμισθοῦκαὶοἴεσθαιἂνΣεύθηνπεῖσαιεἰδὲμήΞενοφῶντασὺναὐτῷπέμπεινκαὶσυμπράξεινὑπισχνεῖτοἐδεῖτοδὲτὰςκώμαςμὴκαίειν

20ἐντεῦθενπέμπουσιΞενοφῶντακαὶσὺναὐτῷοἳἐδόκουνἐπιτηδειότατοιεἶναιὁδὲἐλθὼνλέγειπρὸςΣεύθηνοὐδὲνἀπαιτήσωνὦΣεύθηπάρειμιἀλλὰδιδάξωνἢνδύνωμαι21ὡςοὐδικαίωςμοιἠχθέσθηςὅτιὑπὲρτῶνστρατιωτῶνἀπῄτουνσεπροθύμωςἃὑπέσχουαὐτοῖςσοὶγὰρἔγωγεοὐχἧττονἐνόμιζονσύμφορονεἶναιἀποδοῦναιἢἐκείνοιςἀπολαβεῖν22πρῶτονμὲνγὰροἶδαμετὰτοὺςθεοὺςεἰςτὸφανερόνσετούτουςκαταστήσανταςἐπείγεβασιλέασεἐποίησανπολλῆςχώραςκαὶπολλῶνἀνθρώπωνὥστεοὐχοἷόντέσοιλανθάνεινοὔτεἤντικαλὸνοὔτεἤντιαἰσχρὸνποιήσῃς23τοιούτῳδὲὄντιἀνδρὶμέγαμένμοιἐδόκειεἶναιμὴδοκεῖνἀχαρίστωςἀποπέμψασθαιἄνδραςεὐεργέταςμέγαδὲεὖἀκούεινὑπὸἑξακισχιλίωνἀνθρώπωντὸδὲμέγιστονμηδαμῶςἄπιστονσαυτὸνκαταστῆσαιὅτιλέγοις24ὁρῶγὰρτῶνμὲνἀπίστωνματαίουςκαὶἀδυνάτουςκαὶἀτίμουςτοὺςλόγουςπλανωμένουςοἳδ’ἂνφανεροὶὦσινἀλήθειανἀσκοῦντεςτούτωνοἱλόγοιἤντιδέωνταιοὐδὲνμεῖονδύνανταιἁνύσασθαιἢἄλλωνἡβίαἤντέτιναςσωφρονίζεινβούλωνταιγιγνώσκωτὰςτούτωνἀπειλὰςοὐχἧττονσωφρονιζούσαςἢἄλλωντὸἤδηκολάζεινἤντέτῴτιὑπισχνῶνταιοἱτοιοῦτοιἄνδρεςοὐδὲνμεῖονδιαπράττονταιἢἄλλοιπαραχρῆμαδιδόντες25ἀναμνήσθητιδὲκαὶσὺτίπροτελέσαςἡμῖνσυμμάχουςἡμᾶςἔλαβεςοἶσθ’ὅτιοὐδένἀλλὰπιστευθεὶςἀληθεύσεινἃἔλεγεςἐπῆραςτοσούτουςἀνθρώπουςσυστρατεύεσθαίτεκαὶκατεργάσασθαίσοιἀρχὴνοὐτριάκονταμόνονἀξίανταλάντωνὅσαοἴονταιδεῖνοὗτοινῦνἀπολαβεῖνἀλλὰπολλαπλασίων26οὐκοῦντοῦτομὲνπρῶτοντὸπιστεύεσθαιτὸκαὶτὴνβασιλείανσοικατεργασάμενοντούτωντῶνχρημάτωνπιπράσκεται27ἴθιδὴἀναμνήσθητιπῶςμέγαἡγοῦτότεκαταπρᾶξαιἃνῦνκαταστρεψάμενοςἔχειςἐγὼμὲνεὖοἶδ’ὅτιηὔξωἂντὰνῦνπεπραγμέναμᾶλλόνσοικαταπραχθῆναιἢπολλαπλάσιατούτωντῶνχρημάτωνγενέσθαι28ἐμοὶτοίνυνμεῖζονβλάβοςκαὶαἴσχιονδοκεῖεἶναιτὸταῦτανῦνμὴκατασχεῖνἢτότεμὴλαβεῖνὅσῳπερχαλεπώτερονἐκπλουσίουπένηταγενέσθαιἢἀρχὴνμὴπλουτῆσαικαὶὅσῳλυπηρότερονἐκβασιλέωςἰδιώτηνφανῆναιἢἀρχὴνμὴβασιλεῦσαι29οὐκοῦνἐπίστασαιμὲνὅτιοἱνῦνσοιὑπήκοοιγενόμενοιοὐφιλίᾳτῇσῇἐπείσθησανὑπὸσοῦἄρχεσθαιἀλλ’ἀνάγκῃκαὶὅτιἐπιχειροῖενἂνπάλινἐλεύθεροιγίγνεσθαιεἰμήτιςαὐτοὺςφόβοςκατέχοι30ποτέρωςοὖνοἴειμᾶλλονἂνφοβεῖσθαίτεαὐτοὺςκαὶσωφρονεῖντὰπρὸςσέεἰὁρῷένσοιτοὺςστρατιώταςοὕτωδιακειμένουςὡςνῦντεμένονταςἄνεἰσὺκελεύοιςαὖθίςτ’ἂνταχὺἐλθόνταςεἰδέοιἄλλουςτετούτωνπερὶσοῦἀκούονταςπολλὰἀγαθὰταχὺἄνσοιὁπότεβούλοιοπαραγενέσθαιἢεἰκαταδοξάσειανμήτ’ἂνἄλλουςσοιἐλθεῖνδι’ἀπιστίανἐκτῶννῦνγεγενημένωντούτουςτεαὐτοῖςεὐνουστέρουςεἶναιἢσοί31ἀλλὰμὴνοὐδὲπλήθειγεἡμῶνλειφθέντεςὑπεῖξάνσοιἀλλὰπροστατῶνἀπορίᾳοὐκοῦννῦνκαὶτοῦτοκίνδυνοςμὴλάβωσιπροστάταςαὑτῶντιναςτούτωνοἳνομίζουσινὑπὸσοῦἀδικεῖσθαιἢκαὶτούτωνκρείττοναςτοὺςΛακεδαιμονίουςἐὰνμὲνοἱστρατιῶταιὑπισχνῶνταιπροθυμότεροναὐτοῖςσυστρατεύσεσθαιἂντὰπαρὰσοῦνῦνἀναπράξωσινοἱδὲΛακεδαιμόνιοιδιὰτὸδεῖσθαιτῆςστρατιᾶςσυναινέσωσιναὐτοῖςταῦτα32ὅτιγεμὴνοἱνῦνὑπὸσοὶΘρᾷκεςγενόμενοιπολὺἂνπροθυμότερονἴοιενἐπίσεἢσύνσοιοὐκἄδηλονσοῦμὲνγὰρκρατοῦντοςδουλείαὑπάρχειαὐτοῖςκρατουμένουδέσουἐλευθερία33εἰδὲκαὶτῆςχώραςπρονοεῖσθαιἤδητιδεῖὡςσῆςοὔσηςποτέρωςἂνοἴειἀπαθῆκακῶνμᾶλλοναὐτὴνεἶναιεἰοὗτοιοἱστρατιῶταιἀπολαβόντεςἃἐγκαλοῦσινεἰρήνηνκαταλιπόντεςοἴχοιντοἢεἰοὗτοίτεμένοιενὡςἐνπολεμίᾳσύτεἄλλουςπειρῷοπλέοναςτούτωνἔχωνἀντιστρατοπεδεύεσθαιδεομένουςτῶνἐπιτηδείων34ἀργύριονδὲποτέρωςἂνπλέονἀναλωθείηεἰτούτοιςτὸὀφειλόμενονἀποδοθείηἢεἰταῦτάτεὀφείλοιντοἄλλουςτεκρείττοναςδέοισεμισθοῦσθαι35ἀλλὰγὰρἩρακλείδῃὡςπρὸςἐμὲἐδήλουπάμπολυδοκεῖτοῦτοτὸἀργύριονεἶναιἦμὴνπολύγέἐστινἔλαττοννῦνσοικαὶλαβεῖντοῦτοκαὶἀποδοῦναιἢπρὶνἡμᾶςἐλθεῖνπρὸςσὲδέκατοντούτουμέρος36οὐγὰρἀριθμόςἐστινὁὁρίζωντὸπολὺκαὶτὸὀλίγονἀλλ’ἡδύναμιςτοῦτεἀποδιδόντοςκαὶλαμβάνοντοςσοὶδὲνῦνἡκατ’ἐνιαυτὸνπρόσοδοςπλείωνἔσταιἢἔμπροσθεντὰπαρόνταπάνταἃἐκέκτησο37ἐγὼμένὦΣεύθηταῦταὡςφίλουὄντοςσουπρουνοούμηνὅπωςσύτεἄξιοςδοκοίηςεἶναιὧνοἱθεοίσοιἔδωκανἀγαθῶνἐγώτεμὴδιαφθαρείηνἐντῇστρατιᾷ38εὖγὰρἴσθιὅτινῦνἐγὼοὔτ’ἂνἐχθρὸνβουλόμενοςκακῶςποιῆσαιδυνηθείηνσὺνταύτῃτῇστρατιᾷοὔτ’ἂνεἴσοιπάλινβουλοίμηνβοηθῆσαιἱκανὸςἂνγενοίμηνοὕτωγὰρπρόςμεἡστρατιὰδιάκειται39καίτοιαὐτόνσεμάρτυρασὺνθεοῖςεἰδόσιποιοῦμαιὅτιοὔτεἔχωπαρὰσοῦἐπὶτοῖςστρατιώταιςοὐδὲνοὔτεᾔτησαπώποτεεἰςτὸἴδιοντὰἐκείνωνοὔτεἃὑπέσχουμοιἀπῄτησα40ὄμνυμιδέσοιμηδὲἀποδιδόντοςδέξασθαιἄνεἰμὴκαὶοἱστρατιῶταιἔμελλοντὰἑαυτῶνσυναπολαμβάνειναἰσχρὸνγὰρἦντὰμὲνἐμὰδιαπεπρᾶχθαιτὰδ’ἐκείνωνπεριιδεῖνκακῶςἔχονταἄλλωςτεκαὶτιμώμενονὑπ’ἐκείνων41καίτοιἩρακλείδῃγελῆροςπάνταδοκεῖεἶναιπρὸςτὸἀργύριονἔχεινἐκπαντὸςτρόπουἐγὼδέὦΣεύθηοὐδὲννομίζωἀνδρὶἄλλωςτεκαὶἄρχοντικάλλιονεἶναικτῆμαοὐδὲλαμπρότερονἀρετῆςκαὶδικαιοσύνηςκαὶγενναιότητος42ὁγὰρταῦταἔχωνπλουτεῖμὲνὄντωνφίλωνπολλῶνπλουτεῖδὲἄλλωνβουλομένωνγενέσθαικαὶεὖμὲνπράττωνἔχειτοὺςσυνησθησομένουςἐὰνδέτισφαλῇοὐσπανίζειτῶνβοηθησόντων43ἀλλὰγὰρεἰμήτεἐκτῶνἔργωνκατέμαθεςὅτισοιἐκτῆςψυχῆςφίλοςἦνμήτεἐκτῶνἐμῶνλόγωνδύνασαιτοῦτογνῶναιἀλλὰτοὺςτῶνστρατιωτῶνλόγουςπάνταςκατανόησονπαρῆσθαγὰρκαὶἤκουεςἃἔλεγονοἱψέγεινἐμὲβουλόμενοι44κατηγόρουνγάρμουπρὸςΛακεδαιμονίουςὡςσὲπερὶπλείονοςποιοίμηνἢΛακεδαιμονίουςαὐτοὶδ’ἐνεκάλουνἐμοὶὡςμᾶλλονμέλειμοιὅπωςτὰσὰκαλῶςἔχοιἢὅπωςτὰἑαυτῶνἔφασανδέμεκαὶδῶραἔχεινπαρὰσοῦ45καίτοιτὰδῶραταῦταπότερονοἴειαὐτοὺςκακόνοιάντιναἐνιδόνταςμοιπρὸςσὲαἰτιᾶσθαίμεἔχεινπαρὰσοῦἢπροθυμίανπολλὴνπερὶσὲκατανοήσαντας46ἐγὼμὲνοἶμαιπάνταςἀνθρώπουςνομίζεινεὔνοιανδεῖνἀποδείκνυσθαιτούτῳπαρ’οὗἂνδῶράτιςλαμβάνῃσὺδὲπρὶνμὲνὑπηρετῆσαίτίσοιἐμὲἐδέξωἡδέωςκαὶὄμμασικαὶφωνῇκαὶξενίοιςκαὶὅσαἔσοιτοὑπισχνούμενοςοὐκἐνεπίμπλασοἐπεὶδὲκατέπραξαςἃἐβούλουκαὶγεγένησαιὅσονἐγὼἐδυνάμηνμέγιστοςνῦνοὕτωμεἄτιμονὄνταἐντοῖςστρατιώταιςτολμᾷςπεριορᾶν47ἀλλὰμὴνὅτισοιδόξειἀποδοῦναιπιστεύωκαὶτὸνχρόνονδιδάξεινσεκαὶαὐτόνγέσεοὐχὶἀνέξεσθαιτοὺςσοὶπροεμένουςεὐεργεσίανὁρῶντάσοιἐγκαλοῦνταςδέομαιοὖνσουὅτανἀποδιδῷςπροθυμεῖσθαιἐμὲπαρὰτοῖςστρατιώταιςτοιοῦτονποιῆσαιοἷόνπερκαὶπαρέλαβες

48ἀκούσαςταῦταὁΣεύθηςκατηράσατοτῷαἰτίῳτοῦμὴπάλαιἀποδεδόσθαιτὸνμισθόνκαὶπάντεςἩρακλείδηντοῦτονὑπώπτευσανεἶναιἐγὼγάρἔφηοὔτεδιενοήθηνπώποτεἀποστερῆσαιἀποδώσωτε49ἐντεῦθενπάλινεἶπενὁΞενοφῶνἐπεὶτοίνυνδιανοῇἀποδιδόναινῦνἐγώσουδέομαιδι’ἐμοῦἀποδοῦναικαὶμὴπεριιδεῖνμεδιὰσὲἀνομοίωςἔχονταἐντῇστρατιᾷνῦντεκαὶὅτεπρὸςσὲἀφικόμεθα50ὁδ’εἶπενἀλλ’οὔτ’ἐντοῖςστρατιώταιςἔσειδι’ἐμὲἀτιμότεροςἄντεμένῃςπαρ’ἐμοὶχιλίουςμόνουςὁπλίταςἔχωνἐγώσοιτάτεχωρίαἀποδώσωκαὶτἆλλαἃὑπεσχόμην51ὁδὲπάλινεἶπεταῦταμὲνἔχεινοὕτωςοὐχοἷόντεἀπόπεμπεδὲἡμᾶςκαὶμήνἔφηὁΣεύθηςκαὶἀσφαλέστερόνγέσοιοἶδαὂνπαρ’ἐμοὶμένεινἢἀπιέναι52ὁδὲπάλινεἶπενἀλλὰτὴνμὲνσὴνπρόνοιανἐπαινῶἐμοὶδὲμένεινοὐχοἷόντεὅπουδ’ἂνἐγὼἐντιμότεροςὦνόμιζεκαὶσοὶτοῦτοἀγαθὸνἔσεσθαι53ἐντεῦθενλέγειΣεύθηςἀργύριονμὲνοὐκἔχωἀλλ’ἢμικρόντικαὶτοῦτόσοιδίδωμιτάλαντονβοῦςδὲἑξακοσίουςκαὶπρόβαταεἰςτετρακισχίλιακαὶἀνδράποδαεἰςεἴκοσικαὶἑκατόνταῦταλαβὼνκαὶτοὺςτῶνἀδικησάντωνσεὁμήρουςπροσλαβὼνἄπιθι54γελάσαςὁΞενοφῶνεἶπενἢνοὖνμὴἐξικνῆταιταῦτ’εἰςτὸνμισθόντίνοςτάλαντονφήσωἔχεινἆρ’οὐκἐπειδὴκαὶἐπικίνδυνόνμοίἐστινἀπιόνταγεἄμεινονφυλάττεσθαιπέτρουςἤκουεςδὲτὰςἀπειλάςτότεμὲνδὴαὐτοῦἔμεινε

55τῇδ’ὑστεραίᾳἀπέδωκέτεαὐτοῖςἃὑπέσχετοκαὶτοὺςἐλῶνταςσυνέπεμψενοἱδὲστρατιῶταιτέωςμὲνἔλεγονὡςὁΞενοφῶνοἴχοιτοὡςΣεύθηνοἰκήσωνκαὶἃὑπέσχετοαὐτῷληψόμενοςἐπεὶδὲεἶδονἥσθησανκαὶπροσέθεον56Ξενοφῶνδ’ἐπεὶεἶδεΧαρμῖνόντεκαὶΠολύνικονταῦταἔφησέσωσταιδι’ὑμᾶςτῇστρατιᾷκαὶπαραδίδωμιαὐτὰἐγὼὑμῖνὑμεῖςδὲδιαθέμενοιδιάδοτετῇστρατιᾷοἱμὲνοὖνπαραλαβόντεςκαὶλαφυροπώλαςκαταστήσαντεςἐπώλουνκαὶπολλὴνεἶχοναἰτίαν57ΞενοφῶνδὲοὐπροσῄειἀλλὰφανερὸςἦνοἴκαδεπαρασκευαζόμενοςοὐγάρπωψῆφοςαὐτῷἐπῆκτοἈθήνησιπερὶφυγῆςπροσελθόντεςδὲαὐτῷοἱἐπιτήδειοιἐντῷστρατοπέδῳἐδέοντομὴἀπελθεῖνπρὶνἀπαγάγοιτὸστράτευμακαὶΘίβρωνιπαραδοίη

8ἐντεῦθενδιέπλευσανεἰςΛάμψακονκαὶἀπαντᾷτῷΞενοφῶντιΕὐκλείδηςμάντιςΦλειάσιοςὁΚλεαγόρουυἱὸςτοῦτὰἐντοίχιαἐνΛυκείῳγεγραφότοςοὗτοςσυνήδετοτῷΞενοφῶντιὅτιἐσέσωστοκαὶἠρώτααὐτὸνπόσονχρυσίονἔχοι2ὁδ’αὐτῷἐπομόσαςεἶπενἦμὴνἔσεσθαιμηδὲἐφόδιονἱκανὸνοἴκαδεἀπιόντιεἰμὴἀπόδοιτοτὸνἵππονκαὶἃἀμφ’αὑτὸνεἶχεν3ὁδ’αὐτῷοὐκἐπίστευενἐπεὶδ’ἔπεμψανΛαμψακηνοὶξένιατῷΞενοφῶντικαὶἔθυετῷἈπόλλωνιπαρεστήσατοτὸνΕὐκλείδηνἰδὼνδὲτὰἱερὰὁΕὐκλείδηςεἶπενὅτιπείθοιτοαὐτῷμὴεἶναιχρήματαἀλλ’οἶδαἔφηὅτικἂνμέλλῃποτὲἔσεσθαιφαίνεταίτιἐμπόδιονἂνμηδὲνἄλλοσὺσαυτῷσυνωμολόγειταῦταὁΞενοφῶν4ὁδὲεἶπενἐμπόδιοςγάρσοιὁΖεὺςὁμειλίχιόςἐστικαὶἐπήρετοεἰἤδηθύσειενὥσπεροἴκοιἔφηεἰώθεινἐγὼὑμῖνθύεσθαικαὶὁλοκαυτεῖνὁδ’οὐκἔφηἐξὅτουἀπεδήμησετεθυκέναιτούτῳτῷθεῷσυνεβούλευσενοὖναὐτῷθύεσθαικαθὰεἰώθεικαὶἔφησυνοίσεινἐπὶτὸβέλτιον5τῇδὲὑστεραίᾳΞενοφῶνπροσελθὼνεἰςὈφρύνιονἐθύετοκαὶὡλοκαύτειχοίρουςτῷπατρίῳνόμῳκαὶἐκαλλιέρει6καὶταύτῃτῇἡμέρᾳἀφικνεῖταιΒίωνκαὶΝαυσικλείδηςχρήματαδώσοντεςτῷστρατεύματικαὶξενοῦνταιτῷΞενοφῶντικαὶἵππονὃνἐνΛαμψάκῳἀπέδοτοπεντήκονταδαρεικῶνὑποπτεύοντεςαὐτὸνδι’ἔνδειανπεπρακέναιὅτιἤκουοναὐτὸνἥδεσθαιτῷἵππῳλυσάμενοιἀπέδοσανκαὶτὴντιμὴνοὐκἤθελονἀπολαβεῖν

7ἐντεῦθενἐπορεύοντοδιὰτῆςΤρῳάδοςκαὶὑπερβάντεςτὴνἼδηνεἰςἌντανδρονἀφικνοῦνταιπρῶτονεἶταπαρὰθάλαττανπορευόμενοι[τῆςἈσίας]εἰςΘήβηςπεδίον8ἐντεῦθενδι’ἈδραμυττίουκαὶΚερτωνοῦὁδεύσαντεςεἰςΚαί̈κουπεδίονἐλθόντεςΠέργαμονκαταλαμβάνουσιτῆςΜυσίας

ἐνταῦθαδὴξενοῦταιΞενοφῶνἙλλάδιτῇΓογγύλουτοῦἘρετριέωςγυναικὶκαὶΓοργίωνοςκαὶΓογγύλουμητρί9αὕτηδ’αὐτῷφράζειὅτιἈσιδάτηςἐστὶνἐντῷπεδίῳἀνὴρΠέρσηςτοῦτονἔφηαὐτόνεἰἔλθοιτῆςνυκτὸςσὺντριακοσίοιςἀνδράσιλαβεῖνἂνκαὶαὐτὸνκαὶγυναῖκακαὶπαῖδαςκαὶτὰχρήματαεἶναιδὲπολλάταῦταδὲκαθηγησομένουςἔπεμψετόντεαὑτῆςἀνεψιὸνκαὶΔαφναγόρανὃνπερὶπλείστουἐποιεῖτο10ἔχωνοὖνὁΞενοφῶντούτουςπαρ’ἑαυτῷἐθύετοκαὶΒασίαςὁἨλεῖοςμάντιςπαρὼνεἶπενὅτικάλλισταεἴητὰἱερὰαὐτῷκαὶὁἀνὴρἁλώσιμοςεἴη11δειπνήσαςοὖνἐπορεύετοτούςτελοχαγοὺςτοὺςμάλισταφίλουςλαβὼνκαὶπιστοὺςγεγενημένουςδιὰπαντόςὅπωςεὖποιήσαιαὐτούςσυνεξέρχονταιδὲαὐτῷκαὶἄλλοιβιασάμενοιεἰςἑξακοσίουςοἱδὲλοχαγοὶἀπήλαυνονἵναμὴμεταδοῖεντὸμέροςὡςἑτοίμωνδὴχρημάτων

12ἐπεὶδὲἀφίκοντοπερὶμέσαςνύκταςτὰμὲνπέριξὄνταἀνδράποδατῆςτύρσιοςκαὶχρήματατὰπλεῖσταἀπέδρααὐτοὺςπαραμελοῦνταςὡςτὸνἈσιδάτηναὐτὸνλάβοιενκαὶτὰἐκείνου13πυργομαχοῦντεςδὲἐπεὶοὐκἐδύναντολαβεῖντὴντύρσινὑψηλὴγὰρἦνκαὶμεγάληκαὶπρομαχεῶναςκαὶἄνδραςπολλοὺςκαὶμαχίμουςἔχουσαδιορύττεινἐπεχείρησαντὸνπύργον14ὁδὲτοῖχοςἦνἐπ’ὀκτὼπλίνθωνγηίνωντὸεὖροςἅμαδὲτῇἡμέρᾳδιωρώρυκτοκαὶὡςτὸπρῶτονδιεφάνηἐπάταξενἔνδοθενβουπόρῳτιςὀβελίσκῳδιαμπερὲςτὸνμηρὸντοῦἐγγυτάτωτὸδὲλοιπὸνἐκτοξεύοντεςἐποίουνμηδὲπαριέναιἔτιἀσφαλὲςεἶναι15κεκραγότωνδὲαὐτῶνκαὶπυρσευόντωνἐκβοηθοῦσινἸταμένηςμὲνἔχωντὴνἑαυτοῦδύναμινἐκΚομανίαςδὲὁπλῖταιἈσσύριοικαὶὙρκάνιοιἱππεῖςκαὶοὗτοιβασιλέωςμισθοφόροιὡςὀγδοήκοντακαὶἄλλοιπελτασταὶεἰςὀκτακοσίουςἄλλοιδ’ἐκΠαρθενίουἄλλοιδ’ἐξἈπολλωνίαςκαὶἐκτῶνπλησίονχωρίωνκαὶἱππεῖς

16ἐνταῦθαδὴὥραἦνσκοπεῖνπῶςἔσταιἡἄφοδοςκαὶλαβόντεςὅσοιἦσανβόεςκαὶπρόβαταἤλαυνονκαὶἀνδράποδαἐντὸςπλαισίουποιησάμενοιοὐτοῖςχρήμασινἔτιπροσέχοντεςτὸννοῦνἀλλὰμὴφυγὴεἴηἡἄφοδοςεἰκαταλιπόντεςτὰχρήματαἀπίοιενκαὶοἵτεπολέμιοιθρασύτεροιεἶενκαὶοἱστρατιῶταιἀθυμότεροινῦνδὲἀπῇσανὡςπερὶτῶνχρημάτωνμαχούμενοι17ἐπεὶδὲἑώραΓογγύλοςὀλίγουςμὲντοὺςἝλληναςπολλοὺςδὲτοὺςἐπικειμένουςἐξέρχεταικαὶαὐτὸςβίᾳτῆςμητρὸςἔχωντὴνἑαυτοῦδύναμινβουλόμενοςμετασχεῖντοῦἔργουσυνεβοήθειδὲκαὶΠροκλῆςἐξἉλισάρνηςκαὶΤευθρανίαςὁἀπὸΔαμαράτου18οἱδὲπερὶΞενοφῶνταἐπεὶπάνυἤδηἐπιέζοντοὑπὸτῶντοξευμάτωνκαὶσφενδονῶνπορευόμενοικύκλῳὅπωςτὰὅπλαἔχοιενπρὸτῶντοξευμάτωνμόλιςδιαβαίνουσιτὸνΚάρκασονποταμόντετρωμένοιἐγγὺςοἱἡμίσεις19ἐνταῦθαδὲἈγασίαςὁΣτυμφάλιοςλοχαγὸςτιτρώσκεταιτὸνπάνταχρόνονμαχόμενοςπρὸςτοὺςπολεμίουςκαὶδιασῴζονταιἀνδράποδαὡςδιακόσιαἔχοντεςκαὶπρόβαταὅσονθύματα

20τῇδὲὑστεραίᾳθυσάμενοςὁΞενοφῶνἐξάγεινύκτωρπᾶντὸστράτευμαὅπωςὅτιμακροτάτηνἔλθοιτῆςΛυδίαςεἰςτὸμὴδιὰτὸἐγγὺςεἶναιφοβεῖσθαιἀλλ’ἀφυλακτεῖν21ὁδὲἈσιδάτηςἀκούσαςὅτιπάλινἐπ’αὐτὸντεθυμένοςεἴηὁΞενοφῶνκαὶπαντὶτῷστρατεύματιἥξοιἐξαυλίζεταιεἰςκώμαςὑπὸτὸΠαρθένιονπόλισμαἐχούσας22ἐνταῦθαοἱπερὶΞενοφῶντασυντυγχάνουσιναὐτῷκαὶλαμβάνουσιναὐτὸνκαὶγυναῖκακαὶπαῖδαςκαὶτοὺςἵππουςκαὶπάντατὰὄντακαὶοὕτωτὰπρότεραἱερὰἀπέβη23ἔπειταπάλινἀφικνοῦνταιεἰςΠέργαμονἐνταῦθατὸνθεὸνἠσπάσατοΞενοφῶνσυνέπραττονγὰρκαὶοἱΛάκωνεςκαὶοἱλοχαγοὶκαὶοἱἄλλοιστρατηγοὶκαὶοἱστρατιῶταιὥστ’ἐξαίρεταλαβεῖνκαὶἵππουςκαὶζεύγηκαὶτἆλλαὥστεἱκανὸνεἶναικαὶἄλλονἤδηεὖποιεῖν

24ἐντούτῳΘίβρωνπαραγενόμενοςπαρέλαβετὸστράτευμακαὶσυμμείξαςτῷἄλλῳἙλληνικῷἐπολέμειπρὸςΤισσαφέρνηνκαὶΦαρνάβαζον25[ἄρχοντεςδὲοἵδετῆςβασιλέωςχώραςὅσηνἐπήλθομενΛυδίαςἈρτίμαςΦρυγίαςἈρτακάμαςΛυκαονίαςκαὶΚαππαδοκίαςΜιθραδάτηςΚιλικίαςΣυέννεσιςΦοινίκηςκαὶἈραβίαςΔέρνηςΣυρίαςκαὶἈσσυρίαςΒέλεσυςΒαβυλῶνοςῬωπάραςΜηδίαςἈρβάκαςΦασιανῶνκαὶἙσπεριτῶνΤιρίβαζοςΚαρδοῦχοιδὲκαὶΧάλυβεςκαὶΧαλδαῖοικαὶΜάκρωνεςκαὶΚόλχοικαὶΜοσσύνοικοικαὶΚοῖτοικαὶΤιβαρηνοὶαὐτόνομοιΠαφλαγονίαςΚορύλαςΒιθυνῶνΦαρνάβαζοςτῶνἐνΕὐρώπῃΘρᾳκῶνΣεύθης26ἀριθμὸςσυμπάσηςτῆςὁδοῦτῆςἀναβάσεωςκαὶκαταβάσεωςσταθμοὶδιακόσιοιδεκαπέντεπαρασάγγαιχίλιοιἑκατὸνπεντήκονταστάδιατρισμύριατετρακισχίλιαδιακόσιαπεντήκονταπέντεχρόνουπλῆθοςτῆςἀναβάσεωςκαὶκαταβάσεωςἐνιαυτὸςκαὶτρεῖςμῆνες]